ش���ێخ ئه دهه م بارزانی ئام���اژه به وه ده كات كه له دوای راپه رینه وه ، حیزب و الیه نه كانی كوردس���تان ئه ندامه كانیان ك���ردوه به "كۆیل���ه " و "ئیتاع���ه ت" بۆ س���ه رۆكه كانیان ده ك���ه ن، ئه و ده ڵێت س���ه رۆكایه تی ماوه ی "درێژكردنه وه ی پێچه وانه ی یاسایه و بۆ كه سایه تی كاك

مه سعود باش نیه ".ئاوێن���ه ، هه ولێ���ر: ش���ێخ ئه دهه م بارزان���ی ، ئامۆزای مه س���عود بارزانی و

په رله مانت���اری پێش���وی په رله مان���ی كوردستان و ئه ندامی پێشوی ئه نجومه نی سه ركردایه تی پارتی له چاوپێكه وتنێكی تایبه ت به ئاوێن���ه دا رایگه یاند كه "ئه و كات���ه ی ئ���ه م ویالیه ت���ه درێژكرایه وه له په رله مان بۆ جه نابی كاك مه سعود، سه ركردایه تی ئه نجومه نی له دانیشتنی پارتی���دا ته نها كه س ك���ه معارزی بو، من بوم و به ڕاش���كاوانه گوت���م له گه ڵ

درێژكردنه وه ی ئه م ماوه یه دا نیم".

ئه و وتی "به كاك مه سعودم گوت كه جه ناب���ت هه ر هیچ نه بێ���ت، له ته مه نی )16( ساڵیه وه پێش���مه رگه بوی، تۆ كوڕی مه ال مسته فای بارزانی سه ركرده ی بزاڤ���ی رزگاریخ���وازی كوردی���ت. ئه م یاسایه ی كه سه رۆكی هه رێم ده توانێت به دو خولی )4( س���اڵی سه رۆكایه تی هه رێ���م بكات نه زیات���ر، له په رله مانی رێزی ده بێت ده رچ���وه و كوردس���تان

لێبگیرێت".

،1991 راپه ڕین���ی "دوای وتیش���ی له پێ���ش چ���اوی كامێ���راكان و له پێش كۆمه ڵێك���ی زۆری جه ماوه ر له ش���اری كۆیه ، خودی كاك مه س���عود ئاماژه ی ب���ه ره ی ده س���ه اڵتی به نه هێش���تنی ده س���ه اڵتی گۆڕین���ی كوردس���تانی و شۆڕشگێریی كرد به ده سه اڵتێكی دیكه كه میلله ت ده نگی له سه ر بدات، به پێی هه ڵبژاردن و به پێی سندوقی ده نگدان".

"ش���ێخ ئه دهه م" جه غت له وه ده كات

كه ئێس���تاش هه م���ان بۆچونی هه یه و درێژكردن���ه وه ی ماوه ی س���ه رۆكایه تی بۆ كه سایه تی بارزانی به باش نازانێت، ئه و وتی "بۆ كه س���ایه تی ئه ویش زۆر باش���تر ده بو كه ئه و دو ساڵه ی پێش نه كرایه ، یاسا ده س���تكاری ئێستاش، ده یتوانی بابه ته كه به شێوه یه كی دیكه

بێت نه ك ئه وه ی كه بینیمان".

رۆژنامه یه كی سیاسیی گشتییه کۆمپانیای ئاوێنه ده ریده کات

ژماره )469( سێشەممە 2015/3/10

w w w . a w e n e . c o m

رێككه وتننامه ی

ریکالم

12 18

سۆسیۆلۆژیای پاسەوان

کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات نرخی 1000 دینار ته له فۆن: 3201274 تیراژ: 4500ناونیشان: سلێامنی گه ڕه کی شۆڕش- به رامبه ر ئاماده یی شۆڕشی کوڕان

عه بدواڵی موهته دی :

براوه ی شه ڕی داعش ئێرانه

قوباد هه وڵ بۆ به ده ستهێنانی

كورسی ده سه اڵت ده دات

بێده نگیی پێش هه ڵبژاردنه وه ی

سه رۆك!

1376

داعش له که رکوک

دورده خرێته وه

2

ئه دهه م بارزانی : درێژكردنه وه ی ماوه ی سه رۆكایه تی هه رێم پێچه وانه ی یاسایه و بۆ كه سایه تی كاك مه سعود باش نییه

ئه ندازیاره كه ی سه دام حسێن بو

ریکالم

3

4راپۆرتی "شانه ی تاوتوێكردنی قه یران" له باره ی كۆتاییهاتنی ماوه ی درێژكردنه وه ی ویالیه تی سه رۆكی هه رێم

تایبه‌ت(469( سێشه ممه 22015/3/10

تێكڕای قوربانیانی ده رزی ئاڤاستین به بڕی 7 ملیۆن دۆالر قه ره بو ده كرێنه وه ، له به رامبه ردا

به ڵێننامه یان پێ پڕده كرێته وه كه ده ستهه ڵگرن له داوا یاساییه كانیان، وه زیری ته ندروستیش رایده گه یه نێت

كه سه رله نوێ سكااڵی یاساییان له سه ر كۆمپانیاكه تۆماركردوه ته وه و

داوای 10 ملیۆن دۆالر قه ره بو ده كه ن.

هاوكار حسێن، ئاوێنه : ژماره ی ئه و كه سانه ی كه توشی حاڵه تی كوێربون و چاوس���وربونه وه بون له ساڵی 2013، له قوربانیه كان یه كێك كه س���ن. 30كه هه ردو چاوی له ده ستداوه به بڕی نی���و ملی���ۆن دۆالر )50 ده فت���ه ر( قه ره بوكراوه ته وه ، 8 كه سی دیكه یان به بڕی 300 هه زار دۆالر )30 ده فته ر( و 21 كه س���ه كه ی دیكه یان به بڕی 200 ه���ه زار ده فت���ه ر دۆالر )20 ده فته ر(

قه ره بوكراونه ته وه .ئه می���ن، حه م���ه ش���ێركۆ د. ك���ه كوردس���تان، په رله مانت���اری ماوه ی چه ن���د مانگێك لێكۆڵینه وه ی ل���ه م بابه ته دا ك���ردوه ، له وباره یه وه "ئه گ���ه ر راگه یان���د، به ئاوێن���ه ی هه ڵه ك���ه ه���ی كۆمپانیاكه یه ، ده بو

ئ���ه و قه ره بوه ك���ه بكات���ه وه ، چۆن ده بێ���ت حكومه ت بچێت���ه ژێرباری ئه هل���ی ، كۆمپانیایه ك���ی ده رزی ئه گه ر هه ڵه كه ش هی پزیش���كه كانه ، س���زاكه یان ته نه���ا ئیداریی���ه و هی ئه وه نیه كه ئ���ه وان خه ڵكیان كوێر

كردوه ". كه ده س���ت به ڵگه نامه یه ك به پێی ئاوێن���ه كه وتوه و ناوو واژۆی وه زیری ته ندروس���تی به س���ه ره وه یه ، هاتوه بۆ ئه نجومه ن���ی هه رێم "به بڕی���اری به نوس���راوی گاز، نه وت و كاروباری نهێنیان ژم���اره )1335(، له 28ی تش���رینی یه كه م���ی 2013 و ژم���اره (1439( ل���ه 20ی تش���رینی دوه می 2013، بڕی 7 ملیۆن 100 هه زار دۆالر قه ره بوكردنه وه ی ب���ۆ ته رخانكراوه ئه و نه خۆش���انه ی كه توشی كێشه ی

ده رزی ئاڤاستین بون".س���ه رچاوه یه كی به رپرس���ی ن���او وه زاره تی ته ندروس���تی كه نه یویست راگه یاند، به ئاوێنه ی بهێنرێت، ناوی "ئ���ه و ده رزیی���ه له بنه ڕه ت���دا ب���ۆ كۆڵۆنه و ش���ێرپه نجه ی چاره سه ری به كاری���ان به هه ڵ���ه پزیش���كه كان هێن���اوه ، به اڵم له هه م���ان كاتدا ئه و كۆمپانیای���ه ی ك���ه ئ���ه و ده رزییه ی

هێناوه ، به رێگه ی قاچاخ هێناویه تی و ئ���ه و لیژنه یه ش به رپرس���ن كه ئه و

ده رمانه یان كڕیوه ". ئاوێن���ه دا له به دواداچونێك���ی قه ره بوكردنه وه ی دوای ده ركه وتوه ، قوربانی���ه كان، دادگا به هۆی نه بونی به ڵگه وه دۆس���ییه كه ی داخس���توه و ده رمانه كه ی ك���ه كۆمپانیایه ی ئه و به قاچ���اخ هێناوه ته هه رێم، ئێس���تا له كاری خۆی به رده وامه به بێ ئه وه ی ئه و بدات، قه ره بوكردنه وه كه پاره ی پزیش���كانه ش كه ئ���ه و ده رزییه یان به هه ڵه به كارهێناوه ، جگه له سزایه كی س���وكی ئیداریی ، هیچ رێوشوێنێكی

دیكه ی یاساییان به رامبه ر نه كراوه .له باره ی هۆكاری ئاماده نه بونی هیچ كام له قوربانی���ه كان بۆ تۆماركردنی سكااڵ له سه ر الیه نی تۆمه تبار، سابیر عه بدولڕه حم���ان عه ب���دواڵ، نوێنه ری به ئاوێنه ی ئاڤاس���تین قوربانیان���ی له الیه ن "قوربانی���ه كان راگه یان���د، لیژنه ی قه ره بوه وه به ڵێننامه یان پێ پڕكراوه ته وه و پوخته ی به ڵێننامه كه ش ئه وه بوه ك���ه له به رامبه ر وه رگرتنی ئه و بڕه پاره یه واز له داواكه یان بهێنن له دادگاو س���كااڵ له سه ر كه س تۆمار

نه كه ن".

ب���ه اڵم د.رێكه وت حه مه ره ش���ید، وه زیری ته ندروستی حكومه تی هه رێم ئه و وه زاره ته كه ی���ان ره تیك���رده وه كاره ی كردبێت و به ئاوێنه ی راگه یاند، "به ڵێنامه م���ان به هی���چ یه كێك له و كه س���انه پڕنه كردوه ت���ه وه بۆئه وه ی سكااڵی یاس���ایی تۆمارنه كات و ئه وه په یوه ن���دی به ئێمه وه نی���ه و رێگریی له كه س ناكه ین، به ڵكو به باش���ترین شێوه مامه ڵه مان له گه ڵ ئه و كه یسه دا

كردوه ".به وه ش ئام���اژه ی حه مه ره ش���ید كرد كه "دوباره س���كااڵمان له س���ه ر تۆماركردوه ته وه كۆمپانیای���ه ئ���ه و بۆئ���ه وه ی به بڕی 10 ملی���ۆن دۆالر له به رامب���ه ر قه ره بوبكرێین���ه وه ، تێچوی خه رج���ی و قه ره بوكردنه وه ی هه اڵی���ه ی ئ���ه و قوربانی���ه كان و له راگه یاندنه وه له سه ر وه زاره ته كه مان

دروستبوه ".

ئێستا گروپی چه كدارانی داعش به درێژایی30 كیلۆمه تر له شاری

كه ركوك دورخراوه ته وه و هێزه كانی پێشمه رگه خه ریكی توندوتۆڵكردنی شوێنه كانی خۆیانن له و ناوچانه ی

له داعش پاككراونه ته وه . ئیحسان مه ال فوئاد، ئاوێنه : دوێنێ له ده وروبه ری پێش����مه رگه هێزه كانی هێرش����ێكی كه ركوك����ه وه ش����اری كرده س����ه ر چه كدارانی به رفراوانیان ناحیه یه ك و13 توانیویان����ه داع����ش و گون����د كۆنت����رۆڵ بكه ن، به رپرس����ی یه كێ����ك له میحوه ره كانی����ش ده ڵێت، ناحیه كانی حه ویج����ه و ته نها "داعش

له ژێر ده ستدا ماوه ". به رپرسی میحوه ری باشوری شاری له لێدوانێكدا ره سول وه ستا كه ركوك ب����ۆ ئاوێنه وت����ی، "ئ����ه و پالنه ی كه دامانابو ب����ۆ دورخس����تنه وه ی ئاگرو

مه ترس����ییه كانی داعش و بڕینی خه تی له كه ركوك جێبه جێمان بو ستراتیژی 13 مولته ق����ا و ناحی����ه ی ك����ردوه ، گوندم����ان كۆنترۆڵك����رد له گه ڵ چه ند سه ربازگه یه كدا، واتا ئێستا داعش 30 دورخراونه ته وه و له كه ركوك كیلۆمه تر شوێنه كانی خۆمان توندوتۆڵكردوه ".

له ئێستادا هێرشی هێزه عیراقییه كان و میلیشیا شیعه كان حه شدی شه عبی و بۆ سه ر قه زاو ناحیه كانی ژێر ده سه اڵتی س����ه اڵحه دین له پارێ����زگای داع����ش له كه ركوكیش����ه وه ده س����تپێكردوه و له پێشڕه ویدان. پێشمه رگه هێزه كانی ئه و به رپرسه سه ربازییه ئاشكرایده كات كه له ئێستادا چه كدارانی داعش ته نها

له حه ویجه و ناحیه كانی بونیان ماوه .س����ه ركردایه تی ئه ندامی ه����اوكات یه كێتی عوسمان بانیمارانی كه دوێنێ ئاماده بوه ، كه رك����وك له ش����ه ڕه كه ی

پێش����مه رگه له هێرش����ه كانی ب����اس ئاوێن����ه ب����ۆ ده كات و داع����ش دژی ده ڵێت، "ئه و ش����وێنانه ی كه پێشتر دیاریكراب����ون وه ك����و قۆناغی یه كه م هه م����وی كۆنترۆڵكراوه ته وه و ئێس����تا پێش����مه رگه خه ریكی دروس����تكردنی توندكردن����ی س����نوره كه ن، ره بی����ه و گه یش����توه ته پێش����مه رگه چونك����ه گونده كانی ده وروبه ری ناحیه ی ریاز و ش����ه قامێك كه دوبز و تكریت پێكه وه دوه می ساتری بوه ته ده به ستێته وه و

پێشمه رگه ".پێشمه رگه به به رنامه ی س����ه باره ت ب����ۆ پێش����ڕه ویكردن، بانیمارانی وتی "ده بێت دابنیش����ین و بڕیاری له س����ه ر بده ین بزانی����ن قۆناغه كانی تر تاكوێ بچین و چی بكه ی����ن، ئایا كورد چۆن هێ����زه له گ����ه ڵ ده كات و به ش����داری

عیراقییه كاندا یان به ته نها".

به وت����ه ی به رپرس����انی س����ه ربازیی له هێزه كان����ی جگ����ه له كه رك����وك، پێشمه رگه له هه ندێك شوێن چه كدارانی ك����ردوه و به ش����داریان په كه ك����ه ش زیانه كانی پێش����مه رگه ش ته نها پێنج شه هید بوه ، به اڵم داعش ژماره یه كی

زۆریان لێ كوژراوه .

پارێزگای كه ركوك ته نها سێ قه زای به س����ه ره وه یه ك����ه له دوب����ز و داقوق و ته نها له ئێس����تادا پێكدێت و حه ویجه قه زای حه ویجه له ژێر ده ستی داعشدا ماوه ، كه ته نها 30 كیلۆمه تر ده كه وێته باشوری رۆژئاوای شاری كه ركوكه وه ، ه����اوكات حه ویج����ه ناحیه كانی زاب و عه باس����ی و ره ش����ادو ری����ازو عه رزه و به س����ه لی و روبه رێك����ی فراوانی زه وی دانیشتوانه كه ی ژماره ی له خۆگرتوه و

450 هه زار كه سه .

ئه ندامێكی پێشوی كۆنگرێسی ئه مریكا ده ڵێت، هه ركاتێك باس له یارمه تیدانی هه رێمی كوردستان

ده كرێ�ت له ناو كاربه ده ستانی واڵته كه یدا یه كسه ر ترسی

وروژاندنی كێشه ی ناسیۆنالیزمی كورد له واڵتانی دراوسێ سه ر

هه ڵده دات.محه مه د حسێن، ئاوێنه : ده یڤد سكاگس، ش����اره زاو راوێژكارێكی له 1987 ئه مریكیه و س����تراتیجی هه تا 1999 ئه ندامی كۆنگرێس����ی ئه مریكا بوه ، ئێستا هاوسه رۆكی ب����ۆردی ئیتیك����ی كۆنگرێس-یه ، چاوپێكه وتنێكی����دا له میان����ه ی ئۆباما رایگه یاند ئاوێن����ه له گه ڵ سیاسه تێكی دروست پیاده ده كات هێزه پێشمه رگه و له یارمه تیدانی عێراقیه كان����ی تر به رامبه ر داعش له رێگای هێرشه ئاسمانیه كانه وه ، ئۆباما ده س����توری به م����ه به اڵم چونكه پێش����ێلكردوه ئه مریكای رێگ����ه ی ته نه����ا ده س����توره كه به كۆنگرێ����س داوه بڕیاری ش����ه ڕ ب����دات نه ك س����ه رۆك، ئ����ه وه ی سیاس����ه تێكی كردویه تی ئۆباما دروسته به اڵم له ڕوی ده ستوریه وه

هه ڵه یه .ئاوێنه دا پرسیارێكی له وه اڵمی ئیداره ی هه ڵوێس����تی ده رباره ی ئه مریكا له باره ی كێش����ه ی كورد ،سكاگس رایگه یاند كه سیاسه تی نیش����تمانی واڵته كه ی پابه ندبونه به یه كێتی خاكی عێراقه وه ، به اڵم وتیشی ئه و پێی وایه چاره سه ری عێراق كێش����ه كانی دورم����اوه ی پرۆس����ه یه كی به فیدراڵیكردنه كه س����ێ حكومه تی )كورد، شیعه و س����ونه ( له خۆبگرێت تائاستێكی باش له سه ربه خۆیی بۆ رایكردنی

كاروباری لۆكاڵی خۆیان.ده رب����اره ی كێش����ه ی كوردیش ل����ه س����وریا و به ش����ه كانی تری رایگه یاند س����كاگس كوردستان، كه هه ركاتێك باس له یارمه تیدانی هه رێمی كوردستان ده كرێ�ت له ناو دیپلۆماتكارانی كاربه ده س����تان و واڵته كه ی یه كس����ه ر ئه و ترس����ه سه ر هه ڵده دات كه یارمه تیدانه كه كێش����ه ی وروژاندنی هۆی ببێته

ناس����یۆنالیزمی ك����ورد له واڵتانی دراوس����ێ. كه وات����ه هه م����و ئه و ش����تانه ی ك����ه ده بێت����ه ه����ۆی په ره پێدانی ناسیۆنالیزمی كوردی ق����ورس و زه حمه ته له ناوچه ك����ه به الی بڕیاربه ده ستانی سیاسه تی

ده ره وه ی ئه مریكاوه . تائێس����تاش "ئێمه وتیش����ی ، س����نوره ب����ه و پابه ندی����ن جه نگی له دوای نێوده وڵه تیانه ی ناوچه كه دا له یه كه مه وه جیهانی

دروستبوه ."ده رب����اره ی دۆخ����ی ناوخ����ۆی هه رێم����ی كوردس����تانیش ناوبراو رایگه یان����د ك����ه تاراده یه كی زۆر ئه مریكا پابه ن����ده به یارمه تیدانی دروس����تكردنی پرۆس����ه ی راسته قینه و دیموكراس����یه تێكی حكومه تێكی شه فاف به النیكه می

گه نده ڵی و كێشه ی جێنده ریه وه .

له ژماره ی داهاتوی ئاوێنه دا ته واوی چاوپێكه وتنه كه

بخوێنه ره وه.

حكومه ت به بڕی 7 ملیۆن دۆالر قه ره بوی كردونه ته وه قوربانیه‌كانی‌‌ئاڤاستین‌به‌ڵێننامه‌یان‌پێ‌پڕده‌كرێته‌وه‌‌كه‌‌سكااڵ‌تۆمارنه‌كه‌ن

كۆنگرێسمانێك‌بۆ‌ئاوێنه‌:‌داعش‌‌30كیلۆمه‌تر‌له‌كه‌ركوك‌دورده‌خرێته‌وه‌ئه‌مریكا‌له‌ورژاندنی‌ناسیۆنالیزمی‌

كوردی‌ده‌ترسێت

پێشمه رگه له شه ڕی دوێنێی دژ به داعشدا له که رکوک فۆتۆ: بێساران تۆفیق

ده یڤد سكاگس

3(469( سێشه ممه ‌2015/3/10هه‌نوکه

ئا: نزار گزالی

شێخ ئه دهه م بارزانی ئامۆزای مه سعود بارزانی و په رله مانتاری

پێشوی كوردستان و ئه ندامی پێشوی ئه نجومه نی سه ركردایه تی پارتی له م

گفتوگۆیه ی ئاوێنه دا ده ڵێت "ئه م ته ده خوله ده ره كیانه ی كه ده كرێت چ توركیا بێت و چ ئه مریكا، جێی

مه ترسییه و له كۆتاییدا ته نها شتێك كه بۆ ئێمه ده مێنێته وه ئه وه یه

پێمانده ڵێن ده ستانخۆش، قاره مان بون".

