3

2

Izdava~: Muzej na sovremenata umetnost, Skopje

Za izdava~ot: Emil Aleksiev, direktor

Predgovor: Bojan Ivanov

Likovno oblikuvawe: Miroslav Gr~ev, ZIP ZAP

Grafi~ka obrabotka: ZIP ZAP

Kurator: Lazo Plavevski

Pe~ati: Skenpoint

Tira`: 500

katalogizacija

3

5

PREDGOVOR

Ona {to lesno se razbira e mo{ne te{ko da se objasni.

Taka dostapno na razbiraweto izgleda i mestoto na Znakot vo tvo-

re~kata biografija na Miroslav Gr~ev. Dovolen e pogled vo patoka-

zite postaveni dol` ovoj vpe~atliv avtorski itinerer, za da se raz-

bere deka Znakot stoi vo sredi{teto koe{to gi svrzuva razli~nite

poliwa na likovnite i oblikuva~ki iskazi, odnosno, gi proni`uva

i tematski gi obedinuva mnogustranite interesi i pridonesi na Gr-

~ev - vo arhitekturata, edukacijata i eseistikata, vo crte`ot i gra-

fi~koto oblikuvawe, vo karikaturata i fotografijata. Od svoja stra-

na, pogledot svrten kon samoto sredi{te bara objasnuvawa za na-

menata na edna apstraktna to~ka i za namerite iska`ani so eden po-

im bez sodr`ini.

76

Nedovolnosta na razbiraweto bez objasnuvawe e mo{-

ne te{ko da se prikrie. O~igledno e deka nizata od za{titni znaci,

ornamenti i idejni re{enija koja{to Miroslav Gr~ev ja ima sosta-

veno vo tekot na izminatite desetina godini, pretstavuva ne{to po-

ve}e od obi~no redewe na sredi{ta na negovata motivacija i izvo-

ri{ta na negoviot motiv. Me|utoa, taa niza na istra`uvawa vo telo-

to na Znakot, ostanuva neproyirna za sporedbenite objasnuvawa

koi{to se povikuvaat na, samo navidum istorodnata, a ve}e objasnu-

vana niza od simboli, ikoni~ni pretstavi, glosi i grafemi, nara-

tivni sklopovi i alegoriski iskazi, morfemi i partikuli od jazi-

kot na vidlivoto.

Nebre`noto preslikuvawe na sostojkite pome|u dve na-

poredni nizi, odnosno, pome|u dve linearni ustrojstva na obele-

`anata stvarnost, po pravilo go izmestuva, go odzglobuva samiot

odnos: podreduvaweto stanuva zna~ewe, a opisot se smeta za znae-

we. Ni{to drugo osven lo{a navika e prirodata na Znakot da se

razbere kako namena, a negovoto poteklo da se objasni kako namera.

Vsu{nost, da se objasni namerata zna~i da se razbere istorijata.

Razbiraweto, pak, na namenata, zna~i objasnuvawe na umetnosta. Vo

Znakot nema nitu namena - kako delotvornost dovr{ena vo celis-

hodnosta, nitu namera - kako poriv ostvaren vo `elbata. Znakot ne

mo`e da se razbere zatoa {to toj ne e umetnost tuku projava na li-

kovnoto, isto kako {to ne treba da se objasnuva bidej}i, kako neo-

dredeno minato, go nema vo istorijata. Mestoto na Znakot vo istra-

`uvawata na Gr~ev se nao|a tokmu vo toj, neopredelen i, mo`ebi so-

sema ispraznet prostor {to se protega pome|u proizvodstvoto i

tvore{tvoto.

Vo taa smisla, Znakot ostanuva nerazbirliv - se razbi-

ra, dokolku e objasnet so drugi znaci. Dotolku pove}e zaslu`uva

vnimanie nastojuvaweto na Miroslav Gr~ev, so grafi~ki sredstva,

nagledno da objasni eden poredok na stvarnosta koj{to go pravi

mo`no ona sekojdnevno, tekovno razbirawe na dvosmislenosta, ona

snao|awe vo neodredenosta, ona {to e sigurno prepoznavawe vo

odvaj navestenoto.

Pritoa, mo{ne te{ko e da se objasni somni~avosta na

Gr~ev kon isku{enijata za trajno prisvojuvawe na Znakot, {to }e re-

~e, kon primamlivite mo`nosti za sopstveno olicetvoruvawe vo

98

otelotvoreniot Znak - bilo preku prelestite na li~niot rakopis i

crta~koto umeewe, bilo preku prepoznatliviot iskaz i svojstveni-

ot likoven na~in. A takvata somni~avost, nebare e i samata somni-

telna pred pogledot na razbirawe za vistinski tvore~kata investi-

cija na Gr~ev vo maevtikata na znacite, vo dopolnuvaweto na op{te-

stvenata jazi~na norma so materijal od tekovnata upotreba na pla-

sti~niot idiom, vo igrata so kodovite i impulsite koi{to go una-

preduvaat govorot na javniot prostor.