ئاوێن���ه : س���ه ره تا ب���ه و پرس���یاره ده ستپێبكه ین كه ئایا گه ڕاونه ته وه ناو پارتی یاخود مكوڕن له س���ه ر ده س���ت

له كاركێشانه وه كه تان؟ئه ده���ه م بارزانی: تاكو ئێس���تا هیچ گۆڕانكاری���ه ك به س���ه ر هه ڵویس���تمدا نه هاتوه ، من ل���ه 2014/3/4 كه زیاتر له ساڵێكه ، نامه ی ده ست له كاركێشانه وه م مه كته بی به س���ه رۆكایه تی و پێشكه ش سیاس���ی پارتی كردوه ، من ده س���تم

له كاركێشاوته وه .ئاوێنه : ئێوه له چ���ی پارتی ناڕازین

یان ناڕازی بون؟ئه دهه م بارزانی: من پێموایه ده بێت به گشتی س���ه یری كۆمه ڵه هه میش���ه شتێكی ئه م واڵته بكرێت، ئه گه ر بڵێم من له ش���تێكی دیاریكراوی نێو پارتی ناڕازی���م، ره نگ���ه هه مان ش���ت له زۆر ش���وێن و له نێو زۆر حزب و الیه نه كانی دیك���ه به دیبكرێ���ت، ی���ان هه بێ���ت. مه به س���تم ئه وه یه كاتێك كه سیسته م الواز بو، سیس���ته م ئاڵۆزی تێكه وت، له هه م���و ش���وێنه كانی دیك���ه ، ی���ان له هه مو بواره كان���ی دیكه ئه م ئاڵۆزیه به دیده كرێ���ت، چ له بواری ئیداری بێت وه كو حكومه ت، چ له بواری سیاس���یدا بێت وه كو حزب، چ له بواری سه ربازیدا بێت وه كو ئێستای له شكری كوردستان یان هێزی پێش���مه رگه . ئه م ئاڵۆزی و الوازییه له كاتێكدا به دیهاتوه ، كه پێش راپه رین بۆ ماوه ی )35( س���اڵ زیاتر یان كه متر كه حزب���ی به عس له عێراق له ماوه ی بو، ده س���ه اڵتدار به گش���تی ده س���ه اڵتداری ئه و حزبه كار بۆ ئه وه ك���را ی���ان به رنامه ڕێژی بۆ ئ���ه وه كرا كه كه س���ایه تی مرۆڤ وێ���ران بكرێت و له ناوببرێت، مرۆڤ له م واڵته دا بژیت كه ته نها شتێك بزانێت، ئه ویش ئیتاعه ته ، به ڵێ قوربان، به سه رچاو، مه دح و سه نا بۆ سه ركرده و گه وره كان، ئه و دۆخه ی كه له عێراقدا له ماوه ی ده سه اڵتی حزبی به عس په یڕه و ده كراو كوردس���تانیش به شێك بو له و شوێنانه ی ژێر ده سه اڵتی به عسیه كان و له م دۆخ و سیاسه ته به ده ر نه بو. ب���ه اڵم دوای راپه ڕینی )1991( حزبه كوردیه كان له شوێنی ئه وه ی بێن، به ه���ا به مرۆڤ بده ن و ن���رخ بۆ مرۆڤ دروس���تبكه ن، كه مرۆڤه بنه مای هه مو شتێك، جا له سه ر هه ر پارچه خاكێك و هه ر ش���وێنێكی ئه م گۆی زه ویه بێت، ئه وانیش به هه مانش���ێوه مرۆڤ، كادر، الیه نگری خۆیان، جه ماوه ر، به م شێوه رایانهێنان كه ته نهاو ته نها فێری یه ك ش���ت ببن، ئه ویش مه دح و پیاهه ڵدان و پیاهه ڵ���دان به ح���زب و به س���ه ركرده ، گه وره كردنی شته ناش���یرینه كانی نێو خۆی���ان و به جوانی نیش���اندانی ئه گه ر واش نه بێ���ت، ش���ته نادروس���ته كانی خۆیان به دروس���ت نیشان بده ن ئه گه ر دروس���تیش نه بێت. وات���ا مرۆڤ دوای ئ���ه م )24( س���اڵه ی دوای راپه رینی له م به كارهات به شێوه یه ك كوردستان واڵته دا، مرۆڤه كان ته نها حزب ببینن و ته نه���ا س���ه رۆكه كان ده بین���ن، ته نها به رپرسه كان ده بینن، به واتایه كی دیكه ئه ندامان���ی هه ر حزب و الیه نێك بونه ته كۆیله له م په رستگه یه دا كه پێیده ڵێن حزب، ئه م بارودۆخه نادروسته و له گه ڵ فیتره ت���ی مرۆڤی���ش دژایه ت���ی په یدا ده كات، م���رۆڤ كه دروس���ت ده بێت به ش���ێوه یه كی ئازاد هاتۆته دی، مرۆڤ كه خوای گه وره دروستیكردوه ، به هاو نرخێكی زۆری پێ���داوه ، وه ك ده ڵێت )كرمنا بنی ادم(، )خلقنا االنسان فی أحس���ن التقویم( هه مو ئ���ه م ئایه تانه و چه نده ها ئایه ت و بابه تی دیكه ی ئایینی و فه لسه فی و ته نانه ت یاساكانیش چ یاسا ئاس���مانیه كان و چ یاسا ده ستكرده كان بێت، هه مو ئه وانه بۆ ئه وه ن كه مرۆڤ

بگاته پله ی���ه ك به های ب���ۆ دابنرێت و رێ���زی لێبگرێت، ب���ه اڵم به پێچه وانه ی ئه مه ، دروس���ته دروش���م له نێو هه مو الیه نه كان هه یه ، مافی مرۆڤ، ئازادی، ئازادی بی���روڕا، تاد.... به اڵم كه دێی س���ه یری ناوه ڕۆك و مه تنه كان ده كه ی، س���ه یری به رنامه كان���ی ه���ه ر حزبێك ده ك���ه ی، به ڕاس���تی دژی هه م���و ئه م بنه مایانه كارده كه ن، كێ له ناو حزبێكدا توانیویه ت���ی تاكو ئێس���تا بڵێت نا من ئ���ه م به رنامه یه ی حزب���م پێقبوڵ نیه ؟ كێ له ناو حزبێكدا توانیویه تی بڵێت نا ئه وه ی كه تۆ ده ڵێی جه نابی به رپرسی من ئه و به رنامه یه ی كه تۆ باسی ده كه ی هه ڵه ی���ه ؟ وات���ا هه مو ش���تێك بوه ته ئیتاع���ه ت، به ڵێ به س���ه رچاو، ئه وه ی تۆ ده ڵێ���ی له هه مو باش���تره ، عه قڵێ له پێاڵوی تۆدا هه یه له س���ه ری ئێمه دا نیه ، ئ���ه م نزمبونه ی مرۆڤ گه وره ترین له ناو به تێكڕایی و به گش���تی و كێشه یه كوردستاندا، له نێو سیستمی حزبایه تی و ته حه زوبی ئێم���ه دا هه یه ، من پێموایه

هه ر هه مان دۆخه كاتێك كه كێشه یه ك بۆ م���ن دێته پێش بۆ كه س���ێكی دیكه زۆری زۆرب���ه ی له وانه یه دێته پێ���ش، مرۆڤه كان ئه مه یان پێقبوڵ بێت، ئه مڕۆ به رپرس���یاره ته ، پله و ئه م���ڕۆ ژیانه ، ئه مه یان پێقبوڵه بۆ پاراس���تنی ژیان، بۆ پاراس���تنی پله و پێگه بۆ پاراستنی به رژه وه ندی���ه تایبه تیه كان، بێ ئه وه ی بێنه س���ه ر به رژه وه ندی گش���تی ئه م میلله ت���ه و ئ���ه م واڵته ، مه س���ه له كانی كۆمه اڵیه تی ئه و میلله ته ره چاو بكرێن، ئه م بابه تانه ن كه هه میشه من پێموایه بونیان هه یه ، ئه وه ی كه منیش هه مبو وه كو كێش���ه یه ك له نێو پارتی به هیچ ش���ێوه یه ك به ده ر نیه له و دۆخه ی كه ئاماژه م بۆ كرد، به ده ر نیه و خۆی له و

هۆكارانه دا ده دۆزێته وه .ئاوێنه : ئایا ئێوه له رابردودا جۆرێك یاخود روبه ڕوی سیاس���ی له كێش���ه و هه ڵوێس���تی دژبه یه كتان هه بوه له گه ڵ

مه سعود بارزانیدا؟دژ هه ڵوێس���تی بارزانی: ئه ده���ه م به یه ك؟ با به شێوه یه كی دیكه بڵێین، م���رۆڤ دو برا له ماڵێك���دا وه كو یه ك بیرناكه ن���ه وه ، كوڕو باوكێك وه ك یه ك كه س���ێك هه ر بیرنه كه نه وه ، ره نگ���ه بۆچون���ی خ���ۆی هه یه ، ئه گه ر قس���ه له س���ه ر رابردوش بكه ین ده ڵێم منیش

له س���ه رده مانێكدا به ڵ���ێ پێموابو ئه و به رنامه ی كه هه ی���ه ، ئه وه نیه كه من له گه ڵی بگونجێم، به رنامه یه كی دیكه م هه ب���و، حزبێك���ی دیك���ه م دامه زراند، )2003( تاك���و )1983( له س���اڵی رێكخستنه كانی ئه م حزبه به رده وام بو، ئه م جیاوازییه له بیروڕادا به هه ڵوێستی دژ به یه ك هه ژمار بكرێ���ت، له وه اڵمدا ده ڵێم به ڵی هه ڵوێستی دژ به یه ك بوه ، ب���ه اڵم له ناوه ڕۆكدا ن���ه ك ته نها له گه ڵ پارتی و نه ك ته نه���ا له گه ڵ به ڕێز كاك مه س���عود، له گه ڵ الی���ه ن و حزبه كانی بی���روڕای كوردس���تانیش دیك���ه ی جیاوازم���ان هه ب���و، هه رچه ن���ده من )ح���زب الله(ی خۆم به حزب نه زانیوه ، به هێزو بزاڤێكی جه ماوه ریم زانیوه ، كه پێویس���ته بۆ به رگریكردن له مافه كانی كوردس���تان، ئه گینا هی���چ كاتێك له و باوه ڕه دا نه بوم و ئێستاش له و باوه ڕه دا نی���م، كه حزبێ���ك بتوانێ���ت رۆڵێكی ئه ساس���ی یان گرنگ له س���ه ر ئاستی كوردس���تان ببینێ���ت، چونك���ه حزب هه میشه له چوارچێوه ی قاڵبێكی په یڕه و و پرۆگرامدا خۆی بچ���وك ده كاته وه و ناتوانێت لێیده ربچێت، ده گه ڕێمه وه بۆ پرس���یاره كه ت و ده ڵێم به ڵێ جیاوازی له بی���روڕادا بێگومان هه ی���ه ، جیاوازی له كارو كاركردندا بێگومان هه یه ، ئه گه ر جیاوازی نه بێت، هیچ گرفتێك له نێوان

دو كه سدا دروست نابێت. ئاوێنه : ئایا له گ���ه ڵ ئه وه ی بارزانی نه كاته وه و كاندی���د خ���ۆی جارێكیتر نه بێت���ه وه به س���ه رۆكی هه رێ���م دوای ته واوبون���ی م���اوه ی درێژكردن���ه وه ی ویالیه ته ك���ه ی ، یاخ���ود به پێچه وانه وه ئ���ه و س���ه رۆكایه تی به رده وامبون���ی

به پێویست ده زانیت؟ئه دهه م بارزانی: وه اڵمی پرسیاره كه ی تۆ، ساڵێك و هه شت مانگ به ر له ئێستا من خس���تومه ته ڕو، ئه و كاته ی كه ئه م ویالیه ته درێژكرای���ه وه له په رله مان بۆ جه نابی كاك مه س���عود، له دانیش���تنی ئه نجومه نی س���ه ركردایه تی پارتیدا كه ئه م بابه ته تاوتوێ ك���را، ته نها كه س كه مع���ارزی ئه م بابه ت���ه بو من بوم، من پێوایه دانیشتنه كه له و شوێنه ی كه كۆبون���ه وه فه رمیه كانی تێدا ده كرێت، ئه گ���ه ر ئه و دانیش���تنه تۆمار كرابێت، ج���ا چ به ده نگ بێت ی���ان ره نگ یان ته نانه ت نوس���ینیش، م���ن بۆ مێژوش ده ڵێم كه زیاتر له )50( كه س له برایانم پارتی س���ه ركردایه تی له ئه نجومه ن���ی س���ه رۆك و جه نابی خ���ودی له گ���ه ڵ جێگ���ری س���ه رۆكی پارت���ی و هه م���و ئه ندامه كان���ی س���ه ركردایه تی پارتیش تیایدا به شداربون، له و كۆبونه وه دا من رای خۆم زۆر به ڕاشكاوانه خسته ڕو كه من له گه ڵ درێژكردنه وه ی ئه م ماوه یه دا نی���م. ه���ی دو س���اڵ پێش ئێس���تا، باس ئه گه ره كانیش���م ه���ۆو هه روه ها كرد، ئاماژه ش���م به كه س���ایه تی خودی كاك مه س���عود بارزانی كرد، گوتم كه جه ناب���ت هه ر هیچ نه بێ���ت، له ته مه نی (16( ساڵیه وه پێشمه رگه بوی، چه كی پێشمه رگایه تی و شه ره فت بۆ به رگری و بۆ ئه م واڵته له ش���ان كردوه . تۆ كوڕی مه ال مسته فای بارزانی سه ركرده ی بزاڤی رزگاریخ���وازی كوردی. ئه م یاس���ایه ی كه دانراوه له كورس���تان و له په رله مانی

كوردس���تان ده رچ���وه ، هه رچه نده من هه مو ئه و یاسایانه ی كوردستان ئه وه ی كه له په رله مان ده رچون به الواز ده بینم، چونكه بنه مایه كی ده ستوریان نیه ، تا ئێستا ده ستورمان نیه كه یاساكان له ژێر

رۆشنایی ئه م ده ستوره ده ربچن. له گه ڵ ئه وه ش كه یاسایه ك ده رچوه ، خودی ئه م یاسایه ش ده بێت رێزی لێبگیرێت. هه مو خه ڵكی ده زانن، ره نگه جه نابیشت بزانێ���ت، دوای راپه ڕی���ن له وانه یه من ناڵێم یه كه م كه س بێت، به اڵم له پێش چاوی كامێ���راكان و له پێش كۆمه ڵێكی زۆری جه ماوه ر له ش���اری كۆیه ، خودی به نه هێشتنی ئاماژه ی مه س���عود كاك كوردس���تانی و ب���ه ره ی ده س���ه اڵتی یان كرد، شۆرش���گێڕیی ده س���ه اڵتی به ده سه اڵتێكی ده سه اڵته ئه م گۆڕینی دیكه كه میلله ت ده نگی له سه ر بدات، به پێ���ی هه ڵبژاردن و به پێی س���ندوقی ده نگدان، له و دانیش���تنه ی ئه نجومه نی س���ه ركردایه تی ئام���اژه م به م ش���تانه هه موی كرد، گوتم جه نابت یه كه م كه س بوی ئه وه ت به یان كرد كه ده بێت واڵت واڵتێكی داموده زگایی بێت، هه ڵبژاردن بێته په رله مانێ���ك بكرێت، دروس���ت كایه وه ، ئه م په رله مانه یاسا ده ربكات بۆ ه���ه ر بابه تێكی ژیان���ی ئه م واڵته ، ده ركردوه ، یاس���ای په رله مانه ش ئه م كه س���ه رۆكی هه رێ���م ده توانێت به دو ده وره ی )4( س���اڵی هه رێ���م بكات نه زیاتر، ئه و درێژكردنه وه ی كه دو س���اڵ به رله ئێستاش كه كرا له الیه ن مه كته بی سیاسی پارتی دیموكراتی كوردستان و یه كێت���ی نیش���تمانی كوردس���تان بۆ درێژكردن���ه وه ی ماوه ی س���ه رۆكایه تی

جه نابیان، ئه وكات گوتم بۆ كه سایه تی جه نابت من به باش���ی نازانم. ئێستاش هه مان ش���ت ئه مه ده ڵێ���م و دوباره ی ده كه م���ه وه بۆ كه س���ایه تی جه نابیان به باش نازانم. ته نانه ت ئه گه ر بێته سه ر بابه ت و بارودۆخی ئێستای كوردستان و ئه و دۆخه ی ئێمه تێیدا ده ژین، ئه گه ر لێمبپرس���ی ئایا كاك مه سعود له گه ڵ كه س���ێكی دیكه كامه باش���تره ؟ ئه وه ده ڵێ���م ئه گه ر بابه ت بابه تی یاس���ایی نه بێ���ت، كه ده بێت ئێمه میلله ت فێری یاس���ا بكه ی���ن و پابه ند بین به یاس���او ته نها مه سه له ی كه سایه تی بێت باسی كه س���ایه تی بكه ی ره نگ���ه بڵێم به ڵێ له م قۆناغه و قۆناغ���ی داهاتوش كاك مه سعود پێویسته بۆ كوردستان وه كو كه س���ایه تی، به اڵم وه كو یاس���ا وه كو بنه ما سه ره كیه كانی ژیان، كه خۆمان ده ڵێین خۆینمان داوه خه باتمان كردوه ، زه حمه تمان بۆ كێشاوه كه واڵت به ره و ببه ین و بۆ به دامه زراوه ی���ی واڵتێك���ی كه س���ایه تی ئه ویش زۆر باش���تر ده بو كه ئه و دوساڵه ی پێش ئێستاش یاسا ده ستكاری نه كرایه ، ده یتوانی بابه ته كه به ش���ێوه یه كی دیكه بێت نه ك ئه وه ی

كه بینیمان.ئاوێن���ه : پێش���تر س���ه رۆكی هه رێم زۆر باس���ی ریفراندۆم و س���ه ربه خۆیی پشتیوانی به حه ماسه وه تۆش ده كردو س���ه ربه خۆیت ده كرد، به اڵم ماوه یه كه

نه ماوه ، خواسی باس و س���ه ربه خۆیی بۆچی ؟

ئه دهه م بارزانی: من له وه اڵمی بڕگه ی دوه می پرس���یاره كه ت ده ستپێده كه م، باسكردنی به حه ماس���ه ت باس���ی كه من ده كه ی، من له ده س���تپێكی ژیانی سیاسیمدا هه ڵگری ئه م بیره م و هه ڵگری ئه م بیره بوم. هه میشه سه یركردنم بۆ له چوارچێوه ی له كوردس���تاندا خه بات خه باتێكی گش���تی كوردایه تیدا سه یرم كردوه ، هه میش���ه له و باوه ڕه دا بوم كه ده بێت ئێمه بۆ شته گه وره كان خه بات بكه ین نه ك ش���تی الوه كی كه رۆژێك ل���ه ڕۆژان لێی په ش���یمان ببینه وه ، من له و باوه ڕه دام كه ه���ه ر چوارپارچه ی كوردس���تان، له ی���ه ك دایك���ن له یه ك شوێن و له یه ك خاكن، به هیچ شێوه یه ك له یه كت���ری جیا ناكرێن���ه وه . من وه كو به مه س���ه له ی ب���اوه ڕم كه كه س���ێك نه ته وایه ت���ی ك���ورد هه یه ، ئێس���تاش پێموای���ه خه بات له هه م���و پارچه كانی دیكه ی كوردس���تان به یه ك���ه وه به ره و پێشه وه نه چوه . له شوێنێك گه رم بوه له شوێنێك الواز، له شوێنێك به هێز بوه له شوێنێك س���ارد، من له و باوه ڕه دام كێشه ی كورد له یه كدی جیاناكرێته وه . من ئێستاش دوباره ی ده كه مه وه و ده ڵێم ئاینده ی ئ���ه و میلله ته جگه له واڵتێكی سه ربه خۆ كوردس���تانێكی سه ربه خۆو دیكه ی سیسته مێكی له هیچ ناتوانرێت ئیداریدا چاره سه ر بكرێت و به ره و پێش ب���ڕوات. ئه وه ی په یوه س���ته به بڕگه ی یه كه میش من ناتوانم له جیاتی كه سی دیك���ه وه اڵم بده م���ه وه ، به تایبه تیش له ئێستادا كه له هیچ به رپرسیاریه تێكی

حزبیدا نه ماوم. ئێ���وه پێش���مه رگه بون، ئاوێن���ه : هه ڵس���ه نگاندنتان ب���ۆ ئیداره كردن���ی به ره كانی ئێستای ش���ه ڕی پێشمه رگه دژ به داع���ش چییه و كه موكورتییه كانی

له چیدا ده بینن؟ئه ده���ه م بارزانی: س���وپاس بۆ ئه م پرس���یاره ، هه ر له رێگه ی ئێوه ش���ه وه ده مه وێ س���اڵو رێ���زو پێزانینی خۆم به هه مو پێش���مه رگه كانی كوردس���تان رابگه یه نم، هه رله شنگاله وه تا جه له وال، ئه و زه حمه تی و قوربانیدانه ی پێشمه رگه بۆ پاراستن و به رگری خاكی كوردستان، به ڕاس���تی ئه مه جه نگێك���ی نه خوازراو بو، ش���ه ڕێك بو له كوردس���تان رویدا، من پێموای���ه له الی���ه ن زۆر ده وڵه ت و كه س���ان بو كه چاوی���ان به م میلله ته و ئه م پێش���كه وتنانه ی ك���ه تاڕاده یه ك له كوردستان به دیهاتبون هه ڵنه ده هات. شه ڕی پێش���مه رگه له گه ڵ ئه م به ره یه به ن���اوی ب���ه ره ی تیرۆر ی���ان به ره ی له ئه مڕۆو تاریكس���تان، ش���ه ڕێكه كه له داهاتوش���دا ئ���ه م میلله ته ش���انازی رۆڵه كان���ی نه ب���ه ردی به قاره مان���ی و

خۆیه وه ده كات،

ئه‌دهه‌م‌بارزانی‌:‌دوای‌راپه‌رین‌ئه‌ندامانی‌حزبه‌كان‌كران‌به‌كۆیله‌ئه وه ی رۆڵی هه ره الوازی هه یه له به ده ستهێنانی ده ستكه وته كانی پاش ئه م شه ڕه ، ته نهاو ته نها كورده

ئه ندامانی حزب و الیه نه كان ته نها هه ر حزب و سه رۆكه كان

ده بینن، هه مو شتێك بووه ئیتاعه ت، به ڵێ

به سه رچاو، ئه وه ی تۆ ده ڵێی له هه مو

باشتره ، ئه و عه قڵه ی له ناو پێاڵوی تۆدا

هه یه له سه ری ئێمه دا نیه

ئه و كاته ی ئه م ویالیه ته درێژكرایه وه

له په رله مان بۆ جه نابی كاك

مه سعودله دانیشتنی ئه نجومه نی

سه ركردایه تی پارتیدا، ته نها كه س

كه معارزی بو من بوم

شه ڕی داعش سه قه تی و ناته واوی

ئه و سیسته مه ی ده رخست كه بۆ

پێشمه رگه داتاشراوه

پێموانییه په كه كه له هیچ بارودۆخێكدا چه ك دابنێت، نه

له ئێستادا بۆ پرۆسه ی ئاشتی و نه له پاش پرۆسه ی ئاشتیش

ئه م هه موو تانكه ره نه وته له هه مو

رێگاكان چ بۆ ئه و سنور چ بۆ ئه م

سنور رێگه یان گرتوه پرسیاری بۆ خه ڵكێك

دروستكردوه و هه قیشیانه

وێرای ئه وه ی له ده ستپێكی

شه ڕی دژ به داعشدا كۆششێكی زۆرم كرد كه منیش بتوانم له م به ره یه دا له گه ڵ برا

پێشمه رگه كانی دیكه ئه م رۆڵه ببینم، به اڵم به داخه وه ئه م هه له م

بۆ نه ڕه خسا، له وانه یه كۆمه ڵێك هۆكاریش

له پشت ئه مه بێت ئه دهه م بارزانی

19 »»

هەنوکە(469( سێشه ممه 42015/3/10

راپۆرتی "شانه ی تاوتوێكردنی قه یران" له باره ی كۆتاییهاتنی ماوه ی درێژكردنه وه ی ویالیه تی سه رۆكی هه رێم

"ش���انه ی تاوتوێكردنی قه یران" له سه نته ری كوردس���تان س���تراتیجیی لێكۆڵین���ه وه ی به س���ه رۆكایه تی به ڕێز فه رید ئه سه س���ه رد و ئه ندامه ت���ی هه ر یه ك له به رپرس���ی به ش���ی هۆش���یاری و له ئه كادیمی���ای لێكۆڵین���ه وه پێگه یاندن���ی كادیران به ڕێز نه جمه دین فه قێ عه بدوڵ���ا و پارێ���زه ر چێن���ه ر عه ل���ی جۆاڵ به مه به ستی شیكردنه وه ی ئه ویش پێكهێنرا، هه م���و الیه نه كانی مه س���ه له ی كۆتاییهاتنی ماوه ی درێژكردنه وه ل���ه 19ی ئابی داهاتودا، كه پێش���تر به س���ه رۆكی هه رێم به خشرابو، مه س���ه له یه ئ���ه و په یوه ن���دی هه روه ه���ا به كێش���ه كانی هه مواركردن���ه وه ی پ���رۆژه ی ده ستور و یاسای هه ڵبژاردنی سه رۆكی هه رێم و ده سه اڵته كانی و سیستمی په رله مانی و ئه گه ره چاوه ڕوانكراوه كانه وه . ش���انه كه ده كۆش���ێت دیدێكی گش���تی له ب���اره ی ئ���ه و بابه تانه وه ب���كات، هه روه ه���ا هه وڵده دات پێش���كه ش خوێندن���ه وه بۆ ئاس���ۆكانی داهات���و بكات له ڕێگه ی رونكردن���ه وه ی وێنایه كی ئاینده یی

له هه مو رویه كه وه .

ده روازه یه كی گشتی :ویایه تی س���ه رۆكی هه رێم ل���ه 19ی ئابی 2015 دا كۆتایی دێت و یاسا كارپێكراوه كانی هه رێمی���ش رێگا ن���اده ن بۆ جاری س���ێیه م بارزانی مه س���عود به ڕێز هه ڵبژێردرێت���ه وه . له س���اڵی )2005(وه س���ه رۆكایه تی هه رێ���م 2005 له س���اڵی یه كه مجاری���ش ب���ۆ ده كا، له ن���او په رله مانه وه هه ڵبژێردراوه . له س���اڵی 2009دا له ڕێ���گای هه ڵبژاردنی راس���ته وخۆوه بۆ ویایه ت���ی دوه م هه ڵبژێردرایه وه و رێژه ی %69ی ده نگه كانی به ده س���تهێنا. له س���اڵی 2013دا و پێ���ش ته واوبونی ماوه ی ویایه تی دوه م، به ه���ۆی پێكنه هاتن���ی هه ر دو حیزبه س���ه ره كییه كه له س���ه ر ئه نجامدانی راپرسی له ب���اره ی پ���رۆژه ی ده س���توره وه ، یه كێتی نیشتمانیی كوردستان رازیبو به درێژكردنه وه ی ویایه ته ك���ه ی س���ه رۆكی هه رێم بۆ دوس���اڵ به رامب���ه ر رازیبون���ی پارت���ی دیموكرات���ی چه ن���د به هه مواركردن���ه وه ی كوردس���تان مادده یه ك���ی پرۆژه ی ده س���توره كه . به هۆی ئه مه وه هه ڵبژاردنی س���ه رۆكایه تی له س���اڵی 2013دا ئه نجام نه درا. هه رچه نده ئه و ماوه یه ی له و درێژكردنه وه یه كه ماوه ته وه نزیكه ی پاش كه متر له ش���ه ش مانگی ت���ر كۆتایی پێدێت، به اڵم هی���چ هه مواركردنه وه ی���ه ك له پرۆژه ی ده بێته وه ئه م���ه ش نه ك���راوه . ده س���توردا مایه ی س���ه رهه ڵدانه وه ی ئه و بارگرژییه ی كه درێژكردنه وه كه ، رێككه وتنی پێش له 2013دا

باڵی به سه ر هه رێمدا كێشابو. له ڕوی یاساییه وه ، ئه و دۆخه ی په یوه سته به و بابه تانه وه پشت ئه ستوره به و دۆكیومێنته یاس���اییانه ی په یوه ندییان به ماوه ی ویایه تی دوباره س���ه رۆكایه تی و چۆنێتی هه ڵبژاردن و هه ڵبژاردنه وه هه ی���ه . له وباره یه وه له مادده ی س���ێیه می یاسای ژماره 1ی س���اڵی 2005دا كه به یاسای س���ه رۆكایه تی هه رێم ناسراوه ، هاتوه كه :"ویایه تی س���ه رۆكی هه رێم چوار س���اڵ ده بێ و ده ش���ێ ب���ۆ ویایه ت���ی دوه م هه ڵبژێردرێته وه ". هه ردو ویایه تی پێش���و و ماوه ی درێژكردنه وه كه ش، پش���ت ئه ستورن به چه ند ده قێكی یاس���ایی رون، ئه ویش به م

شێوه یه ی خواره وه یه :1. له س���اڵی 2005 دا س���ه رۆكی هه رێ���م له په رله مانه وه به پێی مادده ی 17ی یاس���ای ژماره 1ی ساڵی 2005 هه ڵبژێردرا. به پێی ئه و مادده یه :"سه رۆكی هه رێم له الیه ن ئه نجومه نی نیشتمانیی كوردستانی عیراقه وه )په رله مان( بۆ ویایه تی یه كه م هه ڵده بژێردرێت، ئه ویش به زۆرین���ه ی ئه ندامه كان���ی ، به جیا له حوكمی

مادده ی دوه می ئه م یاسایه ".2. سه رۆكی هه رێم بۆ ویایه تی دوه م به پێی مادده ی دوه می یاسای ژماره 1ی ساڵی 2005 له رێگای هه ڵبژاردنی راسته وخۆوه بۆ ماوه ی

نێوان 2009 � 2013 هه ڵبژێردرا.3. درێژكردن���ه وه ی ماوه كه ل���ه 20ی ئابی 2013 به پێ���ی یاس���ای ژماره 19ی س���اڵی 2013 كه به یاس���ای درێژكردنه وه ی ویایه تی س���ه رۆكی هه رێم ناس���راوه ، ئه نجام دراوه ، ئه ویش بۆ یه ك جار و تازه ناكرێته وه . ماوه ی درێژكردنه وه كه ل���ه 19ی ئابی 2015دا ته واو

ده بێ .

ئه گه ری كاندیدبونه وه ی سه رۆك بارزانی بۆ ویایه تی سێیه م

یاس���ا كارپێك���راوه كان له هه رێم���دا هیچ ده رفه تێك ناده ن به به ڕێز مه س���عود بارزانی ب���ۆ خۆپااڵوتن بۆ ویایه تی س���ێیه م. به ڕێز بارزانی پ���اش ته واوبونی م���اوه ی ویایه تی دوه م ته نه���ا له ڕێگ���ه ی درێژكردنه وه یه ك���ی كاتی و بۆ یه كجار و بۆ دو س���اڵ مافی ئه وه ی

دراوه تێ فه رمانڕه وایی هه رێم بكات. س���ه رۆك بارزان���ی رێزێك���ی زۆری له ناو توێژگه لێك���ی فراوانی هاواڵتیان���دا هه یه و به دڵنیایی���ه وه ده توانێ���ت رۆڵێك���ی كاریگه ر له پرۆس���ه ی سیاس���یدا بگێڕێ���ت، ته نانه ت ئه گه ر له ده ره وه ی ده سه اڵتیش بێت، ئه ویش

ب���ه و پێیه ی س���ه رۆكی پارت���ی دیموكراتی كوردس���تانه . ئ���ه و ده توانێ���ت پش���تگیری له هه ڵبژاردنه كانی بكات كاندیدی حیزبه كه ی داهاتودا و له ڕێگای نوێنه ره كانی حیزبه كه یه وه له حكومه ت و په رله ماندا سیاسه ته كانی هه رێم

ئاراسته بكات.ب���ۆ ده رفه تێ���ك دیمه ن���ه ئ���ه و ده ستاوده س���تپێكردنی ئاشتیانه ی ده سه اڵت له هه رێم ده ڕه خس���ێنێ . هه روه ها به ش���ێكی فراوانی كۆمه ڵگه ی سیاس���ی پێی وایه هه رێم له هه لومه رجی ئێس���تادا پێویستی به جۆرێك له گۆڕانكاری هه یه . بۆ خودی بارزانی ، ده شێ هه نگاوێكی له م چه ش���نه ، ه���ه م له ناوخۆدا، هه م له سه رئاس���تی نێ���و ده وڵه تی ، به چاوی

رێز و پێزانینه وه ته ماشا بكرێ . هه رچه ند له روی یاساییه وه و به پێی یاسا كارپێك���راوه كان هیچ چانس���ێك بۆ مانه وه ی به ڕێز بارزانی له ده سه اڵتدا نییه ، به اڵم له گه ڵ ئه وه ش���دا ئه گ���ه ری مانه وه ی له ده س���ه اڵتدا له ده ره وه ی چوارچێوه ی یاسا كارپێكراوه كاندا له ئارادایه . ئه و ئه گه ره ش له م بژاردانه دا خۆی

ده بینێته وه :

بژارده ی یه كه م: ئه گه ری ئه وه ی پرۆژه ی ده ستور به بێ هیچ هه مواركردنێك پێش

19ی ئابی 2015 بخرێته راپرسییه وه ئ���ه م ئه گ���ه ره له ئه گه رێك���ی واقیع���ی ناچێت چونكه پێچه وانه ی خواس���تی حیزبه سیاسییه كانه كه ده یانه وێ پرۆژه كه هه موار بكرێته وه . ئه گه ر س���ه رۆكی هه رێم الیه نگریی ئه و ئاراسته یه بكات، ئه گه ری زۆره روبه ڕوی ناڕه زایه تییه كی توندی ئه و حیزبانه ببێته وه كه دژی ئه وه ن به بێ هه مواركردنه وه پرۆژه كه بخرێته راپرس���ییه وه . له هه م���و حاڵه ته كاندا كارێكی له وچه شنه كارێكی پڕ له مه ترسییه و ده بێته مایه ی سه رهه ڵدانی قه یرانێكی سیاسیی گه وره له هه رێمدا. هه روه ه���ا جێبه جێكردنی راپرسی له سه ر پرۆژه كه به بێ هه مواركردن و پێش 19ی ئاب پێناچێت رۆش���نایی ببینێت، ئه ویش له به ر دو هۆ: یه كه م، كۆمیس���یۆنی هه ڵبژاردن���ه كان له و ماوه یه ی ك���ه له ماوه ی درێژكردنه كه ماوه ت���ه وه ناتوانێت ئاماده بێت بۆ ئه نجامدانی راپرس���ییه كه . دوه میش، ئه و حیزبه سیاس���ییانه ی دژی ئ���ه وه ن پرۆژه كه به بێ هه مواركردن بخرێته راپرسییه وه ، ته نها به وه نده راناوه ستن كه بایكۆتی راپرسییه كه بك���ه ن، به ڵك���و له وانه ی���ه رێگری���ش بكه ن

له ئه نجامدانی ، النیكه م له نیوه ی واڵتدا. ئ���ه وه ش وات���ای ئه وه یه ك���ه ناتوانرێت ل���ه ڕوی عه مه لییه وه زه مانه تی س���ه ركه وتنی راپرس���ییه كه بكرێت. له راستیشدا هه نگاونان هه مواركردنه وه ی به ب���ێ راپرس���ی ب���ه ره و پرۆژه كه و به بێ س���ازانی نیشتمانی ، ده شێ ببێته مای���ه ی رودانی قه یرانێكی سیاس���یی

گه وره له هه رێمدا.

بژارده ی دوه م: هه مواركردنی پرۆژه ی ده ستور به جۆرێك چانسی سێیه م بدات

به سه رۆكی هه رێم تا كاندید بكرێته وه ئه م���ه ئه گه رێكی دور نییه و ده كرێ حیزبه سیاس���ییه كان بس���ازێن ب���ۆ هه مواركردنی هه ندێك مادده ی پرۆژه ده س���توره كه . به اڵم رودانی سازانێكی له و چه شنه خۆی له خۆیدا هه روا ئاس���ان نییه . ئه وه ش به ش���ێوه یه كی

س���ه ره كی په یوه ندیی به جی���اوازی تێڕوانینه سیاس���ییه كانه وه س���ه باره ت به بابه تگه لێكی زۆر هه س���تیار هه یه ، له پێش هه موشیانه وه دیاریكردنی جۆری سیستمی سیاسی هه رێم و

ده سه اڵته كانی سه رۆك.له خواس���تی بنه ڕه ت���ی مه به س���تی هه مواركردن���ی پرۆژه كه پێش ئه وه ی بخرێته راپرس���ییه وه بریتیی���ه له ده س���تكاریكردنی پرۆژه ك���ه به جۆرێك زه مانه ت���ی ئه وه بكات مادده كان���ی ده س���تور گونجاوب���ن له گ���ه ڵ ناوه ڕۆكی سیس���تمی په رله مانیدا به وجۆره ی ده س���توره كه پ���رۆژه یه كه می له م���ادده ی ئام���اژه ی پێ ك���راوه ، له كاتێك���دا پرۆژه كه به شێوه یه ك داڕێژراوه كه بانگه شه بۆ جۆره سیس���تمێكی نیمچ���ه س���ه رۆكایه تی ده كات له هه رێم���دا، كه چ���ی بۆچونه كه ی ت���ر، كه فش���ار ده كات بۆ هه مواركردن، كار بۆ ئه وه ته ندروست و په رله مانیی سیستمێكی ده كات تاڕاده یه كی زۆر نزیك له سیستمی په رله مانیی

كارپێكراوی عیراق بێته كایه وه . پارتی دیموكراتی كوردس���تان پێی وایه پ���رۆژه ی ده س���توره كه به ته واوه تی ته عبیر له دیدی سیاس���یی خۆی ده كا، هه ر ئه وه ش وای كردوه له س���اڵی 2013 دا فشار دروست بكات به و ئاراس���ته یه ی كه پرۆژه كه بخرێته ناره زایه تییه ی ئ���ه و ب���ه اڵم راپرس���ییه وه . له وباره ی���ه وه روبه ڕوی ب���ۆوه ، ناچاری كرد هه مواركردنه وه كه به مه س���ه له ی س���ه باره ت نه رمییه ك نیشان بدا به رامبه ر به درێژكردنه وه ی

ماوه ی سه رۆكه كه ی بۆ دو ساڵ.

ئه وه ش رونه ئه گه ر له باره ی ئه و بابه ته و چه ند بابه تێكی تری په یوه ست به وه وه نه گه نه سازان، پرۆسه ی هه مواركردنه وه سه ر ناگرێ و

پرۆژه كه ش به هه ڵپه سێردراوی ده مێنێته وه . به اڵم ئه گه ر الیه نه سیاس���ییه كان له سه ر رێككه وت���ن، پرۆژه ك���ه هه مواركردن���ه وه ی ئیت���ر ده توانرێ بگه ڕێن���ه وه بۆ په رله مان بۆ هه ڵبژاردنی س���ه رۆكێكی نوێ به ده سه اڵتێكی وازهێنان به واتای ئ���ه وه ش پرۆتۆكۆلییه وه . دێت له میكانیزمی هه ڵبژاردنی راس���ته وخۆی س���ه رۆك. جه وه���ه ری س���ه وداكه بریتیی���ه په رله مان���ی سیس���تمی له په س���ه ندكردنی له به رامبه ر هه ڵبژاردنه وه ی س���ه رۆك بارزانی له ناو په رله مانه وه بۆ ویایه تی سێیه م، به اڵم

به ده سه اڵتێكی پرۆتۆكۆلییه وه .ب���ه اڵم ته نانه ت ئه و بژارده ی���ه ش له وانه یه چاره س���ه ری كێش���ه كه نه كات، چونكه پاش س���ازان له س���ه ر پرۆژه كه ، ده بێ راپرس���ی ئه نجام بدرێ . ئه نجامدانی راپرسیش به هۆی هه لومه رج���ی ئه مڕۆی جه نگ���ه وه ، هه روه ها به ه���ۆی قه یران���ی دارای���ی و نه بون���ی كاتی پێویست له به رده م كۆمیسیۆنی هه ڵبژاردن بۆ

ئه نجامدانی راپرسی ، كارێكی ئه سته مه .

بژارده ی سێیه م: درێژكردنه وه ی ویایه تی سه رۆكی هه رێم

ئه گه ر س���ازان له باره ی هه مواركردنه وه ی چاوه ڕوانكراوی پرۆژه ی ده س���توره كه نه كراو یاس���ای ژماره )1(ی ساڵی 2005یش هه موار نه كرایه وه كه ویایه تی س���ه رۆكی هه رێمی بۆ دو خول دیاریكردوه ، گه ڕانه وه بۆ سیناریۆی درێژكردنه وه وه ك ئه وه ی له س���اڵی 2013 دا

رویدا، دێته وه ئارا.درێژكردن���ه وه ب���ژارده ی ب���ه اڵم بژارده یه ك���ی دیموكراتیانه نیی���ه و به هاكانی ده ستاوده س���تپێكردنی ده سه اڵت پوچده كا و چه مك���ی ش���ه رعییه ت به واتا گش���تییه كه ی بێبای���ه خ ده كات و كاریگه ری���ی زۆر خراپ���ی ده بێت له س���ه ر دیموكراتی له هه رێم و ده بێته په ڵه یه ك به ناوبانگی سیستمی سیاسییه وه .

دی���اره پارت���ی دیموكراتی كوردس���تان تاتوان���ای نیی���ه په رله مانی���ی زۆرین���ه ی درێژكردنه وه ی پێببه خش���ێت. ئه وه ناچاری ده كات پێویستی به پشتگیری فراكسیۆنه كانی تر هه بێت. به اڵم له و فراكسیۆنانه دا النیكه م دوانیان س���ه خڵه ت ده بن له په س���ه ندكردنی فراكس���یۆنه ش دو ئ���ه و درێژكردن���ه وه دا، بریتین له یه كێتی نیش���تمانیی كوردس���تان و بزوتن���ه وه ی گ���ۆڕان. یه كێتی نیش���تمانیی كوردس���تان له س���اڵی 2013 دا پاڵپش���تیی پرۆس���ه ی درێژكردن���ه وه ی ك���رد، ئه وی���ش له چوارچێ���وه ی رێككه وتنێ���ك له گه ڵ پارتی ئه نجامدانی له س���ه ر دیموكراتی كوردستاندا هه مواركردن���ه وه ی پ���رۆژه ی ده س���تور. جا له به رئ���ه وه ی هۆكاری په نابردنه به ر بژارده ی درێژكردنه وه بریتی بو له ڕێكنه كه وتن له سه ر هه مواركردنه وه ی پرۆژه ی ده س���تور، كه وابو، ئه وه به و واتایه دێت كه یه كێتی نیش���تمانیی كوردستان له به دیهێنانی ئه و به شه تایبه ته ی خ���ۆی له رێككه وتنه كه دا شكس���تی هێناوه و له س���ه ر درێژكردنه وه كه رازیبوه به بێ ئه وه ی هه بوبێ . ده س���تكه وتێكی هیچ له به رامبه ردا له به رئ���ه وه ئه گ���ه ری زۆره رازیبونی یه كێتی نیش���تمانیی كوردس���تان به دوباره كردنه وه ی درێژكردنه وه ببێته مایه ی ناره زایه تییه كی توند كادیران و س���ه ركرده كانیدا. ئه ندامان و له ناو یه كێت���ی نیش���تمانیی كوردس���تان ب���ڕوای

وای���ه كه یه كێ���ك له هۆكاره كان���ی دۆڕاندنی هه ڵبژاردنه په رله مانییه كانی س���اڵی 2013دا له پاڵپشتیكردنی پرۆسه ی درێژكردنه وه بوه . به واتایه ك���ی تر، ئه گه ر یه كێتی نیش���تمانی بۆ ج���اری دوه م پاڵپش���تیی درێژكردنه وه ی ب���كات، پێگه ی ویایه تی س���ه رۆكی هه رێم خۆی به ش���ێوه یه كی گه وره له ده س���تده دات. هه رچی بزوتنه وه ی گۆڕانه ، ئه ویش له وكاته دا دژی درێژكردن���ه وه ی ماوه ی س���ه رۆكایه تی وه س���تایه وه و ئه ندامه كان���ی ل���ه په رله ماندا هه ڵایه كی درێژكردنه وه كه دا له كۆبون���ه وه ی گه وره ی���ان نایه وه و هێرش���یان كرده س���ه ر سه رۆكی په رله مان. ئه مه واده كات پشتگیریی بزوتنه وه ی گۆڕان بۆ دوباره درێژكردنه وه زۆر ئه س���ته م بێت. جا ئه گه ر هه ردو فراكسیۆنی گۆڕان بزوتن���ه وه ی نیش���تمانی و یه كێت���ی پش���تگیری پرۆژه ی درێژكردنه وه كه نه كه ن، دیاره الیه نه كانی تری���ش به ئه گه ری زۆره وه

پشتگیری ناكه ن.ل���ه ڕوی یاس���اییه وه كۆس���پێك له به رده م پرۆس���ه ی درێژكردنه وه كه دای���ه كه بریتیی���ه له یاسای ژماره 19ی ساڵی 2013. دیاره هه ر به پێی ئه و یاسایه بوه كه ویایه تی سه رۆكی هه رێم بۆ دو س���اڵ درێ���ژ كراوه ته وه ، به اڵم هه ر له وێش���دا جه خت كراوه ته س���ه ر ئه وه ی ك���ه درێژكردنه وه كه ته نها بۆ یه كجاره . به اڵم سه ره ڕای ئه وه ش ده توانرێ یاسایه كی نوێ بۆ درێژكردن���ه وه ی ویایه ته كه ده ربكرێت، به اڵم ئه وه په رله م���ان ده كاته ده زگایه كی كارتۆنی كه ته نها له خزمه تی ده سه اڵتی جێبه جێكاردا بێت و ملكه چی ئه و بێت و س���ه ربه خۆیی خۆی له ده س���تبدات و ئاماژه یه كی خ���راپ بێت بۆ بێتوانای���ی په رله م���ان له رێزگرتن له یاس���ا و بڕیاره كانی خۆی ، هه روه ها هه ر یاس���ایه كی نوێ بۆ درێژكردنه وه ده بێته به ڵگه ی بێهێزیی س���تراكچه ری یاس���ایی له هه رێم���دا و الوازیی

ده زگا یاساییه كان.

بژارده ی چواره م: هه مواركردنی یاسای ژماره 1ی ساڵی 2005

یاسای ژماره 1ی ساڵی 2005ی كارپێكراو له هه رێ���م چانس���ی دوجار پااڵوتن���ی داوه و به جۆرێك بكرێته وه هه مواری���ش ده توانرێت چانسی س���ێباره بونه وه ی پااڵوتن فه راهه م بكات. ئه وه ش په یوه سته به رێككه وتنی الیه نه په یوه ندیداره كانه وه . لێره دا ناتوانرێت نكۆڵی ل���ه وه بكرێت كه ه���ه ر هه مواركردنه وه یه كی له وج���ۆره خ���ۆی له خۆیدا نیش���انه ی ئه وه ده بێت كه ئاره زوه كه سییه كان تاچ راده یه ك ده توانن رێگا له ده ستاوده ستكردنی ده سه اڵت بگرن و كۆسپ بخه نه به ر جێبه جێكردنی یاسا

رێكخه ره كانی پرۆسه ی دیموكراتی . تاك���ه حاڵ���ه ت ك���ه ده توان���رێ تیایدا په ناببرێت���ه ب���ه ر ئ���ه و بژارده ی���ه ، كات���ی رێككه وتن���ی الیه نه سیاس���ییه كانه له س���ه ر پێدانی چانسێكی تر به س���ه رۆكی هه رێم بۆ مانه وه ی بۆ ویایه تی سێیه م. جا هه رچه نده پرۆس���ه ی هه مواركردنه وه ی یاساكه روبه ڕوی هیچ كۆس���پێكی ته كنیكی نابێت���ه وه ، به اڵم هه نگاون���ان ب���ه ره و ئ���ه و بژارده ی���ه ته نها به ره زامه ندیی الیه نه سیاس���ییه كان ده بێت، ئه ویش دوای دابینكردنی ژماره ی پێویس���تی ده نگه كان بۆ تێپه ڕاندنی یاس���اكه . كێشه كه له وه دایه كه هه مواركردنی یاساكه پێویستی به ئه نجامدانی هه ڵبژاردنی گش���تییه له هه رێم، له ته نگوچه ڵه مه یه پ���ڕ كارێك���ی ئ���ه وه ش به هۆی نه بونی كاتی پێویست بۆ رێكخستنی هه ڵبژاردنه كان و هه لومه رجی ئێستای جه نگ و

قه یرانی دارایی . ئه گ���ه ر پارت���ی دیموكراتی كوردس���تان ئ���اره زوی ئ���ه وه ی هه بێ���ت چانس���ێكی تر بدرێت به س���ه رۆكه كه ی بۆ ویایه تی سێیه م، پێویسته چاوه ڕوانیی ئه وه ش بكات كه الیه نه سیاس���ییه كان كۆمه ڵێ���ك مه رجی بۆ دابنێن له به رامبه ر پێدانی ئه و چانس���ه به س���ه رۆكی هه رێم بۆ ویایه تی س���ێیه م. ئه گه ری زۆری ئه وه هه یه مه رجه كان چه ند بوارێك بگرنه وه له چه ش���نی هه ڵبژاردن���ی س���ه رۆكی هه رێم له ن���او په رله مان نه ك له رێ���گای هه ڵبژاردنی گش���تییه وه و كه مكردنه وه ی ده س���ه اڵته كانی به وجۆره ی له سیستمه په رله مانییه كاندا كاری پێ ده كرێ ، یان پێدانی ئه و ده س���ه اڵتانه ی هاوش���ێوه ن له گه ڵ ده س���ه اڵته كانی سه رۆك له سیس���تمی سیاسی عیراقیدا و گواستنه وه ی زۆربه ی ده س���ه اڵته كانی بۆ سه ره ك وه زیران. له وانه یه ئه و دۆخه پێویس���تی به وه بێت چاو به پێكهاته ی ئێستای حكومه ت بخشێنرێته وه و هه ندێك یاس���ایی به دۆخ���ی پێداچون���ه وه

داموده زگا بكرێت. ئه و س���یناریۆیه له گه ڵ ئ���اره زوی پارتی دیموكرات���ی كوردس���تاندا ده گونج���ێ ك���ه ده ی���ه وێ چان���س به س���ه رۆكه كه ی بدرێ بۆ به ده سه اڵتێكی هه رچه نده سێیه م، ویایه تی له گ���ه ڵ هه روه ه���ا بێ���ت. كه متریش���ه وه خواسته كانی یه كێتی نیشتمانیی كوردستان و ك���ه ده گونج���ێ گۆڕانیش���دا بزوتن���ه وه ی پرۆتۆكۆڵێك���ی هاوبه ش كۆی���ان ده كاته وه و تیایدا هه ردوكیان خوازیارن س���ه رۆكی هه ێم

له ناو په رله مان به پێی سیس���تمی په رله مانی هه ڵبژێردرێت. له ڕوی ته كنیكییه وه ده توانرێ هه مواركردنی یاس���ای ژماره 1ی ساڵی 2005 هاوته ریب بێ له گ���ه ڵ هه مواركردنی مادده ی سێیه می ئه و یاس���ایه كه رێ ده دا سه رۆكی

هه رێم ته نها بۆ دوجار هه ڵببژێردرێ . دیاره پارتی دیموكراتی كوردس���تان زۆر به زه حمه ت ئه و مه رجانه په س���ه ند ده كات، به اڵم ئه و دۆخه ی تیایدای���ه رێگای پێنادات ئه ڵته رناتیڤی وا پێش���كه ش بكات كه جێگای

ره زامه ندی هه مو الیه نه كانی تر بێت.