Izgleda deka temata na razbiraweto i objasnuvaweto

ne se odnesuva na Znakot tuku na namenata na Ozna~itelot vo name-

rite kon Ozna~enoto. Jadroto na istra`uvawata {to Gr~ev gi preze-

ma vrz Znakot, obvieno e so debelata korupka od prakti~ni re{eni-

ja so koi{to se ureduva odnosot pome|u grstot mo`ni ozna~iteli i

nebroeno mnogute ozna~eni ne{ta. Tokmu pod tie i takvite, vidlivi

i ~itlivi naslojki od apotropejski motivi, tribalni amblemi ili

kolektivni sliki na identifikacijata i identitetot, se krie stvar-

niot interes na Gr~ev za zakonomernostite koi{to vladeat so gra-

deweto na Znakot - za dijagramot na osnovnite ustrojstva vrz koi-

{to se temeli i pra-proektot za gradewe na Svetot.

Zatoa e izli{na sekoja natamo{na rasprava za lesnoto

razbirawe i te{koto objasnuvawe na Znakot kako za nekakva antino-

mija na logi~ki podednakvo vredni iskazi. Poinaku ka`ano, takvata

rasprava edinstveno mo`e da se vodi za taksonomijata i tipologi-

jata na Ozna~itelot i na Ozna~enoto, toest, za ona {to Miroslav Gr-

~ev go narekuva atribucija na grafi~kite idejni re{enija. Tuka,

pred se, stanuva zbor za vnimatelno sro~enite, kusi bele{ki vo koi-

{to Gr~ev i pridava teoriski, didakti~ki i pragmati~en kontekst na

svojata tvore~ka postapka. Vo ovie atribucii, razbiraweto i objas-

nuvaweto se dobli`uvaat preku edna slikovita sporedba na dvi`e-

weto sprotivoda: od Ozna~enoto kako utoka vo Svetot, preku Ozna-

~itelot kako glaven sliv na brojnite pritoki na me~tata, do Znakot

kako izvor na ... posebnoto vo nepreglednoto mno{tvo.

Toa {to Gr~ev se obiduva da go objasni vo spojot na zbo-

rot i linijata pretstavuva hierarhija na nedorazbiraweto: tuka,

dolu, vo pe{terata na senkite, se nastojuva na preglednoto, to~no i

neprotivre~no preslikuvawe na Ozna~itelot vo Ozna~enoto; tamu

nekade, od drugata strana na idejata i nejziniot odraz vo mrtvata

tvar, se posega po izvorot na svetlinata, toest, se posega po Znakot

1110

kako objasneto, molkum prifateno nedorazbirawe. Razli~nite hori-

zonti na takvata, raspolovena stvarnost, imaat konkretni odredni-

ci vo tolkovniot re~nik na Gr~ev. Klu~nite zborovi vo atribuciite

na grafi~kite idejni re{enija, poso~uvaat kon potekloto - fito-

morfno, tipografsko, heraldi~ko - no naedno, upatuvaat i na na~i-

nite - stilizacija, regulatoren dijagram, mre`a. Vo ovaa podelba

na zna~ewa, so vakvoto podreduvawe, potekloto stanuva broitel, a

na~inite imenitel na koli~nikot koj{to go izrazuva odnosot pome-

|u Svetot i Znaeweto. Likovnoto, pak, presozdavawe na ovoj koli~-

nik e klu~niot avtorski pridones koj{to Miroslav Gr~ev go ostva-

ruva otade dofatot na proizvodstvoto i tvore{tvoto.

Znacite i ornamentite se samo izblik na mislata po-

svetena na razvivaweto instrumenti, tehniki i metodologii. Avtor-

skiot interes za ovoj me|uprostor na alatki i pomagala - vo izrazot

na Gr~ev toa e me|uprostorot na bio-protezata, na socijalnata ek-

stenzija na ~ovekovata priroda - se vrednuva niz temata na privi-

dot i senkata. Poto~no, se raboti za posebna tematizacija na zabu-

nata vo koja{to organizmot na op{testvoto gi prima i prifa}a kako

drazbi i signali onie glavni priznaci, simptomi na kulturata -

Znakot i Kodot, Ozna~itelot i Ozna~enoto. Ovde, bezvremenoto i

novoto, masovnoto i individualnoto, anonimnoto i avtorskoto, se

edno.

Sledstveno, pokraj toa {to pretstavuvaat `ari{te na

oblikuva~kiot interes na Miroslav Gr~ev, istra`uvawa vo teloto

na Znakot se i osnovno stojali{te na edna gri`livo odbrana prob-

lemska perspektiva: Znakot e nastan, sredi{te na konkretnoto, ne-

merlivo kusove~no ~uvstvo na sebeprepoznavawe koe{to treba da

se presretne i iskusi. Na tvore~ki plan, Gr~ev ostanuva zagledan vo

nastanite {to sledat, nastojuvaj}i da razbere. Vpro~em, seto ona

{to mora da se slu~i, }e se slu~i na lesno objasniv na~in.

Bojan Ivanov

1312

1514

16 17

18 19

20 21

22 23

2524

2726

28 29

1

1ϕ2

1ϕ

1ϕ

ϕ

30 31

3332

3534

3736

3938

40 41

4342

4544

46 47

48 49

5150

5352

5554

5756

5958

6160

6362

6564

6766

68 69

7170

7372

7574

7776

7978

8180

8382

8584

8786

8988

9190