بژارده ی پێنچه م: نه هه مواركردنه وه ی پرۆژه ی ده ستور و نه هه مواركردنی یاساكه و

نه درێژكردنه وه و نه هه ڵبژاردنئه م���ه ئه گه رێك���ی ئێجگارخراپ���ه . ئه گه ر الیه نه سیاسییه كان نه گه یشتنه رێككه وتنێك له ب���اره ی پ���رۆژه ی ده س���توره وه و له س���ه ر هه مواركردنی یاسای ژماره 1 ی ساڵی 2005 یش رێكنه كه وتن كه ده رفه تی خولی سێیه م به س���ه رۆكی هه رێ���م ده به خش���ێت به رامبه ر به چه ن���د مه رجێك، هه روه ه���ا ئه گه ر ماوه ی ویایه تی س���ه رۆكی هه رێ���م درێژنه كرایه وه و هه ڵبژاردن���ی گش���تیش ئه نج���ام ن���ه درا بۆ هه ڵبژاردنی س���ه رۆكێكی نوێ ، ئیتر سه رۆكی هه رێم شه رعییه تی یاسایی له ده ست ده دات، به اڵم بڕێك سه اڵحیاتی ده مێنێ كه ده سه اڵتی

ئه وه ی پێده به خشن كاره كان به رێخات. ئه گ���ه ر س���ه رۆكی هه رێم ش���ه رعییه تی یاس���ایی له ده ستبدات، هه رێم توشی بۆشایی یاسایی نابێت چونكه سه رۆك له پۆسته كه یدا هه ڵبژاردن���ی تائه نجامدان���ی ده مێنێت���ه وه داهات���و. هه روه ها توانای ئه وه ی نابێت خۆی بۆ هه ڵبژاردنه كانی داهات���و كاندید بكاته وه چونكه یاساكه جه خت له سه ر ته نها دو خول

ده كاته وه .

ل���ه و دۆخه دا س���ه رۆكی هه رێ���م ناتوانێت ده س���ه اڵته ته نفیزییه كانی به پێ���ی مادده ی یه كه می پاسای ژماره 1ی ساڵی 2005 به كار بێنێت چونكه ئه م مادده یه ده ڵێ س���ه رۆكی هه رێم )سه رۆكی بااڵی ده سه اڵتی ته نفیزییه (، هه ڵوه ش���اندنه وه ی ده س���ه اڵتی هه روه ه���ا په رله مانیش���ی نامێن���ێ و چیت���ر ناتوانێ���ت ده سه اڵته كانی وه ك فه رمانده ی گشتی هێزه

چه كداره كانی له هه رێم به كار بهێنێت. به حوكمی دیفاكتۆش ده كرێ له و ماوه یه دا س���ه رۆكی حكومه ت ببێته س���ه رۆكی بااڵی ده سه اڵتی ته نفیزی و ده سه اڵتی ئه وه ی ده بێ نوێنه رایه ت���ی په یوه ندییه كان���ی هه رێم بكات له گه ڵ حكومه تی فیدراڵی و واڵتانی جیهاندا.

س���ه رۆكی ده س���ه اڵته كانی گۆڕانی به اڵم هه رێم ب���ۆ ته نه���ا كار به ڕێكردن، ده ش���ێ له س���ه ر جموجوڵی گ���ه وره ی كاریگه ری���ی په رله م���ان هه ب���ێ ، چونكه ئه و یاس���ایانه ی په رله مان ده ریانده كات پ���اش واژۆكردنیان و ده ركردنیان له الیه ن سه رۆكی هه رێمه وه ئینجا جێبه جێ ده كرێن. جا له به رئه وه ی س���ه رۆكی هه رێم ش���ه رعییه ته كه ی له ده س���ت ده دات، كه وابو ده س���ه اڵتی ده ركردنی یاس���اكانیش

له ده ست ده دات. ئه وه ش به ڵگه نه ویس���ته كه هه مواركردن و رێككه وت���ن له وباره ی���ه وه له نێ���وان الیه ن���ه سیاس���ییه كاندا، ده ب���ێ پێ���ش 19ی ئ���اب به ماوه یه كی زۆر ئه نجامبدرێت، چونكه سازان

له سه ر پرۆژه كه ته نها هه نگاوێكی سه ره تاییه ب���ه ره و هه ڵبژاردنی س���ه رۆكی ئاینده . پاش هه مواركردن گرفتی راپرس���ی ده ستور وه ك گرفتێكی گه وره دێته پێش، چونكه له وانه یه كۆمیسیۆنی هه ڵبژاردنه كان پێش 19 ی ئاب نه توانێت راپرسی رێكبخات، به تایبه تی ئه گه ر كه شی جه نگی ئێستای دژی داعش و پتربونی ژماره ی ئ���اواره كان له هه رێمدا و قوڵبونه وه ی

گرفتی دارایی له به رچاو بگیرێن.

بژارده ی شه شه م: ده ستله كاركێشانه وه ی سه رۆكی هه رێم

به بۆچونی ش���انه ی تاوتوێكردنی قه یران، ب���ژارده ی نمونه یی بریتییه ل���ه پابه ندبونی به ب���ژارده ی دو خ���ول بۆ س���ه رۆكی هه رێم، ئه ویش به وجۆره ی له یاسای ژماره 1ی ساڵی 2005 دا هات���وه . ئه گ���ه ر پارت���ی دیموكرات ده ست له هه وڵه كانی بۆ به سه رۆككردنه نه وه ی سه رۆكه كه ی بۆ خولی س���ێیه م هه ڵبگرێت، ده ش���ێ ئه و هه ن���گاوه یارمه تی���ده ر بێت بۆ هێوركردن���ه وه ی قه یرانه ك���ه ، به تایبه تی كه سه رۆكی هه رێم له دوایین چاوپێكه وتنی خۆیدا له رۆژنامه ی ))ئه لحه یات(( له 8ی ش���وباتی 2015 دا له و باره یه وه نییه تی خۆی ئاش���كرا كردوه بۆ ده س���تبه رداربون له پۆس���ته كه ی و وتویه تی : ))پێمخۆشه ئه مانه ته كه راده ستی كه س���ێكی تر بك���ه م. هه رگی���ز رازی نیم بۆ هه تاهه تایه س���ه رۆك بم. ناكرێ رێگا به خۆم ب���ده م تاقیكردنه وه ی خه ڵكانی ت���ر دوباره بكه م���ه وه ... مێ���ژوی خه باتكارانه و ناوبانگم ل���ه و كورس���ییه گه وره ت���رن كه له س���ه ری

دانیشتوم((. ئه گه ر بژارده ی ده ستله كاركێشانه وه بكه ینه بناغه ، ئیت���ر ده بێ ئه گ���ه ری هه مواركردنی پرۆژه ی ده ستور و درێژكردنه وه و هه ڵبژاردنی راس���ته وخۆ له هاوكێش���ه كه بخه ینه ده ره وه ، چونكه ده ستله كاركێش���انه وه كه له بنه ڕه تدا ده ره نجامی شكستهێنانی هه مواركردنی پرۆژه ی درێژكردنه وه یه . ره تكردن���ه وه ی ده س���تور و هه روه ها توان���ای جێبه جێكردنی هه ڵبژاردنی راسته خۆ ئه گه رێكی دوره چونكه كۆمیسیۆنی هه ڵبژاردنه كان ناتوان���ێ له كاتی دیاریكراودا ئه نجامی بدات، ته نان���ه ت ئه گه ر ئه نجامیش بدرێت، مش���تومڕێكی گه وره ی لێده كه وێته وه چونكه پارتی دیموكراتی كوردستان به هه مو ش���ێوازێك هه وڵ ده دات كاندیده نوێیه كه ی خۆی بگه یه نێته كورس���ی س���ه رۆكایه تی بۆ قه ره بوكردنه وه ی كاندیدنه كردنه وه ی سه رۆك بارزانی . ئه گه ری ئه وه ش ئه وه یه حیزبه كانی تر له س���ه ر كاندیدێكی هاوب���ه ش رێككه ون، به اڵم ئ���ه وه ی زۆرتر رێی تێده چ���ێ ئه وه یه راس���ته وخۆ هه ڵبژاردنی ئه نجامدان���ی دژی بوه س���تنه وه ، چونكه ئه جێنداكانیان جه خت په رله مان له ن���او س���ه رۆك له هه ڵبژاردن���ی ده كه ن���ه وه نه ك ل���ه ده ره وه و ئه گ���ه ر هاتو هه ڵبژاردنی راسته خۆیان په سه ند كرد، ئه وه ب���ه و مانایه دێت ك���ه ئه و حیزبان���ه وازیان

له بژارده ی سیستمی په رله مانی هێناوه . به اڵم له به رئه وه ی هه ڵبژاردنی راسته وخۆ له م هه لومه رج���ه ی ئێس���تادا زۆر له مپه ری له به رده م دایه ، ته نها یه ك بژارده ده مێنێته وه ئه ویش هه ڵبژاردنی سه رۆكه له ناو په رله مان، ئه ویش پاش هه مواركردنی یاسای ژماره 1ی س���اڵی 2005 و كه مكردنه وه ی ده سه اڵته كانی به پێی پێداویستییه كانی سیستمی په رله مانی و گواستنه وه یان بۆ سه رۆك وه زیران كه ده بێته به رپرسیاری راسته وخۆی ده زگای راپه ڕاندن.

شیكردنه وه یه كی گشتی جه وهه ری گرفته ك���ه له وه دایه كه پارتی دیموكراتی كوردس���تان كۆش���ش ده كات بۆ ده سته به ركردنی چانسێك بۆ سه رۆكه كه ی تا ویایه تی سێیه م به ده ست بێنێ . جا به هۆی هه ستیاریی دۆخی كورد و هه لومه رجی جه نگ و قه یرانی دارایی���ه وه و له به ر ترس له تێكچونی پرۆس���ه ی سیاس���ی و ش���پرزه بونی ره وشی ناوخۆ، الیه نه سیاس���ییه كانی تر له سۆنگه ی هه س���ت كردن به پرس���یارێتی ، ده شێ بڕێك نه رم���ی بنوێنن بۆ تێپه ڕاندن���ی قه یرانه كه ، ب���ه اڵم له هه مان كاتدا ناش���یانه وێ به رامبه ر

به هیچ، هه مو شتێك بده ن به پارتی . له ن���او ئ���ه و بژاردانه ی كه ه���ه ن و له گه ڵ بار ودۆخ���ی ئێس���تای هه رێم���دا ده گونجێن ئه وه یه كه ئه گه ر سازان له سه ر هه مواركردنی پرۆژه ی ده ستور نه هاته دی و پارتی به ده ست له كاركێشانه وه ی سه رۆكی هه رێم رازی نه بو و ماوه كه ی بۆ درێژ نه كرایه وه و هه لومه رجێكی له بار بۆ راپرس���یی پرۆژه ی ده ستور له ئارادا نه بو و هه ڵبژاردنی راسته وخۆی سه رۆكایه تیش ئه نجام نه درا، ش���انه ی تاوتوێكردنی قه یران چواره م بژارده ی پشتگیریی له راپۆرته كه یدا ده كات كه بریتیه له هه مواركردنه وه ی یاسای ژم���اره 1ی س���اڵی 2005 به جۆرێك كه ڕێگا بدا س���ه رۆكی هه رێم بۆ جاری سێیه م له ناو په رله مان هه ڵبژێردرێ و ده سه اڵته كانی وه ك ئه وه ی كه له سیستمه په رله مانییه كاندا كاری پێ ده ك���رێ ، ده بێ ده س���ه اڵتی پرۆتۆكۆلی

بن.

بژارده ی درێژكردنه وه بژارده یه كی دیموكراتیانه

نییه و به هاكانی ده ستاوده ستپێكردنی ده سه اڵت پوچده كا و چه مكی شه رعییه ت به واتا گشتییه كه ی

بێبایه خ ده كات و كاریگه ریی زۆر

خراپی ده بێت له سه ر دیموكراتی له هه رێم و

ده بێته په ڵه یه ك به ناوبانگی سیستمی

سیاسییه وه

ئه گه ر پارتی دیموكراتی كوردستان

ئاره زوی ئه وه ی هه بێت چانسێكی تر بدرێت به سه رۆكه كه ی بۆ ویایه تی سێیه م

پێویسته چاوه ڕوانیی ئه وه ش بكات كه

الیه نه سیاسییه كان كۆمه ڵێك مه رجی بۆ

دابنێن له به رامبه ر پێدانی ئه و چانسه

5(469( سێشه ممه 2015/3/10په‌رله‌مان

یاداشتی 57 په رله مانتار

بۆ به ڕ ێز/ سه رۆكایه تی په رله مانی كوردستان.بابه ت/ باڵوكردنه وه ی بڕیاری ژماره دو

ساڵو و رێز... له ب���ه رواری )2011/3/17( به ده نگ���ی زۆرینه ی په رله مانتارانی هه مو فراكس���یۆنه كان، په رله مانی كوردستان بڕیاری ژمار )2( ی په سه ند كرد، كه له )8( ماده و )35( خاڵ پێكهاتوه ، ده كرێت له م دو خاڵه دا پوخت���ه ی ناوه ڕۆك و بایه خی بڕیاره كه

بخه ینه ڕو...1. ئه و بڕیاره به وردی كۆی كێشه كانی هه رێمی كوردس���تانی دیاری كردوه و هێڵه ستراتیجیه كانی چاره س���ه ری كێشه كان و چاكس���ازی ده ستنیشان

كردوه .2. بڕیاره ك���ه ش���ه رعیه تی په رله مانی و هێزی یاس���ایی هه یه و جێبه جێكردنی ب���ۆ هه مو الیه ك ئیلزامی���ه )په رله م���ان، س���ه رۆكایه تی هه رێ���م و

حكومه ت، ده سەاڵتی داده وه ری (.هه رچه ن���د ده قی بڕیاره كه له به رگی شه س���ت و چوارهه می پرۆتۆكۆله كانی په رله مان، الپه ڕه كانی (475 ت���ا485( تۆمار كراوه ، ب���ەاڵم له ڕۆژنامه ی باڵونه كرایه وه ، كوردس���تان( فه رمیدا)وقایع���ی له كاتێك���دا ده ب���و وه ك ه���ه ر یاس���او بڕیارێكی دیكه باڵو بكرایه ته وه له س���ه ر بنه مای ئه م ده قه

ده ستوری و یاساییانه ی كه له خواره وه هاتوه .عێراق���دا ده س���توری له م���اده ی )129( .1فه رمی���دا رۆژنام���ه ی ل���ه هاتوه )یاس���اكان باڵوده كرێن���ه وه له ڕۆژی باڵوكردنه وه یانه وه كاریان

پێ ده كرێت(.2. له یاس���ای ژم���اره )4(ی س���اڵی )1999( یاس���ای باڵوكردنه وه له رۆژنامه ی فه رمیدا)وقایعی كوردس���تان(، له ماده ی )2( ی���دا هاتوه وه قایعی كوردستان تایبه ت ده بێت به باڵوكردنه وه ی یاساو بڕیاره كانی په رله مانی هه رێمی كوردستان-عێراق و ئ���ه وه ی به هاوپێچه كانی���ان حس���اب ده كرێن یان

ئه وه ی تیایدا ده قی گرتوه بۆ باڵوكردنه وه .3. له ماده ی 18ی په یڕه وی ناوخۆی په رله مان، خاڵی )13ده سەاڵتی ده ركردنی یاساو بڕیاره كان ده خات���ه ئه س���تۆی س���ه رۆكی په رله م���ان به م شێوه یه )ده رهێنانی ئه و یاساو بڕیارو په یڕه وانه ی

كه په رله مان له سه ریان پێكهاتوه(.4. جارێك���ی دیكه له م���اده ی )57(ی په یڕه وی له الی���ه ن بڕی���اره كان هاتوه )یاس���او ناوخ���ۆدا سه رۆكی په رله مانه وه له ماوه ی )10( رۆژ له مێژوی

به ده ستگه یشتنیه وه ده رده هێنرێ(.5. به پێی بڕگه ی )2( له خاڵی )یه كه م( مادده ی یه كه م، له یاس���ای ژماره )1(ی س���اڵی )2009( یاسای هه مواركردنی دوه می یاسای سه رۆكایه تی هه رێم، كه ده بێت یاساو بڕیاره كان له ماوه ی )15(

ڕۆژدا باڵوبكرێنه وه .له دوای خس���تنه ڕوی بایه خ���ی بڕیاره كه و بنه ما به ڕێكاری تایب���ه ت یاس���اییه كانی ده س���توری و

باڵوكردنه وه و الیه نی به رپرس لێی ...له م س���اته وه خته دا كه چوار س���اڵ تێپه ڕده بێت به س���ه ر خۆپیش���اندانه كانی )17 )ی شوباتدا، هه رێمی كوردس���تان له الیه ك له شه ڕێكی قورسی به رگریدایه دژ به هێرشه كانی تیرۆرستانی داعش، له الیه ك���ی دیك���ه وه له قه یرانێكی قوڵ���ی دارایی و ئابوری هه مه الیه نه دایه ، كه ڕاست وڕاش���كاو ئه م دو پێش���هاته روی راس���ته قینه ی الوازو بێ پالنی دامه زراوه كانی حوكمڕانی هه رێمی كوردس���تانیان بۆ هه مو الیه ك ئاش���كراكردو ئ���ه و حه قیقه ته یان س���ه لماند كه رۆژانێك خۆپیشانده ران له سۆنگه ی هۆش���یاری و هه ستكردن به به رپرس���یاریه تییه وه ، ب���ۆ هاواری���ان خۆپیش���اندان له مه یدانه كان���ی گۆڕانكاری و چاكسازی ده كرد، ئا له و كاته دا ده بو كار له س���ه ر داواكاریه كانی���ان بكرایه بەاڵم مخابن

به خراپترین شێوه وەاڵم ده درانه وه .بەاڵم هێشتا كۆتایی دنیا نییه و ده شێت ئه وه ی ل���ه ڕابردودا پێم���ان نه كراوه له م���ڕۆوه كاری بۆ

بكه ین.بۆیه ئێم���ه ی په رله مانتاران ك���ه الی خواره وه ب���ه رواری ت���ا داواكاری���ن ك���ردوه واژۆم���ان (2015/3/17( كه هاوكاته به چواره مین ساڵڕۆژی په سندكردنی بڕیاری ژماره )2(، ده قی بڕیاره كه و هاوپێچه كان���ی له رۆژنامه ی فه رمیدا باڵوبكرێته وه و بكرێت، ناوه ڕۆكه كه ی به جێبه جێكردنی ده س���ت بۆ به دیهێنانی گۆڕانكاری و چاكسازیه كی ریشه یی له هه مو ئاس���ته كانداو به هێزكردن���ی كۆڵه كه كانی متمان���ه له نێوان خه ڵك و ده س���ەاڵت و هه مو هێزه سیاس���یه كان، وه بێگوم���ان هه نگاوێكی له مجۆره باش���ترین رێزو قه ره بوه بۆ خوێنی ش���ه هیدان و

برینداره كان و كه سوكاریان.

له گه ڵ ڕێزدا...

تێبینی: ئه م یاداش���ته واژۆی57 په رله مانتاری پێوه یه

له‌په‌رله‌مانه‌وه‌

گۆشه‌یه‌کی‌تایبه‌ته‌‌په‌رله‌مانتاران‌ده‌ینوسن

parlaman.awene@gmail.com

ئا: هاوكار حسێن

هێشتا په رله مان بێئاگایه له ورده كاریی ئه و گرێبه سته ی حكومه تی هه رێم له گه ڵ توركیا

بۆ ماوه ی 50 ساڵ له بواری وزه دا كردویه تی ، له كاتێكیشدا ئه و رێككه وتننامه یه ئیمزاكراوه كه حكومه تی هه رێم، حكومه تێكی كاربه ڕێكه ر بوه ، به وته ی په رله مانتارانیش "حكومه تی كاربه ڕێكه ر

مافی ئه وه ی نیه "، ئاوێنه ش پوخته ی ئه و رێككه وتنه باڵوده كاته وه

ئه و رێككه وتنه ی كه هه رێمی كوردستان كردویه تی بۆ ماوه ی په نجا س���اڵ له گه ڵ توركیا، هاوش���ێوه ی هه مان ئ���ه و رێككه وتنه یه كه به غ���دا له گه ڵ هه مان واڵت كردویه ت���ی بۆ ماوه ی 70 س���اڵ. به اڵم له كاتی ئیمزاكردن���ی رێكه وتنه ك���ه دا، حكومه ته كه ی هه رێم كاربه رێك���ه ر ب���وه و ئه مه ش بوه ته خاڵ���ی الواز له م

گرێبه سته دا.له س���ه رچاوه یه كی تایبه ته وه ئاوێنه پوخته ی ئه و رێككه وتنه ی به رده س���ت كه وتوه ، ك���ه تێیدا ئاماژه به وه كراوه ، "بۆ ماوه ی په نجا ساڵ حكومه تی توركیا پابه ند ده كرێت به وه ی كه رێگه بدات به گواستنه وه ی نه وتی به رهه مهێن���راوی هه رێمی كوردس���تان به ناو زه وییه كانیداو وه رگرتنی ئه م نه وته له به نده ره كانی و

فرۆشتنی به كڕیاره كان".رۆژی 4ی حوزه یرانی 2014، په رله مانی كوردستان، نێچیرڤان���ی بارزان���ی وه ك س���ه رۆكی حكومه تێكی كاربه ڕێك���ه ر له گ���ه ڵ چه ند وه زیرێك بانگێهێش���تی په رله م���ان كران ب���ۆ گفتوگۆكردن له باره ی پرس���ی وزه له هه رێمی كوردس���تان، چه ند رۆژێك پێش ئه و كۆبونه وه ی���ه نێچیرڤ���ان بارزان���ی رێكه وتنه په نجا ساڵیه كه ی له گه ڵ توركیا ئیمزاكردبو، هه ر له وێش بۆ

یه كه مجار زانیاری له سه ر رێككه وتنه كه دركاند. رۆژی 1ی ئازاری 2015، بۆ دوه مین جار نێچیرڤان بارزان���ی ، به اڵم ئه مجاره یان به س���یفه تی س���ه رۆكی كابین���ه ی هه ش���ته م، له گه ڵ لیژنه ی پیشه س���ازیی و وزه ی په رله مان كۆبوه وه و جارێكی دیكه باس���ی ئه و گرێبه سته په نجا ساڵییه هاته وه به رباس، به اڵم پاش ئه و هه مو ماوه یه هێش���تا ئه ندامانی په رله مان ته نها له ش���ێوه ی گێڕانه وه ی چیرۆكدا زانیاریان بیس���توه ناوه رۆكه كه یان هێش���تا گرێبه س���ته كه وه و له باره ی

نه بینیوه . شێركۆ جه وده ت، س���ه رۆكی لیژنه ی پیشه سازی و وزه و سه رچاوه سروشتیه كانی په رله مانی كوردستان، به ئاوێن���ه ی راگه یان���د، "داوامانكردوه ب���ه اڵم وه كو

نوس���راوو ورده كاریی المان نی���ه ، ده بێت الی ئێمه هه بێت".

به وته ی ش���ێركۆ "ئیشی په رله مان ئه وه نیه بچێته ورده كارییه كانه وه ، ئه و رێككه وتنه ش له كاتێكدا بوه

كه په رله مان ده ستبه كارنه بوه ".جه وده ت ئام���اژه به وه ش ده كات ك���ه له حاڵه تی ئاش���كرابونی ورده كاری���ی رێككه وتنه كه و بونی هه ر خاڵێك كه له به رژه وه ن���دی هه رێمدا نه بێت، "الیه نی له گه ڵ لێپرس���ینه وه ی بانگده كرێ���ت و به رپرس���یار ده كرێت، ده بێت بڕیاربدرێت بۆ راس���تكردنه وه ی هه ر

كه موكوڕییه ك كه هه بێت".هاوكات عیزه ت س���ابر، ئه ندام���ی هه مان لیژنه ی په رله مان، به هه مانش���ێوه ئ���اگاداری ناوه ڕۆكی ئه و گرێبه س���ته نیه و ده ڵێت، "نه خێر ئاگادار نین، به اڵم

ئێمه داوامان كرد وێنه یه كمان بده نێ ".ئ���ه و ده ڵێت، "حكومه تی كاربه ڕێكه ر مافی ئه وه ی نی���ه و نه ده ب���و ئه وان بیك���ه ن، ده ب���و بیانهێنایه ته په رله م���ان و ل���ه دوای پێدان���ی متمان���ه به كابینه ی هه شت بیانكردایه ، بۆئه وه ی په رله مان ئاگاداری ئه و

گرێبه سته بێت". رێككه وتنه كانی نێوان ده وڵه تان، به پێی ده س���تور هه ندێكیان ده بێت له الیه ن په له مانه وه په سه ندبكرێن، به اڵم له ئێستادا هه رێمی كوردستان له ناو بۆشاییه كی

ده س���تورییدا ده ژی و ئه مه ش وایك���ردوه نه توانرێت حكومه ت ناچارب���كات له ئه نجامدانی گرێبه س���تێكی

ستراتیژیی له وشێوه یه بگه ڕێته وه بۆ په رله مان.ئ���ه و رێككه وتننامه ی���ه كاتێ���ك ئیمزاك���راوه كه حكومه تی هه رێم، حكومه تێكی كاربه ڕێكه ر بوه ، واته كاره كانی حكومه ت له ژێر چاودێری په رله ماندا نه بوه . تائێستاش سێ جار داواكراوه به شێوه یه كی ره سمی نوس���خه یه كی بنێردرێت بۆ په رله م���ان، یان النیكه م بنێردرێت بۆ لیژنه ی وزه و س���امانه سروش���تیه كان،

به اڵم هێشتا وه اڵمێكیان وه رنه گرتوه . له وباره یه وه رێواس فایه ق، ئه ندامی لیژنه ی وزه و سامانه سروشتیه كان بۆ ئاوێنه ده ڵێت، "له و كاته دا حكومه ت ئه وه نده خۆی به خاوه ن ده سه اڵت زانیوه ، پێیوابوه كه ده توانێت نه ك به بێ پرس���ی په رله مان ئه و رێككه وتنه بكات، به ڵك���و ئه گه ر كاربه ڕێكه یش

بێت ده توانێت ئه و رێككه وتنه بكات".به پێی ده ستوری توركیا، دو جۆر رێككه وتن هه یه ، هه ندێكیان كه له گه ڵ ده وڵه تان ده یكه ن و س���یفه تی نێوده وڵه تی هه ی���ه ، له نه ته وه یه كگرتوه كان تۆماری ده كه ن كه ئه مه یان پێویستی به ره زامه ندی په رله مان هه یه ، هه ندێكی دیكه یان حكومه ت سه رپشكده كرێت بۆئه وه ی ئه نجامیبدات، به اڵم له نه ته وه یه كگرتوه كان تۆمارناكرێ���ت. ئ���ه وه ی له گ���ه ڵ هه رێ���م كردویانه

رێككه وتنێكی یاس���ایی بوه ، به اڵم له و رێككه وتنانه بوه كه پێویس���تی ب���ه وه نیه ، په رله مان���ی توركیا

ره زامه ندی له سه ر نیشان بدات. به پێی یاس���ای نێوده وڵه تی ، حكومه ته كان ئه گه ر حكومه تی یه ك ساڵیش بێت و شه رعی بێت، ده توانێت رێككه وتن بكات و حكومه ته كانی دوای خۆیشی پێوه پابه ندبكات، چونكه به سیفه تی ده وڵه ت ده چێته ناو

رێككه وتنه وه نه ك به سیفه تی حكومه ت.له باره ی ئه وه ی كه ئاخۆ هه رێم به چی س���یفه تێك چوه ته ناو ئه و رێككه وتن���ه وه ، رێواس فایه ق وتی ، "ئێم���ه وه كو هه رێمی كوردس���تان چوینه ته ناو ئه و رێككه وتنه وه نه ك وه ك حكومه تی هه رێمی كوردستان و

پابه ندبونه كه ش پابه ندبونێكی مسته قبه لیه ". رێ���واس ده ڵێت، "ئێمه پێویس���تمان ب���ه و حاڵه ب���وه و ناچاری���ی بوه ، بۆی���ه چاوپۆش���ی لێكراوه ، ئه گه رن���ا حكومه تی كاربه ڕێكه ر ب���ۆی نیه بۆماوه ی په نج���ا س���اڵ هه رێم���ی كوردس���تان پابه ندب���كات

به رێكه وتننامه یه كه وه ". هاوكات دڵشاد شه عبان، جێگری سه رۆكی لیژنه ی لیژنه ی پیشه س���ازی و وزه پێیوایه ئ���ه و رێككه وتنه "س���ه ركه وتنێكی گه وره یه بۆ هه رێمی كوردس���تان و هاوش���ێوه ی ئه وه ی به غدایه كه بۆ 70 س���اڵ له گه ڵ

توركیا كردویه تی ".

"حكومه تێكی كاربه ڕێكه ر بۆی نیه په نجا ساڵ هه رێم پابه ندبكات به رێكه وتنێكه وه "

ئاوێنه پوخته ی رێككه وتنه 50 ساڵیه كه له گه ڵ توركیا باڵوده كاته وه

ئا: ئیحسان مه ال فوئاد

زیاتر له حه وت مانگه 15 په رله مانتاری فراكسیۆنه جیاجیاكانی په رله مانی كوردستان پرۆژه یاسای

)ده سته ی نیشتمانی بۆ دانوستاندن(یان ئاراسته ی سه رۆكایه تی په رله مان كردوه و تائێستا

خوێندنه وه ی بۆنه كراوه ، په رله مانتارێكیش رایده گه یه نێت ئه و پێنج حزبه ی له حكومه تدا

فه رمانڕه وان، نایانه وێت دانوستاندن به نیشتمانی و دامه زراوه یی بكرێت و ده یانه وێت حزبی بێت، بۆیه هه ر ئه وانیش به رپرسن له شكستی دانوستانه كان.

له ب���اره ی ه���ۆكاری ئ���ه وه ی زیات���ر له ح���ه وت مانگه ئ���ه و پرۆژه یاس���ایه نه خراوه ت���ه به رنامه ی كاری په رله مان���ه وه ، ئه ندام���ی لیژن���ه ی كاروباری یاس���ایی له په رله مانی كوردس���تان مونا نه بی وتی: "ده گه ڕێته وه بۆ رێكنه كه وتنی الیه نه سیاسییه كان، ئ���ه وه ش به هۆی چه ن���د قه یرانێكه وه ك���ه هاتوه ته پێش و ده رفه ت نه ڕه خساوه هه مو الیه نه كان پێكه وه

دابنیشن و بگه ن به ڕێككه وتن".به ڕای ئ���ه و په رله مانتاره گرنگی ئه و ده س���ته یه چاره سه ركردنی هه مو كێشه و دانوستانه كان له سه ر ئاستی دامه زراوه و هه رێمدا ده بێت نه ك حزبی، بۆیه ده كرێت ده سته ی دانوستان په رله مان پێی هه ستێت و له ده ره وه ی په رله مانیش الیه نه كان به شداربن تێیدا.

په رله مانتاری لیستی ئازادی عه بدولڕه حمان فارس )ئه بو كاروان( ئاماژه به وه ده كات حه وت مانگه ئه و پرۆژه یاس���ایه پێشكه شی س���ه رۆكایه تی په رله مان ك���راوه و نه خراوه ته به رنامه ی كاره وه ، ئه وه ش ئه وه

ده گه یه نێت پێنج الیه نه كه ی ده س���ه اڵت پێیانباشه به ش���ێوه یه كی حزبیان���ه دانوس���تاندنه كان به ڕێوه بچێ���ت، له كاتێكدا ئه وه جێ���ی ناڕه زایه تی خه ڵك و رۆش���نبیران و چه ن���د حزبێكی تره ك���ه داخوازییان یاس���ایی و دانوس���تانی كۆمس���یۆنێكی ئه وه ی���ه

دامه زراوه یی هه بێت.به پێچه وانه ی ئه بو كاروانه وه ، ئه ندامه كه ی لیژنه ی یاس���ایی پێیوایه ده بێت ده س���ته ی دانوس���تاندن به ڕێككه وتن���ی حزبه كان بێت و بگ���ه ن به رێككه وتن له س���ه ر ژماره ی ئه ندامه كانی ده س���ته كه ، هه روه ها ئایا ئه و ده سته یه له ئاستی په رله ماندا دروستبكرێت یان الیه نه سیاس���ییه كان یاخود له ده ره وه ی ئه وان

كه سانی سه ربه خۆو بێ الیه ن به شداربن تێیدا.ئه ب���و كاروان ره خنه ی ئه وه ده گرێت كه ته نانه ت په رله مانی���ش ئ���اگای ل���ه و دانوس���تانانه نییه كه ئه نجامده درێن، بۆیه ده بێت ئه و ده سته ی دانوستاندنه

په رله مان بڕیاری له سه ر بدات، ئه وكات رێڕه وی خۆی وه رده گرێت و له حزبیبون ده رده چێت، به اڵم بۆیه ئه و پرۆژه یاس���ایه ناخرێته به رنام���ه ی كاره وه ، چونكه ئه و پێنج الیه نه خۆیان كردوه ته ده مڕاستی خه ڵك و ده یانه وێت هه ر خۆیان به دانوس���تانه كان هه س���تن، بۆیه ئه وان شكس���تیان هێناوه له و پرسه داو ده بێت پرس به خه ڵكی ش���اره زاو رۆشنبیران بكه ن، كه چی

به پێچه وانه وه به رده وامن له تاكڕه وێتی خۆیان.پێش���تر زۆر قسه له س���ه ر ئه و جۆره دانوستانانه كراوه كه ئه نجامدراوه ، به تایبه ت پاش به شداریكردنی كورد له حكومه تی به غدا به الوازیی و تێكچونی هه رێم له گه ڵ به غداو دانوس���تان و س���ه ردانه نهێنییه كانی به رپرس���انی بااڵی حكومه ت، ئه بو كاروان پێیوایه ده ك���را الیه نی دانوس���تان به فه رم���ی و دامه زراوه یی

بكرێت، به اڵم به داخه وه به حزبیكراوه .له یه كێ���ك له خاڵه كان���ی یاس���اكه دا هات���وه كه

ده س���ته كه خاوه نی كه سایه تی مه عنه وی سه ربه خۆ و كارگێڕی و دارایییه و باره گاك���ه ی له هه ولێر ده بێت و له ب���ه رده م په رله ماندا به رپرس���یار ده بێت و ئه و لێی

ده پرسێته وه ،ئه ندامێك���ی دیك���ه ی لیژنه ی یاس���ایی په رله مان له فراكسیۆنی گۆڕان ئه نوه ر قادر ئاماژه به وه ده كات له خولی پێشو خوێندنه وه ی یه كه می بۆ كراوه ، به اڵم تائێس���تا گفتوگۆی له س���ه ر نه كراوه ، وتیشی "نه ك هه ر دانوس���تان، به ڵكو هه مو په یوه ندییه ناوخۆیی و ده ره كییه كانی هه رێم نیشتمانی بن و كار له سه ر ئه و پرۆژه یه و دروس���تكردنی ده س���ته یه كی له و شێوه یه

بكرێت".په رله مانتاره ك���ه ی گۆڕان پێیوایه پرۆژه یاس���ای بابه تی دانوس���تانه كان زۆر گرنگه ، چونكه تائێستا ده س���ه اڵت له هه م���و روه كانی ئابوری و سیاس���ی و په یوه ندییه كان���ه وه حزبی بوه و ئه وانیش له روانگه ی به رژه وه ندییه كان���ی خۆی���ان و به نهێن���ی و ل���ه ژوره تاریكه كاندا كارو دانوستانیان كردوه ، بۆیه سه ركه وتو نه ب���ون، بۆیه ئه گه ر ده س���ته یه كی نیش���تمانی له و شێوه یه هه بێت و شه فاف بێت و له به رژه وه ندی خه ڵكدا كار بكات، من له گه ڵ ئه وه دام ئه گه ر دانوس���تانه كان له به رژه وه ندی حزبی و به نهێنی بون ئه وا پێویس���ته

په رله مان لێپرسینه وه له و ده سته یه بكات.به رای ئ���ه و په رله مانت���اره پرۆژه یاس���اكه زیاتر به ئاراس���ته ی دانوس���تانی ناوخۆیی نوسراوه ته وه ، به اڵم من پێمباشه دانوستانه ده ره كییه كان و پرسی كورد له گه ڵ ئه وروپاو ئه مری���كاو وه فدو میوانانیش ب���ه و ده س���ته یه بس���پێردرێت، مه به س���تم ئه وه یه

ده سه اڵته كانی زیاتر بێت.

په رله مان ده بێته مه یدانی رێككه وتنی حزبه سیاسییه كان"ده بێت حزبه كان رێكبكه وتن له سه ر ده سته ی دانوستاندن

ئنجا په رله مان كاری له سه ر ده كات"

ده سه اڵت له هه مو روه كانی ئابوری و سیاسی و په یوه ندییه كانه وه حزبی بوه و له روانگه ی

به رژه وه ندییه كانی خۆیان و له ژوره تاریكه كاندا كارو دانوستانیان كردوه

ئاشتی هه ورامی و تانه ر یه ڵدز

تایبه‌ت(469( سێشه ممه 662015/3/10

ویکیلیکس 2006

قوباد تاڵه بانی هه وڵ بۆ به ده ستهێنانی كورسی ده سه اڵت ده دات

ئا: هاوار قادر

زاڵمای خه لیلزاد باڵیۆزی پێشوی ئه مه ریکا له عێراق ئاماژه به وه ده كات كه ئه ندامانی یه كێتی نیشتمانی كوردستان

به نهێنی به ئه مه ریکییه کان ده ڵێن: داهاتوی قوباد تاڵه بانی له ناو یه كێتیدا

رون نییه و ئه وان وه كو یه كێتییه كان هۆشداری ده ده ن و نیگه رانن له ده ركه وتنی سیسته می خێڵه كیانه ی باوكایه تی وه كو پارتی دیموكراتی كوردستان، كه له ڕۆژی

دامه زراندنیه وه هه تا ئێستا له الیه ن بنه ماڵه یه كه وه به ڕێوه ده برێت.

به پێی به ڵگه نامه یه كی سایتی ویكلیكس كه ئاوێنه له خ����واره وه ده قه كه ی كردوه به ك����وردی و مێژوه ك����ه ی ده گه ڕێته وه بۆ س����اڵی 2006، قوب����اد تاڵه بان����ی جه غت له سه ر ئه وه ده كات كه "په یوه ندی نێوان هه ردو سه رۆك تاڵه بانی و بارزانی هه رگیز له مه باشتر نه بوه . هه ردوكیان تواناكانیان خستۆته گه ڕ بۆ تێڕوانینێكی ستراتیجی و ئامانجی هاوبه شیان هه یه بۆ كوردستان و سیاس����ه تی "دو پۆلیس����ی باش و خراپ"

په یڕه و ده كه ن. له س����ه روه ختی تاڵه بان����ی قوب����اد رێككه وتننامه ی ستراتیجی نێوان پارتی و ئه مه ریكی به كاربه ده س����تانی یه كێتی����دا ده ڵێت "به رپرسه بااڵكانی وه ك نه وشیروان مسته فاو كۆسره ت ره سوڵ هه رگیز دڵیان به و ڕێككه وتنه ی نێوان دو پارته كه خۆش نییه . چاره سه ر ئه وه یه كه چاوه ڕێ بكه ین نه وه ی یه كه م له پێش����مه رگه دێرینه كان و

سیاسه تمه داره كان خانه نشین ببن".س����ه ره ڕای تاڵه بانی قوب����اد هه روه ها ئ����ه وه ی له وكات����ه دا وتارێكی نوس����یوه و هۆش����داری داوه ت����ه ئه وروپا ك����ه كورد ماف����ی س����ه ربه خۆبونی هه ی����ه ، ب����ه اڵم "كوردس����تان ده ڵێت به ئه مه ریكی����ه كان هه رگی����ز جیانابێته وه له عێ����راق، به ڵكو

عێراق جیاده بێته وه له كوردستان".

ده قی به ڵگه نامه كه :06BAGHDAD1743_a :ئای دی

بابه ت: قوباد تاڵه بانی له هه وڵی كورسی ده سه اڵتدا

به روار: 2006/5/25كات: 03:33 پێنج شه ممه

له الیه ن: به غداده وه بۆ: ئه نجومه نی ئاسایش����ی نه ته وه یی/ وه زی����ری به رگ����ری/ وه زی����ری ده ره وه ی

عێراق

گفتوگۆیه كی له میان����ه ی كورت����ه : .1تاڵه بانی قوب����اد له نێوان تێروته س����ه لدا نوێنه ری حكومه تی هه رێمی كوردس����تان له واش����نتن، ك����ه كوڕه بچوكی س����ه رۆك تاڵه بانی پۆڵۆف*دا. له گه ڵ تاڵه بانییه ، رایگه یاند كه كابینه كه ی سه رۆك وه زیران ن����وری مالیكی زۆر لێهاتوت����ره به به راورد له گه ڵ كابینه ك����ه ی ئیبراهیم جه عفه ری. داوای له باڵی����ۆزی ئه مه ری����كا كردوه كه پشتگیری هه ردو وه زیران )به یان جه برو حس����ێن شه هرس����تانی( بكات. هه روه ها تاڵه بانی ئه وه ی بۆ پۆڵۆف دوپات كرده وه كه سه رۆك تاڵه بانی و یه كێتی نیشتیمانی ئه وه به ته واوی ده ستبه رداری كوردستان بون ك����ه پش����تگیری جێگری س����ه رۆك وه زیرانی پێش����و ئه حمه د چه له بی بكه ن، له گه ڵ ئه وه شدا ئاگاداری كرده وه له وه ی كه چه له بی ب����ه رده وام ده بێت له هه وڵدان ب����ۆ گه یش����تنه ده س����ه اڵت له حكومه تی نوێ����دا. هه روه ها گله یی له ه����ه ردو پارته سه ره كیه كه ی كوردستان كرد به وه ی كه به رده وام دابه ش بون به س����ه ر ئه ندامانی تاڵه بانی بیرۆكراتیه كان����دا. مه كته ب����ی و جه ختی كرده وه كه ته نها هه ردو سه رۆك بارزان����ی و جه الل پارت����ه كان مه س����عود ڕوانینێكی ستراتیجییان توانای تاڵه بانی هه یه . پاش����ان تاڵه بانی له سه ر شێوازی لۆبی گله یی له باڵیۆزخانه كرد له به رئه وه ی وه كو پێویس����ت كاری����ان نه ك����ردوه بۆ گه شه س����ه ندن و ئاس����تی به رزكردنه وه ی وه به رهێنانی بیانی له هه رێمی كوردستان.

هه رچه نده ئه و هه وڵ بۆ به ره وپێش����چونی سیاسی ده دات له سیاسه تی كورددا، به اڵم ڕق لێبون����ه وه ی یه كێتی له پشتاوپش����تی ده سه اڵت ئه وه ده گه یه نێت كه پله وپایه ی قوباد تاڵه بانی به ته واوی پش����ت به باوكی

ده به ستێت.خ����وازراوی ن����اوی پۆڵ����ۆف: *

كاربه ده ستێكی ئه مه ریكایه .

حكومه تی مالیكی باش ده بێت2. ل����ه 2006/5/22دا قوب����اد تاڵه بانی به پۆڵۆف����ی وت ك����ه ئ����ه و ت����ا راده یه ك گه ش����بین بوه به حكومه تی نوێی عێراق. سیاس����ه تمه داره نیگه رانی به پێچه وانه ی كورده كان����ی ت����ره وه ، تاڵه بانی جه ختی كرده وه كه كابینه كه ی مالیكی به هێزتره به به راورد له گ����ه ڵ كابینه كه ی جه عفه ری. هه رچه نده تاڵه بانی دان����ی به وه دا نا كه خراپه بژارده یه كی ئه لخوزاع����ی خوزه یر ب����ۆ وه زیری پ����ه روه رده ، ب����ه اڵم پێیوابو كه زۆرب����ه ی وه زیره كانی تری كابینه كه ی مالیكی چ����االك و پیش����ه كارن. كۆمێنت )خوزاعی ئه ندام له حزبی ده عوه له ڕابردودا ناڕه زایی ده ربڕی بو له دژی هاوپه یمانان، له به رامبه ر هێرشه كانیان بۆ سه ر حسێنیه له ناوچه ی ئ����وری باكوری به غدا له مانگی 2006/3دا، خوزاعی به ئاشكرا ئه مه ریكای به ئه نقه س����ت كه ب����ه وه ی تاوانبارك����رد نوێژدا كوشتوه ، له كاتی موس����ڵمانانیان بێ ئه وه ی ئاماژه به و ڕاس����تییه بدات كه چه كداره كانی خ����ۆی خه ڵكیان به بارمته گرتب����و له بیناك����ه دا(. تاڵه بانی باس����ی له وه زیری نوێی نه وت حسێن شه هرستانی كردو به پێكه نین����ه وه وتی هه رچه نده من وه كو خۆم شه هرستانیم خۆشناوێت، به اڵم وه زاره تی نه وت پێویستی به تواناكانی ئه و

هه یه .

3. له ب����اره ی وه زی����ری دارای����ی به یان جه بره وه ، تاڵه بان����ی وتی جه بر پیاوێكی باش����ه له ناخه وه و پێویستی به پشتگیری ئه مه ریكای����ه بۆ ئه وه ی س����ه ركه وتو بێت ئه وه ش����دا له گ����ه ڵ له وه زاره ته كه ی����دا. به نیگه رانیی����ه وه باس����ی له زیندانه ك����ه ی چادری����ه ك����رد. كۆمێنت )به ی����ان جه بر وه زیری ناوخۆ بو له وه زاره ته كه ی ئیبراهیم جه عفه ریدا، هه رگیز به سه ركه وتو دانه نراوه له و كاره ی پێش����ویدا، زۆرێك پرس����یاری مه س����ه له ی كاتێك دروس����تبو له س����ه ر زیندان����ه نهێنییه كه ی چادریه دزه ی كردو

زیندانیه كانیش ئه شكه نجه درابون(.

ت����ۆڕی ڕاوته ری نهێن����ی له ئه نته رنێت: سونه عه ره به كان، ئه م زیندانه نهێنیه یان ل����ه 2005/11/15دا دۆزی����ه وه ، هه رچه نده جه بر به ئاش����كرا نكۆڵی له ئه شكه نجه دانی زیندانیی����ه كان ده ك����رد، ب����ه اڵم ڕاپۆرته جیاجیاكان����ی حكومه ت����ی عێ����راق بونی

ئه شكه نجه یان پشتڕاست ده كرده وه .

4. تاڵه بان����ی ئ����ه وه ی ب����ۆ پۆڵ����ۆف دوپات ك����رده وه كه س����ه رۆك تاڵه بانی و یه كێتی نیش����تمانی كوردستان به ته واوی ده س����تبه رداری ئه وه بون كه پش����تگیری له ئه حم����ه د چه له ب����ی جێگری س����ه رۆك وه زیرانی پێش����و بكه ن. به پێی وته كانی ئ����ه و س����ه رۆك تاڵه بانی دوای����ن گه وره سیاسه تمه دار بوه كه به رگری له ئه حمه د چه له بی كردوه ، به اڵم س����ه رئه نجام وازی لێهێناوه له دوای ئه وه ی چه له بی به رده وام ب����و له پش����تگیری كردن����ی هه وڵه كان����ی جه عف����ه ری ب����ۆ دژایه تی كردن����ی عادل عه بدولمه ه����دی. تاڵه بان����ی ڕایگه یاند كه س����ه رۆك تاڵه بانی هه س����تی به وه كردوه

ك����ه چه له بی خیانه تی لێده كات، هه روه ك چه له ب����ی بڕیاریدا به هاوه ڵ����ی جه عفه ری س����ه ردانی توركیا بكات بۆ گفتوگۆ كردن له باره ی كۆمه ڵێك بابه ت و یه كێك له وانه كێش����ه ی كورد بو. دیسان تاڵه بانی وتی: ده توانی له وه دڵنیا بیت كه باوكم بۆچونی

خۆی ناگۆڕێت.5. تاڵه بان����ی باس����ی ل����ه وه ك����رد كه له ساڵی 2003دا له به غدا ماوه یه ك ده چوم بۆ هۆڵی وه رزش و وه ك په یامنێرێك خۆم نیش����ان ده دا ب����ۆ ئه وه ی بچم����ه ژوره وه بۆ قس����ه كردن له گه ڵ خه ڵكی ناوچه كه له سه ر سیاس����ه تمه داره جیاوازه كان، هه ر كاتێ����ك ن����اوی چه له بی ده ه����ات خه ڵك ب����ه ڕق و كینه وه تفیان له ناوه كه ی ده كرد. تاڵه بانی وتی ته نه����ا گروپێك له به غدادا نییه ك����ه متمانه ی به چه له ب����ی هه بێت، به داخه وه كه تواناو لێهاتویی له شیكاری سیاس����یدا هه یه . تاڵه بانی به پێكه نینه وه پرس����ی ئاخۆ چه له بی چۆن له و شكسته ڕزگاری ب����وه ، هه روه ها رایگه یاند كه ئه و چه له بی به ڕزگاربویه كی سیاسی ده زانێت و

پێویس����ته هه م����و سیاس����ییه ك په ندی لێوه ربگرێت.

دابه شبونی پارتی و یه كێتی6. كاتێك پرس����یاری لێكرا ده رباره ی راستی به ره و پێشچونی یه كگرتنی پارتی و یه كێت����ی، تاڵه بانی وتی په یوه ندی نێوان هه ردو سه رۆك تاڵه بانی و بارزانی هه رگیز له مه باشتر نه بوه . هه ردوكیان تواناكانیان ستراتیجی و تێڕوانینێكی بۆ خستۆته گه ڕ ئامانجی هاوبه شیان هه یه بۆ كوردستان. گه نجییانه وه له س����ه ره تای هه ردوكی����ان ناس����راون، س����ه رباری جیاوازی نێوانیان به اڵم هه ردوكیان ڕێ����ز له تواناو پێگه یان ده گیرێت. تاڵه بانی باس����ی له وه كرد كه هه ردو س����ه رۆك سیاسه تی )دو پۆلیسی باش و خ����راپ(* په یڕه و ده كه ن. بارزانی فشار ده خاته سه ر سه ركرده عێراقیه كان بۆ ده سته به ركردنی ده ستكه وتی زیاتر بۆ كوردس����تان، له كاتێكدا تاڵه بانی خۆی وا نیشان ده دات كه ده سه اڵتی نییه به سه ر بارزان����ی داو هه ندێكجار وه كو كه س����ێكی بێالی����ه ن نێوه ندگیری����ش ده كات له نێوان سه رۆك بارزانی و سه ركرده عێراقیه كاندا. * دو پۆلیس����ی باش و خ����راپ: )ئه مه زیات����ر ئه وروپایی����ه كان به كاریده هێنن بۆ دو پۆلیس����ی زیره ك، كه یه كێكیان خۆی توندو ره ق نیش����انده دات و ئه ویتریش����یان نه رم و كراوه ، بۆ ئه وه ی به باشترین شێوه

كۆنترۆڵی بارودۆخه كه بكه ن(.

7. تاڵه بانی وتی كێشه كه باڵی كێشاوه ته ناو چینه كان����ی خواریش����ه وه . مه كته بی سیاسی و هه ردو پارته بااڵده سته كه هێشتا به )ئه قڵیه تی شه ڕی سارد( مامه ڵه له گه ڵ یه كتر ده كه ن. له باره ی پارته كه ی خۆیه وه وتی به رپرس����ه بااڵكانی وه ك نه وشیروان مسته فاو كۆسره ت ره سوڵ هه رگیز دڵیان به و ڕێككه وتنه ی نێوان دو پارته كه خۆش نییه . تاڵه بانی وتی چاره سه ر ئه وه یه كه چاوه ڕێ بكه ین نه وه ی یه كه م له پێشمه رگه دێرینه كان و سیاسه تمه داره كان خانه نشین

ببن.

پێویستی زیاترمان به پشتگیری دارایی هه یه

8. تاڵه بانی له س����ه ر ش����ێوازی لۆبی گله ی����ی له باڵیۆزخانه ك����رد له به رئه وه ی وه كو پێویس����ت كاری����ان نه ك����ردوه بۆ گه شه س����ه ندن و ئاس����تی به رزكردنه وه ی له هه رێم����ی ده ره ك����ی وه به رهێنان����ی

كوردس����تان. تاڵه بان����ی هۆش����داری دا، ئه و وتی: من له س����ه ر س����تراتیجی لۆبی له گ����ه ڵ كۆنگرێس كارده ك����ه م، هه روه ها ئاماژه ی به وه دا كه له 24 یان 25ی مانگدا ده چێته وه س����لێمانی بۆ بینینی ش����ێخ وه لید كوڕی ته اڵڵ - س����عودی بۆ گفتوگۆ له باره ی وه به رهێنانی ده ره كی له هه رێم. كۆمێنت )ئه وه رون نییه ئاخۆ تاڵه بانی مه به ستی شازاده شێخ وه لیدی سعودی بو یان شێخ وه لید ئال ئیبراهیم كه خاوه نی

كه ناڵی ئاسمانی "العربیه "یه (.

كۆمێنت 9. قوباد تاڵه بانی كوڕی دوه می سه رۆك تاڵه بان����ی و هێ����رۆ ئیبراهی����م ئه حمه ده ، ئ����ه و له ده ی����ه ی س����ێهه می ته مه نیدایه و هاوسه رگیری له گه ڵ هاواڵتی ئه مه ریكایی زمانه كانی ك����ردوه . كراهام"دا "ش����ێری ك����وردی و ئینگلی����زی به ڕه وانی ده زانێت. وه ك����و نوێن����ه ری حكومه ت����ی هه رێم����ی ئه وه ی بانگه شه ی له واشنتن، كوردستان كرد كه كار ب����ۆ هه مو پارته كان ده كات، نه ك ب����ۆ باوكی. هه ندێك دروش����می بێ بنه ما له ناو قسه كانی تاڵه بانیدا هه بون. بۆ نمونه ، كاتێك پرس����یاری لێكرا ده رباره ی بێهیوابونی كورد له حكومه ته كه ی مالیكی، له وه اڵمدا وتی: پێویسته مرۆڤ گه شبین بێت، چونكه گه ش����بینی هێ����ز به مرۆڤ ده به خش����ێت. دواتر كاتێك پۆڵۆف زۆری لێكرد بۆ رونكردنه وه له سه ر ئه و بابه ته ی قوباد تاڵه بانی كه به مدواییه نوس����یبوی، تیایدا هۆش����داری دابوه ئه وروپا كه كورد مافی سه ربه خۆبونی هه یه ، له وه اڵمدا وتی: كوردستان هه رگیز جیانابێته وه له عێراق، به ڵكو عێراق جیاده بێته وه له كوردستان.

به هۆی گه نجییه كه ی و س����ه ره ڕای .10په یوه ندی خێزانه كه شیه وه كه ئه و پێگه سیاس����ییه ی پێدراوه ل����ه ده ره وه ی واڵت. زۆرێ����ك له ئه ندامانی یه كێتی نیش����تمانی پێمانده ڵێ����ن: به نهێن����ی كوردس����تان داهاتوی قوباد تاڵه بان����ی له ناو یه كێتیدا رون نیی����ه ، ئ����ه وان وه ك����و یه كێتییه كان هۆشداری ده ده ن و نیگه رانن له ده ركه وتنی وه كو باوكایه تی خێڵه كیانه ی سیسته می پارتی دیموكراتی كوردستان )كه له ڕۆژی دامه زراندنیه وه هه تا ئێس����تا له الیه ن یه ك خێزانه وه به ڕێوه ده برێت(. قوباد تاڵه بانی قورس����ایی سیاسی نییه و به ته واوی پشت

به باوكی ده به ستێت.خه لیل زاد

قوباد تاڵه بانی له کاتی قژ چاکردندا فۆتۆ: په یجی تایبه تی قوباد تا ڵه بانی له تۆڕی کۆمه اڵیه تی فه یسبوک

به رپرسه بااڵكانی وه ك نه وشیروان

مسته فاو كۆسره ت ره سوڵ هه رگیز دڵیان

به و ڕێككه وتنه ی نێوان دو پارته كه

خۆش نییه . تاڵه بانی وتی چاره سه ر

ئه وه یه كه چاوه ڕێ بكه ین نه وه ی

یه كه م له پێشمه رگه دێرینه كان و

سیاسه تمه داره كان خانه نشین ببن

قوباد تاڵه بانی سه ره ڕای ئه وه ی وتارێكی نوسیوه و هۆشداری داوه ته

ئه وروپا كه كورد مافی سه ربه خۆبونی هه یه ، به اڵم به ئه مه ریكیه كان

ده ڵێت "كوردستان هه رگیز جیانابێته وه

له عێراق، به ڵكو عێراق جیاده بێته وه

له كوردستان

هه ندێك دروشمی بێ بنه ما له ناو

قسه كانی تاڵه بانیدا هه بون بۆ نمونه ، كاتێك پرسیاری لێكرا ده رباره ی

بێهیوابونی كورد له حكومه ته كه ی

مالیكی، له وه اڵمدا وتی: پێویسته مرۆڤ گه شبین

بێت

شه ڕه كه ی به غدا بۆ كه سه ته كنیكییه كان جێده هێڵرێت زیاتر‌له‌‌‌180رۆژه‌،‌كورد‌خه‌ریكی‌‌دانوستانی‌‌بێ‌ئه‌نجامه‌

7 (469(‌سێشه‌ممه‌‌2015/3/10 عێراق

ئا: هاوكار‌حسێن

زیاتر‌له‌‌180رۆژه‌‌كورد‌خه‌ریكی‌‌دانوستانی‌‌بێ‌ئه‌نجامه‌‌له‌گه‌ڵ‌

به‌غدا،‌دوجار‌وه‌فدێكی‌‌سیاسیی‌‌و‌حكومی‌‌چونه‌‌به‌غدا‌و‌سه‌ره‌نجام‌به‌ده‌ستی‌‌به‌تاڵ‌هاتنه‌وه‌،‌ئێستا‌

به‌نیازه‌‌وه‌فدێكی‌‌ته‌كنیكی‌‌بنێرێت‌بۆ‌ته‌واوكردنی‌‌دانوستانه‌كان،‌ئه‌م‌گه‌مه‌‌بێ‌ئه‌نجامه‌ش‌موچه‌خۆران‌و‌په‌رله‌مانتاره‌كانیشی‌‌بێزاركردوه‌.

بڕیاره‌‌له‌ئاینده‌یه‌كی‌‌نزیكدا‌وه‌فدێكی‌‌ته‌كنیكی‌‌له‌هه‌رێمی‌‌كوردستانه‌وه‌‌بچێته‌‌به‌غدا‌ب���ۆ‌لێكۆڵین���ه‌وه‌و‌گفتوگۆكردن‌له‌ب���اره‌ی‌‌ئه‌و‌گرفت���ه‌‌ته‌كنیكیانه‌ی‌‌كه‌‌له‌نێوان‌هه‌ردوالدا‌دروست‌بون‌له‌پرسی‌‌نه‌وتدا،‌به‌اڵم‌هێش���تا‌كات‌و‌ورده‌كاریی‌‌ئه‌و‌س���ه‌ردانه‌‌نه‌زان���راوه‌،‌به‌اڵم‌ئه‌وه‌ی‌‌زانراوه‌‌ئه‌وه‌یه‌‌كه‌‌درێژه‌كێشانی‌‌گفتوگۆ‌بێ‌ئه‌نجامه‌كان‌بوه‌ته‌‌جێگه‌ی‌‌ره‌خنه‌ی‌‌

الیه‌نه‌‌سیاسیه‌كان‌و‌پێیانوایه‌:‌‌‌‌ئه‌ش���واق‌جاف،‌ئه‌ندامی‌‌ئه‌نجومه‌نی‌‌نوێنه‌رانی‌‌عێ���راق،‌به‌ئاوێنه‌ی‌‌راگه‌یاند،‌"م���ن‌پێش���تر‌به‌به‌رپرس���انی‌‌عێراق���م‌راگه‌یان���دوه‌‌ك���ه‌‌ئێمه‌‌چوار‌س���اڵمان‌ته‌واوكرد‌به‌گفتوگۆ‌هیچمان‌نه‌كردوه‌،‌ئه‌م‌خوله‌‌جیاوازه‌و‌به‌یاسا‌باس‌له‌كێشه‌كان‌پێویستی‌‌ پێش���مه‌رگه‌‌ میلله‌ت‌و‌ كراوه‌،‌به‌موچه‌یه‌،‌ده‌بێت‌رێككه‌وتنه‌كان‌كاتی‌‌

تێدا‌دیاریبكرێت".ئ���ه‌و‌له‌ب���اره‌ی‌‌نیه‌ت���ی‌‌به‌غ���دا‌بۆ‌ده‌ڵێت:‌ كێش���ه‌كان،‌ چاره‌س���ه‌ركردنی‌‌

"عه‌بادی‌‌نایه‌وێت‌شیعه‌كان‌و‌كورده‌كان‌له‌ده‌س���تبدات،‌بۆیه‌‌ده‌یه‌وێت‌له‌رێگه‌ی‌‌كێش���ه‌كان‌ چاره‌س���ه‌ری‌‌ گفتوگ���ۆوه‌‌بكات،‌من‌تێبینی‌‌ئه‌وه‌ش���م‌كردوه‌‌كه‌‌له‌ڕێگ���ه‌ی‌‌كات‌كوش���تن‌و‌گفتوگ���ۆوه‌‌كاره‌كان���ی‌‌به‌ڕێبكات‌و‌ترسیش���م‌هه‌یه‌‌

له‌دوباره‌بونه‌وه‌ی‌‌ئه‌م‌سیناریۆیه‌".‌‌یه‌كه‌می‌‌ كانونی‌‌ مانگی‌‌ له‌س���ه‌ره‌تای‌‌2014،‌وه‌فدێك���ی‌‌حكومه‌ت���ی‌‌هه‌رێ���م‌رێككه‌وتن‌ ك���ردو‌ به‌غدایان‌ س���ه‌ردانی‌‌له‌س���ه‌ر‌ئه‌وه‌ی‌‌له‌به‌رامبه‌ر‌ناردنی‌‌550 ه���ه‌زار‌به‌رمیل‌ن���ه‌وت‌ب���ۆ‌كۆمپانیای‌‌س���ۆمۆی‌‌عێراق،‌به‌غ���دا‌مانگانه‌‌بڕی‌‌%17ی‌‌بودجه‌ی‌‌عێ���راق‌بداته‌‌هه‌ولێر،‌به‌اڵم‌دوای‌‌تێپه‌ڕبونی‌‌چه‌ند‌هه‌فته‌یه‌ك‌به‌س���ه‌ر‌ئه‌و‌رێكه‌وتن���ه‌دا،‌به‌غدا‌هیچ‌هه‌نگاوێكی‌‌نه‌نا،‌ئه‌مه‌‌نێچیرڤان‌بارزانی‌‌ناچ���ار‌ك���رد‌دوای‌‌‌2مان���گ‌جارێكی‌‌دیكه‌‌بچێته‌وه‌‌به‌غدا،‌به‌اڵم‌ئه‌مجاره‌ش‌به‌ده‌ستی‌‌به‌تاڵ‌و‌هیوابڕاویه‌وه‌‌گه‌ڕایه‌وه‌‌هه‌رێ���م.‌ب���ۆ‌ج���اری‌‌س���ێیه‌م‌هه‌ولێر‌ئه‌ركه‌كه‌ی‌‌خستوه‌ته‌‌ئه‌ستۆی‌‌وه‌فدێكی‌‌

ته‌كنیكی‌.ه���اوكات‌ش���وان‌داودی‌،‌ئه‌ندام���ی‌‌په‌رله‌مانی‌‌عێراق‌بۆ‌ئاوێنه‌‌باس���ی‌‌له‌وه‌‌ك���رد‌كه‌‌"چونی‌‌ئه‌و‌وه‌ف���ده‌‌ته‌كنیكیه‌‌بۆ‌چاره‌سه‌ركردنی‌‌ئه‌و‌ناتێگه‌یشتنانه‌یه‌‌كه‌‌له‌نێوان‌هه‌ولێ���رو‌به‌غدا‌هه‌یه‌،‌بۆیه‌‌هیوادارین‌كه‌‌وه‌فدێك‌بێت‌بتوانێت‌ئه‌و‌

كێشانه‌‌چاره‌سه‌ربكات".داودی‌‌ده‌ڵێت،‌"له‌بنه‌ڕه‌تدا‌كێشه‌كان‌سیاس���یین‌ن���ه‌ك‌ته‌كنیك���ی‌،‌ب���ه‌اڵم‌ته‌كنیك���ی‌‌ كێش���ه‌ی‌‌ رێككه‌وتن���ه‌كان‌

تێدایه‌".‌‌

له‌باره‌ی‌‌ئه‌وه‌ی‌‌ك���ه‌‌ئاخۆ‌په‌رله‌مانی‌‌ن���اوه‌ڕۆك‌و‌ ئ���اگاداری‌‌ كوردس���تان‌ئه‌جێندای‌‌سه‌ردانی‌‌ئه‌م‌وه‌فده‌ن،‌شێركۆ‌جه‌وده‌ت،‌سه‌رۆكی‌‌لیژنه‌ی‌‌وزه‌و‌سامانه‌‌كوردستان‌ په‌رله‌مانی‌‌ سروش���تیه‌كانی‌‌"پێیانوتوی���ن‌ راگه‌یان���د،‌ به‌ئاوێن���ه‌ی‌‌كه‌‌ئه‌و‌وه‌ف���ده‌‌له‌ئاینده‌یه‌ك���ی‌‌نزیكدا‌ده‌چێ���ت‌بۆ‌به‌غداو‌مه‌به‌س���ته‌كه‌ش‌بۆ‌چاره‌س���ه‌ركردنی‌‌ئه‌و‌به‌ربه‌ستانه‌یه‌‌كه‌‌له‌به‌رده‌م‌رێككه‌وتنه‌كه‌ی‌‌هه‌ردوالیه‌".

ج���ه‌وده‌ت‌پێیوای���ه‌،‌ك���ه‌‌ئه‌ته‌كێتی‌‌له‌س���ه‌ره‌تادا‌ كه‌‌ وه‌های���ه‌‌ دانوس���تان‌"كه‌سانی‌‌هونه‌ریی‌‌چاره‌سه‌ره‌‌ته‌كنیكی‌‌و‌دوات���ر‌ ته‌واوبك���ه‌ن‌و‌ زانس���تیه‌كان‌سه‌ركرده‌كان‌ئیمزا‌له‌سه‌ر‌رێككه‌وتنه‌كان‌ده‌ك���ه‌ن،‌بۆی���ه‌‌ئه‌مج���اره‌‌وه‌فدێك���ی‌‌قابیلی‌‌ كێش���ه‌كان‌ ده‌ڕوات‌و‌ ته‌كنینكی‌‌چاره‌س���ه‌رن،‌به‌تایبه‌ت‌ئه‌گه‌ر‌هه‌ردوال‌پابه‌ندی‌‌م���ه‌رج‌و‌به‌رپرس���یارێتیه‌كانی‌‌

یه‌كتری‌‌بن".‌‌به‌اڵم‌ئه‌وه‌ی‌‌به‌الی‌‌نوێنه‌رانی‌‌كورده‌وه‌‌

له‌به‌غدا‌گرنگه‌‌ئه‌وه‌یه‌‌كه‌‌تاچه‌ند‌هه‌ردوال‌ئاماده‌ن‌پابه‌ندبن‌به‌و‌رێككه‌وتنه‌وه‌‌كه‌‌

له‌گه‌ڵ‌به‌غدا‌له‌سه‌ری‌‌پێك‌دێن.‌ئه‌حمه‌د‌حاجی‌‌ره‌شید،‌په‌رله‌مانتاری‌‌ك���ورد‌له‌به‌غدا‌پێی‌‌وانیه‌‌كه‌‌كێش���ه‌ی‌‌نێوان‌به‌غداو‌هه‌ولێر‌به‌چونی‌‌وه‌فدێكی‌‌ته‌كنینكی‌‌چاره‌س���ه‌ر‌ببێت‌و‌به‌ئاوێنه‌ی‌‌راگه‌یان���د،‌"كێش���ه‌ی‌‌ته‌كنینكی‌‌هه‌یه‌،‌به‌اڵم‌كێش���ه‌یه‌كی‌‌تری‌‌سیاسیی‌‌هه‌یه‌‌له‌ن���او‌مه‌س���ه‌له‌كه‌دا"،‌ئ���ه‌و‌پێیوای���ه‌‌"مه‌رج‌نیه‌‌چونی‌‌ئ���ه‌و‌وه‌فده‌‌ئه‌نجامی‌‌نه‌بێ���ت،‌به‌ڵك���و‌له‌س���ه‌ر‌پابه‌ندبونی‌‌هه‌ردوال‌وه‌س���تاوه‌،‌ئه‌گ���ه‌ر‌پابه‌ندبون‌هه‌بێ���ت‌ئه‌وا‌ئه‌نجامیش‌ده‌بێت،‌چونكه‌‌س���ه‌ره‌تا‌كێش���ه‌كه‌‌له‌الیه‌ن‌هه‌رێمه‌وه‌‌ده‌س���تیپێكردوه‌و‌نه‌یتوانیوه‌‌پابه‌ندبێت‌

به‌رێككه‌وتنه‌كه‌وه‌".شه‌وی‌‌یه‌كش���ه‌ممه‌ی‌‌هه‌فته‌ی‌‌رابردو‌كوردییه‌كان���ی‌‌ فراكس���یۆنه‌‌ س���ه‌رۆك‌ن���او‌په‌رله‌مانی‌‌به‌غدا‌له‌گ���ه‌ڵ‌حه‌یده‌ر‌عه‌بادی‌‌س���ه‌رۆك‌وه‌زیران���ی‌‌عێراق‌بۆ‌هه‌ولێرو‌ نێوان‌ كێشه‌كانی‌‌ تاوتوێكردنی‌‌به‌غ���دا‌كۆبونه‌وه‌و‌ئاماده‌باش���ییان‌كرد‌

بۆئه‌وه‌ی‌‌جارێك���ی‌‌دیكه‌‌وه‌فدی‌‌هه‌رێم‌بچێته‌وه‌‌به‌غدا.

دیداره‌كه‌یان‌و‌ ناوه‌ڕۆك���ی‌‌ له‌ب���اره‌ی‌‌ره‌ش���ید‌ حاجی‌‌ عه‌بادی‌،‌ هه‌ڵوێس���تی‌‌وت���ی‌،‌"‌ئێم���ه‌‌ك���ه‌‌پێن���ج‌س���ه‌رۆك‌فراكس���یۆن‌بوین‌هیچ‌كاممان‌وه‌اڵممان‌پێنه‌بو‌بۆ‌وته‌كانی‌،‌بۆنمونه‌‌كه‌‌باس���ی‌‌بودج���ه‌ی‌‌ یاس���ای‌‌ جێبه‌جێنه‌كردن���ی‌‌ده‌كرد،‌وه‌اڵممان‌پێنه‌بو‌بۆ‌قس���ه‌كانی‌،‌

تا‌ئه‌ندازه‌یه‌ك‌مه‌نتقیان‌پێیه‌".‌‌سه‌ركردایه‌تی‌‌كورد‌پێشتریش‌هه‌مان‌كێش���ه‌یان‌له‌گه‌ڵ‌به‌غدا‌هه‌بو،‌‌8ساڵی‌‌پڕ‌له‌كێشمه‌كێش���یان‌له‌گ���ه‌ڵ‌پیاوێكی‌‌دیكه‌ی‌‌ش���یعه‌دا‌به‌ناوی‌‌نوری‌‌مالكی‌،‌سه‌رۆك‌وه‌زیرانی‌‌عێراق،‌به‌سه‌ربرد‌كه‌‌ئێستاش‌ له‌كێشه‌كانی‌‌ به‌شێك‌ ته‌نانه‌ت‌درێژك���راوه‌ی‌‌ئ���ه‌و‌س���ه‌رده‌مه‌ن،‌بۆیه‌‌س���ه‌ره‌تای‌‌مانگی‌‌ئه‌یلولی‌‌ساڵی‌‌رابردو‌پێش‌ئه‌وه‌ی‌‌ك���ورد‌بڕی���اری‌‌چونه‌ناو‌حكومه‌ته‌كه‌ی‌‌عه‌بادی‌‌بدات،‌‌100رۆژی‌‌بۆ‌دیاریكرد‌كه‌‌هه‌ندێك‌خاڵ‌په‌یوه‌ست‌به‌هه‌رێ���م‌جێبه‌جێبكات،‌به‌اڵم‌ئێس���تا‌كاته‌كه‌‌‌80رۆژی‌‌به‌س���ه‌ردا‌تێپه‌ڕیوه‌و‌ك���ورد‌هه‌ر‌به‌رێگ���ه‌ی‌‌به‌غداوه‌یه‌،‌تاكه‌‌ش���تێكیش‌كه‌‌گۆڕاوه‌،‌نوری‌‌مالكی‌‌بوه‌‌

به‌عه‌بادی‌.‌‌مالكی‌‌و‌ نێ���وان‌ جیاوازیی‌‌ له‌ب���اره‌ی‌‌ره‌ش���ید‌ ئه‌حم���ه‌دی‌‌حاجی‌‌ عه‌ب���ادی‌‌ده‌ڵێ���ت،‌"عه‌ب���ادی‌‌س���ازش‌له‌س���ه‌ر‌بیروبۆچون���ی‌‌خۆی‌ناكات‌و‌ئه‌وه‌ش���ی‌‌بیه‌وێت‌جێبه‌جێی���ده‌كات،‌به‌اڵم‌مالكی‌‌به‌زه‌بری‌‌هێز‌كاره‌كانی‌‌ده‌كات‌و‌عه‌بادی‌‌

به‌شێوه‌یه‌كی‌‌زانستی‌".

‌45س���اڵ‌‌له‌مه‌وبه‌رو‌له‌ش���ه‌وی‌‌10 له‌س���ه‌ر‌11ی‌‌ئازاری‌‌1970دا،‌له‌ناو‌پردان‌كه‌‌بنكه‌و‌باره‌گای‌‌بارزانی‌‌بو‌داڕش���تنی‌‌ماده‌كانی‌‌رێككه‌وتننامه‌ی‌‌11ی‌‌ئ���ازار‌له‌نێ���وان‌وه‌فدی‌‌كوردو‌هات‌و‌ كۆتایی‌‌ ناوه‌ندی���دا‌ حكومه‌تی‌‌كاتژمێر‌‌11.5ده‌قیقه‌ی‌‌شه‌و‌مسته‌فا‌بارزانی‌‌و‌س���ه‌دام‌حسێن‌هه‌ردوكیان‌ئیمزای‌‌خۆیانیان‌خسته‌سه‌ر،‌چه‌ندین‌فاكت���ه‌ری‌‌ناوخ���ۆو‌ده‌ره‌ك���ی‌‌رۆڵی‌‌11ی‌‌ له‌رێككه‌وتننام���ه‌ی‌‌ گرنگی���ان‌

ئازاردا‌هه‌بو.

كۆتایی‌‌ده‌ی���ه‌ی‌‌1960،‌كاتێك‌كه‌‌له‌ئاگری‌‌ س���ێهه‌م"‌ "جیهانی‌‌ واڵتانی‌‌جه‌نگی‌‌س���ارددا‌ده‌س���وتان،‌عێراق‌گۆڕه‌پانێك���ی‌‌گه‌رم‌بو‌ب���ۆ‌یه‌كالیی‌‌كردن���ه‌وه‌ی‌‌زۆرانبازیی‌‌و‌ملمالنێكانی‌‌له‌ناوخۆی‌‌ رۆژئاوا،‌ رۆژهه‌اڵت‌و‌ نێوان‌هێ���زه‌كان‌ كاراكت���ه‌رو‌ عێراقیش���دا‌له‌دوای‌‌كوده‌تای‌‌‌17و‌30ی‌‌ته‌موزی‌‌1968ه‌وه‌‌پێویس���تیان‌به‌سه‌رله‌نوێ‌‌

تێكه‌ڵ‌‌كردنه‌وه‌ی‌‌كارته‌كان‌بو."یه‌فگینی‌‌ 1969ه‌وه‌‌ له‌س���ه‌ره‌تای‌‌پریماكۆف"‌كه‌‌پیاوی‌‌ده‌ستڕۆشتوی‌‌ئه‌وكات���ی‌‌‌KGBب���و‌له‌رۆژهه‌اڵتی‌‌به‌مه‌به‌س���تی‌‌ ناوه‌ڕاس���تدا،‌رێگه‌خۆشكردن‌بۆ‌ئه‌نجامدانی‌‌گفتوگۆ‌له‌نێوان‌سه‌ركردایه‌تی‌‌سیاسی‌‌كوردو‌ئه‌و‌به‌عسیانه‌ی‌‌تازه‌‌هاتبونه‌‌سه‌ركار‌له‌به‌غدا،‌نامه‌یه‌ك‌له‌س���ه‌ر‌كردایه‌تی‌‌به‌مسته‌فا‌ ده‌گه‌یه‌نێت‌ س���ۆڤیه‌ته‌وه‌‌بارزانی‌‌و‌پێیده‌ڵێت‌"ئێس���تا‌هه‌لێكی‌‌زێڕین‌بۆ‌چاره‌سه‌ر‌كردنی‌‌پرسی‌‌كورد‌هاتوه‌ته‌پێش‌و‌یه‌كێتی‌‌س���ۆڤیه‌تیش‌هه‌مو‌قورسایی‌‌خۆی‌‌ده‌خاته‌‌گه‌ڕ‌بۆ‌

گه‌یستنه‌‌رێككه‌وتنی‌‌نێوانتان".سۆڤیه‌ت‌مه‌به‌ستی‌‌بو‌عێراق‌زیاتر‌به‌كوتله‌ی‌‌سۆشیالیستی‌‌رۆژهه‌الته‌وه‌‌كوردی���ش‌ بزوتن���ه‌وه‌ی‌‌ ببه‌س���تێ‌‌و‌

دوربخاته‌وه‌،‌ ئه‌مه‌ریكا‌ له‌ئێرانی‌‌شاو‌به‌پش���تیوانی‌‌و‌هاندان���ی‌‌س���ۆڤیه‌ت‌كورد‌و‌ نێوان‌ گفتوگ���ۆی‌‌ كۆبونه‌وه‌و‌

به‌غدا‌ده‌ستپێده‌كات.پیاوی‌‌به‌هێ���زی‌‌ناو‌حیزبی‌‌به‌عس‌ل���ه‌و‌كۆبونه‌وانه‌دا‌س���ه‌دام‌حس���ێن‌ده‌ب���ێَت،‌ته‌نانه‌ت‌بۆ‌راكێش���انی‌‌س���ه‌رنجی‌‌وه‌فدی‌‌كوردی‌‌كاتێك‌كه‌‌دارا‌تۆفیق‌پرسی‌‌ئه‌وه‌ی‌‌لێده‌كات‌كه‌‌راسته‌‌براكه‌ت‌ناوی‌‌بارزانه‌؟‌له‌وه‌اڵمدا‌ده‌ڵێت:‌به‌ڵێ‌‌له‌سه‌ر‌ناوی‌‌كاكه‌‌مه‌ال‌و‌شۆڕشه‌كه‌ی‌‌س���اڵی‌‌1945دا‌ناومان‌

ناوه‌‌بارزان.گه‌نجێك‌ ئ���ه‌وكات‌ ك���ه‌‌ س���ه‌دام‌ب���و‌له‌س���ه‌ره‌تای‌‌ده‌یه‌ی‌‌س���ێهه‌می‌‌ته‌مه‌نیدا،‌پێویس���تی‌‌ب���ه‌كات‌بو‌بۆ‌ئه‌وه‌ی‌‌بپه‌رژێته‌‌سه‌ر‌ئه‌وه‌ی‌‌ناو‌ماڵی‌‌به‌عس‌و‌حكومه‌تی‌عێ���راق‌به‌وجۆره‌‌ته‌رتیب‌بكاته‌وه‌‌كه‌‌ده‌س���ه‌اڵتخوازی‌‌ئه‌و‌ده‌یخواست،‌پێویستی‌‌به‌راگرتنی‌‌ش���ه‌ڕ‌له‌گ���ه‌ڵ‌‌ك���وردو‌گه‌یش���تنه‌‌رێككه‌وتن‌ب���و،‌كاتێك‌كه‌‌یه‌كه‌مجار‌به‌مسته‌فا‌ له‌وێ‌‌ ناوپردان،‌ روده‌كاته‌‌بارزان���ی‌‌و‌وه‌ف���دی‌‌ك���وردی‌‌ده‌ڵێت‌ئیدریس‌ باوك���ی‌‌ گازنده‌ی‌‌ "هات���وم‌ببیس���تم،‌ئه‌ویش‌هه‌روا‌گازنده‌ی‌‌من‌

ببیستێ‌".پاش���ان‌داوا‌ده‌كات‌ك���ه‌‌به‌ته‌نها‌له‌گه‌ڵ‌‌بارزانی‌‌كۆبێته‌وه‌،‌هه‌ردوكیان‌بۆ‌م���اوه‌ی‌‌س���ێ‌‌كاتژمێ���ر‌به‌ته‌نها‌پێكه‌وه‌‌كۆده‌بن���ه‌وه‌،‌به‌پێی‌‌ئه‌وه‌ی‌‌مس���ته‌فا‌بارزانی‌‌دواتر‌بۆ‌كوڕه‌كانی‌‌گێڕاوه‌ته‌وه‌،‌س���ه‌دام‌ل���ه‌و‌كۆبونه‌وه‌‌دوقۆڵییه‌دا‌داوای‌‌له‌مس���ته‌فا‌بارزانی‌‌كردوه‌‌یارمه‌تیده‌ری‌‌بێت‌تا‌ش���وێنی‌‌به‌عسدا‌ له‌سه‌ركردایه‌تی‌حزبی‌‌ خۆی‌‌به‌هێز‌بكات‌و‌له‌به‌رامبه‌ریشدا‌ئاماده‌یه‌‌ئۆتۆنۆمییه‌وه‌‌ له‌رێگه‌ی‌‌ كورد‌ پرسی‌‌ئه‌وه‌ش���ی‌‌ گفتی‌‌ بكات‌و‌ چاره‌س���ه‌ر‌داوه‌ت���ێ‌‌كه‌‌چه‌ك‌له‌نه‌یارانی‌‌بارزانی‌‌

"باڵی‌‌مه‌كته‌ب‌سیاسی‌"‌داماڵێ‌.

ئه‌م‌س���ه‌وداكردنه‌‌له‌نێوان‌سه‌دام‌و‌بنه‌مای‌‌ ده‌بێت���ه‌‌ دوات���ر‌ بارزانی���دا‌ئ���ازار‌و‌ 11ی‌‌ رێككه‌وتننام���ه‌ی‌‌فاكته‌رێكی‌‌گرنگ���ی‌‌ناوخۆیی‌‌ده‌بێت‌بۆ‌سه‌رخس���تنی‌‌گفتوگۆكانی‌‌نێوان‌گرنگترین‌ هه‌روه‌ها‌ سه‌دام،‌ بارزانی‌‌و‌فاكته‌ری‌‌ده‌ره‌كیش‌رۆڵی‌‌س���ۆڤیه‌ت‌باڵیۆزی‌‌یه‌كێتی‌‌س���ۆڤیه‌ت‌ ده‌بێت،‌له‌نزیك���ه‌وه‌‌ "ڤیدین���ۆف"‌ له‌به‌غ���دا‌ده‌كا‌و‌ گفتوگ���ۆكان‌ چاودێ���ری‌‌له‌په‌یوه‌ندی‌‌به‌رده‌وامدا‌ده‌بێت‌له‌گه‌ڵ‌‌وه‌فدی‌‌ك���وردی‌‌و‌حكومه‌تی‌‌ناوه‌ندی‌‌به‌مه‌به‌ستی‌‌نه‌رمكردنی‌‌هه‌ڵوێستیان‌و‌

گه‌یشتنه‌‌رێككه‌وتن.واڵتانی‌‌ له‌به‌رامبه‌ریش���دا،‌ ب���ه‌اڵم‌ئێران‌و‌رۆژئاوا‌له‌م‌پێشهاتانه‌دا‌ته‌نها‌مه‌به‌س���تیانه‌‌ نابینن‌و‌ بین���ه‌ر‌ رۆڵی‌‌بۆ‌زیاتر‌دورخس���تنه‌وه‌ی‌‌حكومه‌تی‌‌له‌س���ۆڤیه‌ت،‌ به‌غ���دا‌ ناوه‌ن���دی‌‌یارمه‌تیدان���ی‌‌شۆڕش���ی‌‌ له‌ڕێگ���ه‌ی‌‌كورده‌وه‌‌گوش���اری‌‌بۆ‌بهێنن،‌بۆ‌ئه‌و‌مه‌به‌سته‌‌چه‌ند‌هه‌فته‌یه‌ك‌به‌رله‌وه‌ی‌‌رێككه‌وتننام���ه‌ی‌‌11ی‌‌ئازار‌له‌الیه‌ن‌بارزانی‌‌و‌س���ه‌دامه‌وه‌‌ئیم���زا‌بكرێت،‌ش���ێخ‌بابه‌‌عه‌لی‌‌ش���ێخ‌مه‌حمودی‌‌حه‌فید‌له‌‌له‌نده‌نه‌وه‌‌رێگه‌ی‌‌ناوپردان‌ده‌گرێته‌به‌رو‌نامه‌یه‌كی‌‌گرنگی‌‌ش���ای‌‌ئێران���ی‌‌ب���ۆ‌بارزان���ی‌‌پێده‌بێت،‌كه‌‌له‌نامه‌كه‌دا‌ش���ا‌ئاماده‌ی���ی‌‌ده‌ربڕی‌‌ب���و‌بارزانی‌‌داوای‌‌چ���ی‌‌بكات‌و‌هه‌ر‌یارمه‌تیه‌كی‌‌بوێت‌بیدات،‌به‌مه‌رجێك‌واز‌له‌رێككه‌وتننامه‌‌له‌گه‌ڵ‌‌حكومه‌تی‌‌لێكردبو‌ بهێن���ێ‌،‌داواش���ی‌‌ به‌غ���دا‌س���ه‌رێك‌له‌ت���اران‌ب���دات‌و‌جه‌غتی‌‌له‌وه‌ش‌كردبۆوه‌‌كه‌‌هه‌ڵوێس���ته‌كه‌ی‌‌یه‌كگرتوه‌كانیش���ی‌‌ واڵته‌‌ ره‌زامه‌ندی‌‌له‌س���ه‌ره‌.‌كاتێك‌كه‌‌له‌15ی‌‌كانونی‌‌بارزانی‌‌و‌ش���ێخ‌ دووه‌م���ی‌‌1970دا،‌بابه‌عه‌لی‌‌ده‌چنه‌‌تاران‌و‌شا‌ده‌بینن،‌پێیانده‌ڵێ���ت‌"رێككه‌وتنت���ان‌له‌گه‌ڵ‌‌به‌رژه‌وه‌ندی‌‌ ته‌نها‌ به‌غدا،‌ حكومه‌تی‌‌

س���ۆڤیه‌تی‌‌تێدایه‌‌و‌ده‌بێت���ه‌‌مایه‌ی‌‌به‌هێز‌بونی‌‌حیزبی‌‌به‌عس".

به‌اڵم‌سه‌ره‌نجام‌ره‌وتی‌‌روداوه‌كان‌الیه‌نی‌‌كوردی‌‌و‌حكومه‌تی‌‌به‌غدا‌روه‌و‌گه‌یشتنه‌‌رێككه‌وتن‌ده‌بات،‌ته‌نانه‌ت‌كاتێك‌ك���ه‌‌حیزبی‌‌ش���یوعی‌عێراق‌داوا‌ده‌ك���ه‌ن‌له‌گفتوگۆكان���ی‌‌نێوان‌كوردو‌حكومه‌تی‌‌ناوه‌ندیدا‌به‌شداری‌‌بك���ه‌ن‌و‌به‌عس���ییه‌كان‌رازی‌‌ناب���ن،‌ئه‌وكاتی‌‌ سكرتێری‌‌ محه‌مه‌دی‌‌ عه‌زیز‌حیزبی‌‌ش���یوعی‌‌نامه‌یه‌ك‌بۆ‌بارزانی‌‌ده‌نوسێت‌و‌ده‌ڵێت‌"گرنگ‌نییه‌‌ئێمه‌‌

به‌شدار‌بین‌یان‌نه‌بین،‌گرنگ‌ئه‌وه‌یه‌‌ئێوه‌‌بگه‌نه‌‌رێككه‌وتن".

سه‌ره‌نجام‌سه‌دام‌و‌بارزانی‌‌ده‌گه‌نه‌‌رێككه‌وت���ن‌و‌"لیۆنێ���د‌برجنێ���ڤ"ی‌‌سه‌ركرده‌ی‌‌یه‌كێتی‌‌سۆڤیه‌ت‌له‌ریزی‌‌پێش���ه‌وه‌ی‌‌ئه‌و‌كه‌سانه‌دا‌ده‌بێت‌كه‌‌بروسكه‌ی‌‌پیرۆزباییان‌بۆ‌ده‌نێرێت.

ئه‌ندازی���اری‌‌ وه‌ك‌ زۆرێ���ك‌رێككه‌وتننامه‌ی‌‌11ی‌‌ئازار‌له‌س���ه‌دام‌یه‌كێكیان‌ ك���ه‌‌ ده‌ڕوان���ن،‌ حس���ێن‌مه‌سعود‌بارزانی‌‌س���ه‌رۆكی‌‌ئێستای‌‌پارتییه‌،‌ئ���ه‌و‌كه‌‌ئه‌وكات‌له‌نزیكه‌وه‌‌

ئ���اگاداری‌‌چۆنیه‌ت���ی‌‌گفتوگۆكان���ی‌‌نێ���وان‌وه‌فدی‌‌ك���وردی‌‌و‌حكومه‌تی‌‌رێككه‌وتننامه‌كه‌‌ گه‌یشتنه‌‌ ناوه‌ندی‌‌و‌بوه‌،‌چه‌ند‌س���اڵێك‌دواتر‌ده‌نوسێت‌"من‌ئێس���تا‌كه‌‌له‌باره‌ی‌‌ئه‌م‌روداوه‌‌مه‌زن���ه‌وه‌‌له‌مێ���ژوی‌‌گه‌ل���ی‌‌كورددا‌ده‌نوس���م،‌ناتوان���م‌ئ���ه‌و‌ئازایه‌تی‌‌و‌راستییه‌‌پش���تگوێ‌‌بخه‌م‌كه‌‌سه‌دام‌حس���ێن‌له‌م‌بواره‌دا‌ده‌ریبڕی‌،‌هه‌روا‌ناشتوانم‌رۆڵی‌‌ناوه‌ندی‌‌ئه‌و‌له‌به‌ره‌ی‌‌حكومه‌ته‌وه‌‌پشتگوێ‌‌بخه‌م‌له‌هێنانه‌‌

كایه‌ی‌‌ئه‌م‌رێككه‌وتننامه‌یه‌دا".

رێككه وتننامه ی 11ی ئازارئه‌ندازیاره‌كه‌ی‌‌سه‌دام‌حسێن‌بو

پرۆفایل

عه‌بادی‌‌سازش‌له‌سه‌ر‌بیروبۆچونی‌‌خۆی‌ناكات‌و‌ئه‌وه‌شی‌‌بیه‌وێت‌جێبه‌جێیده‌كات،‌به‌اڵم‌مالكی‌‌

به‌زه‌بری‌‌هێز‌كاره‌كانی‌‌ده‌كرد

عه‌بادی

‌سه‌دام‌حسێن‌و‌مسته‌فا‌بارزانی

ئا: شاهۆ ئه حمه د

په رله مانتارێك پێی ئاساییه حكومه تی هه رێم یه ك ملیار دۆالری له توركیا قه رز كردوه بۆ دابینكردنی

موچه ی فه رمانبه ران، ئابوریناسێكیش ده ڵێت "پێویسته قه رزكردن ببێته

دوا هه نگاوی حكومه ت بۆ چاره سه ری كێشه ی دارایی ".

س���ه باره ت ب���ه و قه رزه س���ه رۆكی لیژن���ه ی دارای���ی و كاروب���اری ئابوری له په رله مانی كوردستان، عیزه ت سابر راگه یاند "حكومه تی هه رێم به ئاوێنه ی له واڵت���ی توركیا یه ك ملی���ار دۆالری قه رز كردوه له س���ه ر بنه م���ای پێدانی ن���ه وت له به رامبه ریدا، ی���ان قه رزێكی درێژخایه ن���ی بێ س���و ه���ه ر كاتێك پاره یان هه ب���و ده یده نه وه ، ئه ویش بۆ به ڕێوه بردن���ی ئیش���وكاری حكومه ت و پێدانی موچه و پرۆژه كان و وه به رهێنان و

ئابوری واڵت".

"ق���ه رزی به وه ش���كرد ئام���اژه ی نێوده وڵه تی جێگره وه ی هیچ ش���تێك نی���ه و جۆرێكه له جۆره كان���ی داهات، له واڵت���ه یه كێك���ه قه ت���ه ر ئه وه ت���ا ده وڵه مه نده كان، به اڵم قه رزی كردوه ، هه روه ها ئیمارات 20 ساڵ پێش ئێستا قه رزی له واڵتان كرد، ئه مریكا 10 هه زار ملیار دۆالر قه رزاره ، توركیا 300 ملیار قه رزاره ، جگه ل���ه وه ش هه ندێك جار قه رز وه كو بازرگانیش به كاردێت، هه ر بۆی���ه هیچ مه ترس���یه ك نابینم له وه ی هه رێم ق���ه رز بكات، به اڵم مه ترس���ی له وه دای���ه قه رزه ك���ه به باش���ی خه رج

نه كه ی ".عزه ت س���ابیر ئه وه شی وت، ئێستا پرۆژه یاسای قه رز له په رله مانه و ئێمه ش راپۆرت���ی خۆم���ان پێشكه ش���كردوه و نه مانهێشتوه و ئه وه ی مه ترسی هه بوه ئه وه شمان راگه یاندوه كه وا ده بێت ئه و قه رزه ی ده یك���ه ن بۆ ژێرخانی ئابوری

بێت.ب���ه اڵم س���ه رۆكی لیژنه ی س���امانه

سروشتیه كان له په رله مانی كوردستان، له وباره ی���ه وه ج���ه وده ت ش���ێركۆ "پرۆژه یاس���ایه ك راگه یاند به ئاوێنه ی هه یه له په رله مانی كوردستان له باره ی قه رزكردنه وه به وه ی حكومه ت ده یه وێت پش���تگیری په رله مان به ده س���تبهێنێ ب���ۆ ئ���ه وه ی بتوانێ���ت به پێ���ی ئه و یاس���ایه ق���ه رز ب���كات، ب���ه اڵم ئێمه

پش���تگیری ئه و پرۆژه یاسایه ناكه ین، به هۆی ئه وه ی تێبین���ی زۆرمان هه یه ناتوانێت له س���ه ری و پێمانوایه هه رێم ئ���ه و قه رزان���ه بداته وه ، چونكه س���و )فائیده (ی زۆری ده چێته سه ر ئه وه ش به سه ریه وه و كه ڵه كه ده بێت مه ترسیه و دوای ئ���ه وه ش قه یرانێك���ی دارایی تر

دروستده بێت".

حكومه ت ق���ه رزه ی "ئه و وتیش���ی پاره ی پێشوه ختی نه وته جگه له وه ش كاتێك قه رز ده كرێت ده بێت زه مانه تی ئه وه بكرێت كه له پرۆژه ی سه ركه وتودا س���ه رفده كرێت، ه���ه ر بۆیه تائێس���تا كه بس���ه لمێنین ئه وه نه مانتوانی���وه سه ركه وتو ده بین له پرۆژه كاندا، پارێزگا هه یه 55%ی بودجه كه ی گه ڕاندوه ته وه بۆ حكومه ت به هۆی ئه وه ی نه یتوانیوه پرۆژه كان���ی جێبه جێب���كات، هه روه ها له ڕوی وه به رهێنانه وه له ئێستادا هه رێم به هۆی شه ڕی داعشه وه له دۆخێكی زۆر

خراپدایه ".كاتێ���ك واڵت ده بێت قه رز بكات كه له سه رچاوه داهاته ئاساییه كان نه توانێت پێداویستیه كانی خۆی پڕبكاته وه ، وه ك زانكۆ، مامۆستای ئابوریناس و ئه وه ی د.خالید حه یده ر ده یڵێت، ئه و وتیشی ، قه رز ئامرازێكه بۆ په یداكردنی داهاتی گش���تی ، به كارهێنان���ی ئ���ه و ئامرازه دواهه نگاوی حكومه ت ببێته پێویسته

بۆ به ده ستهێنانی پاره ی گشتی .

ئاماژه ی به وه ش���كرد "دو جۆر قه رز هه یه ناوخۆیی و ده ره كی كه هه ردوكیان كاریگه ری ئه رێن���ی و نه رێنییان هه یه ، ئه وه ی زیات���ر نه رێنیه و باس ده كرێت له ئێس���تا هه رێمی كوردس���تان توشی دو كێش���ه ب���وه ، یه ك���ه م ئاڵۆزبونی په یوه ندیه كانی هه رێم له گه ڵ به غدا كه ئه وان موچه ی فه رمانبه رانی هه رێمیان بڕیوه ، دوه می���ش ئه وه یه كه وا نرخی نه وت دابه زیوه ، هه ر بۆیه ئێمه ناچارین به وه ی یان نه وتی خۆمان بفرۆشین یان

ئه وه تا قه رز بكه ین".پێش���تر حكومه ت نرخ���ی به نزین و س���وته مه نی گ���ران ك���رد به بیان���وی دابینكردنی موچه ی فه رمانبه ران، به اڵم نه یتوان���ی له و هه نگاوه دا س���ه ركه وتن له به رامبه ریش���دا به ده س���تبهێنێت و هاواڵتیان له گه ڵ بێ موچه ییدا روبه ڕوی گرانی���ش بون���ه وه ، ئاخ���ۆ هه نگاوی قه رزك���ردن ل���ه ده ره وه ئامانجه ك���ه ی بارگرانییه كی ده بێت���ه یان ده پێكێت

دیكه .

ئا: شیروان شه ریف

سه ركه وتن له بونیاتنانی هه ر شارستانیه تێك به نده به پێشكه وتن و گرنگیدان به بواری كشتوكاڵ، به اڵم

به داخه وه له كوردستان پشتگوێ خراوه ، وه ك ئه وه ی شاره زایه كی

بواری كشتوكاڵ ده یڵێت بۆیه ئه نجامدانی شۆڕشی سه وز به كلیلی

چاره سه ر ده بینێت، به رپرسێكی وه زاره تی كشتوكاڵیش ده ڵێت،

گه ڕانه وه بۆ گونده كان پێویستی به هه ڵمه تێكی نیشتیمانی فراوان

هه یه .

ئه گه ر كه رتی كش���توكاڵی هه رێمی كوردستان له ئاس���تی پێویست بوایه ، بڕین���ی بودجه و ب���ه رز و نزمبونه وه ی نرخ���ی ن���ه وت و دراو ی���ان هه س���تی پێنه ده كرا، یان كاریگه رییه كی ئه وتۆی گرنگینه دانی حكومه ت به اڵم نه ده بو، ئاستێك گه یش���توه ته به كش���توكاڵ گوم���ان ده كرێت به رپرس���ان خۆیان به خاوه ن نیشتیمان بزانن وه ك ئه وه ی

شاره زایه ك ده یڵێت.مامۆس���تای زانكۆ و شاره زای بواری ره فعه ت عه بدولموته لیب كش���توكاڵ، به ئاوێنه ی راگه یاند، له ماوه ی ئه و 24 ساڵه ی كه كوردستان حكومه تی خۆی هه بوه كار بۆ ئه وه نه كراوه ژێرخانێكی كش���توكاڵی پێویس���تمان هه بێت بۆ ئ���ه وه ی النیكه م 5% ل���ه و بارگرانیه و قه یرانه داراییه ی كه توشی هه رێم بوه

له ئه ستۆبگرێت.وتیش���ی ، ئه گه ر باسی ئه وه بكه ین كه ئایا ئاسایشی خۆراك له كوردستان له چ ئاستێكدایه ئه وه ته نانه ت ناتوانین بڵێین له ئاس���تێكی مه ترس���یداردایه ، چونك���ه چه مكی ئاسایش���ی خۆراك گه وره ترین نیی���ه بونی له بنه ڕه ت���دا به ڵگه ش ئه و قه یرانه یه كه ئێستا روی

له هه رێمی كوردستان كردوه . خۆراك و ئاسایشی رونیشیكرده وه ، ئاسایش���ی وابه س���ته ی كش���توكاڵ سیاسی و ته نانه ت ئاسایشی ژیانیشه ، كه رت���ی كش���توكاڵ له ه���ه ر واڵتیكدا گرنگیه كی نه وتیه كانیش���ه وه به واڵته تایبه تی و س���ه ره كی پێ���دراوه به هۆی كاریگه ری له س���ه ر الیه ن���ی ئابوری و دا ئاماژه ش���ی واڵت. كۆمه اڵیه ت���ی "به ڵگه ی مێژویی هه یه له سه ر ئه وه ی ك���ه س���ه ركه وتن له بونیاتنان���ی هه ر شارس���تانیه تێك به نده به پێشكه وتن و به بواری كش���توكاڵ، به اڵم گرنگیدان به داخه وه له كوردس���تان ئه و كه رته یه كه هیچ گرنگی پێنه دراوه و پش���تگوێ

خراوه ". به رێگاچاره كانی���ش س���ه باره ت عه بدولموته لیب وتی ، باش���ترین ڕێگا بۆ به ده س���تهێنانی ئاسایشی خۆراك كش���توكاڵ و به كه رت���ی گرنگیدان���ه هه وڵدان بۆ چاره س���ه ركردنی كێشه ی ئاوییه نێوده وڵه تی و روبارو سه رچاوه هاوبه شه كان له گه ڵ توركیاو ئێران كه ماوه یه كه ئه و دو واڵته ده یان به نداوو دروس���تكردوه ئاودێرییان پ���رۆژه ی

به مه به س���تی كه مكردنه وه ی���ا بڕینی ئاو له كوردستان و عێراق به بێ گوێدان به ڕێكه وتن و په یمانه نێوده وڵه تیه كان. دی���اره كوردس���تان ل���ه روی بون���ی سه رچاوه كانی ئاو تائێستاش تاڕاده یه ك واڵتانی له گه ڵ به به راورد ده وڵه مه نده جیهاندا، "به اڵم كێش���ه ی زۆری هه یه له ڕوی به ڕێوه بردنی سه رچاوه كانی ئاو كه پێویس���ته به ش���ێوه یه كی زانستی به داخه وه هه ستناكرێت به ڕێوه ببرێت. به هیچ نیه تێكی راس���تگۆیانه له الیه ن حكومه تی هه رێمه وه بۆ گرنگیدان به م

كه رته ". راش���یگه یاند، كوردستان پێویستی به شۆڕشێكی س���ه وز هه یه وه كو ئه و شۆڕش���انه ی ك���ه پێش���تر له چه ندین واڵتی جیهان روی دا و كاریگه ری زۆری دروستكرد له سه ر ئابوری ئه و واڵتانه . به حكومه ت شۆڕش���ه ج���ۆره ئ���ه م ده كرێ���ت ئه ویش له ڕێ���ی دابینكردنی خزمه تگوزاریه پێداویس���تی و هه م���و ب���ۆ هه وڵ���دان كش���توكاڵیه كان و بوژاندنه وه ی گون���ده كان و گه ڕانه وه ی خه ڵكه ك���ه ی و هاندان���ی جوتیاران بۆ

گه ڕانه وه بۆ سه رزه ویه كانیان. جیهان���ی راپۆرتێك���ی به پێ���ی عێراق و له الیه ن گه ن���م هاورده كردنی كوردس���تان تاس���اڵی 2020 ده گات���ه رێ���ژه ی 70% وپێش���بینیش ده كرێت م���ادده س���ه رجه م هاورده ك���ردن خۆراكیه كانی تر بگرێته وه كه ئه مه ش حاڵه تێكی ترسناكه له و باره یه وه ئه و نه بونی ده ڵێت، زانكۆ مامۆس���تایه ی

پالنی كشتوكاڵی زانستی و پشتبه ستن تائاس���تێكی زۆر ب���ه رز به به رهه م���ی به رهه م���ی هاورده وپشتگوێخس���تنی خۆماڵی وایكردوه كه كه رتی كشتوكاڵ له خراپترین و الوازترین ئاس���تدا بێت. له سه ر به ڵگه یه كه ئه مه ش وتیش���ی ، الوازی حكومه ت و گومان دروستده كات له س���ه ر ئه وه ی كه به رپرسان خۆیان

به خاوه ن كوردستان بزانن. بنه ڕه تییه كان هه ن���گاوه ده رباره ی كه رتی بردن���ی به ره وپێش���ه وه ب���ۆ كش���توكاڵ عه بدولموته لی���ب ره فعه ت وت���ی ، پش���تگیریكردنی جوتی���اران و پێدانی قه رزی كشتوكاڵی درێژخایه ن و به پاڵپش���تیه كی زۆر ب���ه رز، هاندانی وه به رهێنه كان له بواری كش���توكاڵدا, دابینكردن���ی بودجه یه ك���ی زۆر ب���ۆ وه زاره تی كش���توكاڵ و سه رچاوه كانی ئاو كه به شێوه یه كی زانستی و له سه ر بنه م���ای ئه وله وی���ه ت خه رجبكرێت, بودج���ه ته رخانكردن���ی هه روه ه���ا )به تایبه ت���ی له كه رت���ی كش���توكاڵ( س���ه ربه خۆكان ئیداره پارێ���زگاو بۆ به پێی روبه ری زه وییه كشتوكاڵیه كان به ژم���اره ی پشتبه س���تن ن���ه وه ك گرنگت���ر له هه م���وی دانیش���توان و په یڕه وكردن���ی ته كنۆلۆجی���ای نوێیه له ه���ه ردو ب���واری به رهه مهێنان وه كو )Biotechnology( و ئاودێریدا وه كو )دڵۆپاندن( به مه به س���تی زیادكردنی به فیرۆدانی كه مكردن���ه وه ی به رهه م و ئ���او. وتیش���ی ، ئه گه ر به رپرس���انی كوردس���تان نیازیان هه بێت ئاس���تی

ئاب���وری واڵت به رزبكه ن���ه وه و دوباره كوردس���تان توش���ی قه یرانی دارایی نه بێت، پێویسته هه مو ئه و هه نگاوانه

په یڕه وبكه ن. س���ه باره ت به مه ترسی كه مبونه وه ی ئ���اوی روباره كانی���ش به تایبه تی���ش به هۆی سیاس���ه تی واڵتانی ده وروبه ر بۆ به نداوو هه وڵدان له دروس���تكردنی گۆڕینی رێڕه وی ئاوی ، ئه نوه ر عومه ر رایگه یاند، له جیهاندا یاسایه ك نیه بۆ ته نها نێوده وڵه تان، ئاوی رێكخستنی رێكه وتنی دو قۆڵ���ی یان چه ند قۆڵی هه یه بۆ نمونه ئه وه ی میس���ر له سه ر روب���اری نی���ل نۆ ده وڵه ت له س���ه ری رێكه وت���ون، ب���ه اڵم لێ���ره نه توركیا و نه ئێ���ران هی���چ رێكه وتنێكیان له گه ڵ عێراق نییه ، ئێمه كه به شێكین له عێراق به پێی ده ستور بابه تی روبار و ئاوه كان له ده سه اڵتی حكومه تی ناوه ندایه نه ك هه رێمه كان، به اڵم له هه ر دانوستانێكی ناوه ن���د له گه ڵ واڵتانی ده وروبه ر ئێمه نوێنه رم���ان هه ی���ه . رونیش���یكردوه ، تائێس���تا هه وڵه كان له گ���ه ڵ توركیا و ئێران دڵخۆش���كه ر نیه و وه فدی عێراق له گه ڵ ه���ه ردو واڵت نه یتوانیوه بگاته

رێكه وتنێك.ئه و به رپرسه ی وه زاره تی كشتوكاڵ رونیش���یكرده وه ، وه زیری كش���توكاڵ له دوای���ن س���ه ردانیدا بۆ ئێ���ران ئه و بابه ت���ه ی له گه ڵ به رپرس���انی ئێران سه باره ت به ئاوی سیروان تاوتوێكردوه واڵته ئه و ده س���ه اڵتدارانی له كاتێكدا به نی���ازن رێڕه وه ك���ه ی بگ���ۆڕن ك���ه

وه زی���ری ده بێ���ت، زۆر كاریگ���ه ری كش���توكاڵ داوایك���ردوه هه نگاوه ك���ه نه بێت���ه هۆی بڕینی ئ���او له ناوچه كه ، به ڵك���و ته نها كه مكردن���ه وه ی ئاوه كه بێت و الیه نی به رامبه ریش به ڵێنیانداوه

كه تاوتوێی داواكه بكه ن.ت���ری هه نگاوه كان���ی ده رب���اره ی به به رهه می سه باره ت وه زاره ته كه شی ه���اورده وت���ی ، به پێی ئ���ه و پالنه ی یه كه مدا له قۆناغی بڕی���اره دامانناوه الیه ن���ی ڤێتێرن���ه ری و تاقیگه كان���ی هه روه ها بكرێ���ت، به هێ���ز روه ك���ی سنوره كان له س���ه ر كه ره نتینه كانمان به هێز بكرێ���ت، له ن���او عه لوه كانیش له پارێ���زگاكان ئامێری���ان ب���ۆ بكڕین بۆ پش���كنین. وتیش���ی ، بڕیاریش���ه تاقیگه یه كی به هێزی دایك له هه ولێر بۆ بواری ره وه كی دروستبكه ین له كاتێكدا تائێستا تاقیگه یه كی گه وره ی ناوه ندی له كوردستان نیه كه توانای ئه نجامدانی پشكنینی گه وره ی هه بێت كه له هه مان كاتدا ببێت���ه مه رجه ع ب���ۆ تاقیگه ی

پارێزگاكان.هه روه ه���ا هه ن���گاوو بڕی���اری نوێ له مساڵدا له ڕوی هاورده كردنه وه وه ك ئه و به رپرس���ه ی وه زاره تی كشتوكاڵ باسیكرد ئه وه یه كه له كاتی پێگه یشتنی به روبومی ناوخۆ باج ده خرێته س���ه ر شتومه كه هاورده كراوه كان و وتی "ساڵی رابردو هاتنیمان قه ده غه ده كرد، به اڵم ئه مساڵ باجی ده خه ینه سه ر بۆ ئه وه ی كێبه ركێی بتوانێت به رهه می خۆماڵی

به رهه می ده ره وه بكات".

ئابوری)469( سێشه ممه 2015/3/10 8ئه‌م‌الپه‌ڕه‌یه‌‌به‌‌سپۆنسه‌ری‌گروپی‌کۆمپانیاکانی‌قه‌یوان‌چاپ‌و‌باڵوده‌کرێته‌وه‌

له باره ی قه رزه كه ی حكومه ته وه رای جیاواز هه یه په‌رله‌مانتارێك:‌مه‌ترسی‌‌له‌وه‌دایه‌‌قه‌رزه‌كه‌‌به‌باشی‌‌خه‌رجنه‌كرێت

كه‌رتی‌‌کشتوکاڵ‌له‌خراپترین‌و‌الوازترین‌ئاستدایه‌شاره زایه ك: بۆ ده ربازبون له قه یرانی دارایی پێویستمان به شۆڕشی سه وز هه یه

پێشتر حكومه ت نرخی به نزین و سوته مه نی گران كرد به بیانوی دابینكردنی موچه ی فه رمانبه ران

به اڵم نه یتوانی له و هه نگاوه داسه ركه وتن به ده ستبهێنێت

به نزینخانه یه ک له شاری سلێمانی

ئا: ئیحسان مه ال فوئاد

ژنێك له زینداندا هاوسه رگیری ده كات، ئه وه ش پاش ئه وه ی چه ند ساڵێك

پێش ئێستا به تۆمه تی كوشتنی مێرده كه ی له گه ڵ ئه و كوڕه ی له زیندان شوی پێكردوه ، مێرده كه یان كوشتوه و

دادگا فه رمانی له سێداره دانی بۆ ده ركردون، وه ك خۆی ده ڵێت "پاش ئه وه ی فه رمانی له سێداره دانمان بۆ

ده رچو، بۆ رۆژی دواتر له زیندان پرۆسه ی هاوسه رگیریمان ئه نجامداو

دادوه ر ماره ی كردم له و كوڕه ".

مونیره له ودیو شیشه كانی زیندانه وه ، چاوه ڕوانی په تی س���ێداره و كۆتاییبونه به ژیان، ئه و وتی "حوكمی له سێداره دانم دراوه و هیوام به ژی���ان نه ماوه ، كه چی له نێو زیندانه كه زۆر نامرۆڤانه ده ژین".

ئه و به تۆمه تی ئه وه ی س���اڵێك پێش ئێس���تا، له گه ڵ گه نجێك���دا مێرده كه ی له ماڵه ك���ه ی خۆیدا ده ك���وژن، هه مان ش���ه وی روداوه كه ده س���تگیر ده كرێن، پاش دانپێدانان به تاوانه كه یاندا، خۆی و

ئ���ه و گه نجه فه رمانی له س���ێداره دانیان بۆده رده چێت.

ئه و ژنه بۆ ئاوێنه چیرۆكێكی دیكه ی جیاواز له كوشتنه كه ده گێڕێته وه و ده ڵێت "پاش ئه وه ی من و ئه و كوڕه ده گیرێین و تاوانه كه ئاشكرا ده بێت، دو ساڵ پێش ئێستاو له یه كه م رۆژی ره مه زانی ساڵی 2013 پێكه وه فه رمانی له سێداره دانمان بۆ ده رچ���و، هه ر رۆژێك پاش فه رمانی له سێداره دانه كه مان، له زیندان شوم به و كوڕ كردو دادوه ر لێی ماره كردم، ئێستا له چاكسازی ئێستام )مێرده كه ی ( ئه و

گه ورانی پیاوان زیندانییه ".ئه وان )مونی���ره و كوڕه كه ( ئومێدیان به ژیان هه بو، له نێو قه فه س���ی زینداندا چاوی���ان به یه كت���ری ده كه وێت و مافی ئه وه یان پێدراوه له یه ك ژوردا بۆ ماوه ی چه ن���د كاتژمێرێك پێكه وه بن و وه كو دو هاوسه ر بژین، ئێس���تا بیریان الی ئه و كه سه نه ماوه كه پێكه وه بێبه شیانكرد له ژیان و له ناویان برد، ته نها بیریان الی

ژیانی خۆیانه .ئ���ه و ژن���ه له زیندانه وه ن���ه ك ته نها ب���ۆ دادگا، به ڵك���و ب���ۆ ئاوێنه ش دان

ب���ه وه دا ده نێت ك���ه تاوانێكی گه وره ی كردوه ، به اڵم ده ڵێت "راس���ته تاوانێكی

نامرۆڤانه م كردوه ، به اڵم هه ر مرۆڤم".ژنان زیندانی چاكسازی له ئێس���تادا 44 ژنی س���زادراوی به تۆمه تی جیاجیا له خۆگرتوه ، 10 كه س له و ژنانه سزای ده رچوه و چاوه ڕوانی له س���ێداره دانیان به چه ند ئه وانه شی جێبه جێكردنه كه ین، مانگ و ساڵێك س���زا دراون چاوه ڕوانی لێبوردنی گشتین، وه ك سازان هاوڕێی مونی���ره وت���ی "م���ن به ش���ه ش مانگ سزادراوم و چوار مانگم ماوه ، چاوه ڕوانی لێبوردنی گش���تیم، ئیت���ر نازانم كه ی

ده رده كرێت".ده كردو قس���ه ی مونی���ره كاتێ���ك باسی ژیان و نه هامه تی رابردو ئێستای خۆی ده كرد، ده نگ���ی هاوڕێ ژنه كانی هۆڵه ك���ه ی پڕ كردبو، ل���ه والوه ده نگی منداڵ و ده رگاو شیشه كانی زیندان، ئه و مندااڵن���ه ی كه تاوان���ی دایك و باوكیان ئه وانیشی خستبوه نێو زیندانه وه و له و

شوێنه ژیان به سه ر ده به ن.له م واڵته دا توندوتیژییه كان به رامبه ر ژن���ان، چه ندی���ن توندوتی���ژی دیكه ی

ب���ه دوای خۆیدا هێن���اوه ، وه ك مونیره وتی "مێرده كه م زۆر زوڵمی لێده كردم، ته نان���ه ت ئه وه نده لێیده دام، هه ش���ت ج���ار به الش���ه ی خوێناویی���ه وه چومه نێ���و دادگای چه مچه ماڵه وه ، به رده وام ب���وم وه كو له پۆلیس���ی چه مچه م���اڵ چایخانه ، له ساڵی 2011دا 30 فیشه كی به ماڵ���ی باوكمه وه نا، له باوك و دایكمی ده دا، ب���ه اڵم من زۆر به نه رمی له گه ڵیدا ده جواڵمه وه ، به داخه وه به مدواییانه به و

شێوه یه به سه رمدا شكایه وه ".ئه و سه ره ڕای ئه وه ی تاوانی كوشتنی مێرده ك���ه ی به س���ه ردا س���اغ بۆته وه ، كه چ���ی هێش���تا خ���ۆی به زوڵملێكراو ده زان���ێ، ده ڵێ���ت "كه س���ێك هه بێت باس���ی توندوتیژی و ناحه قییه كانی من ده رده كه وێت بكات، باس بنوسێته وه و یه ك���ه م ژن منم له جیهاندا كه زۆرترین

توندوتیژیم به رامبه ر كرابێت".پ���اش ئه وه ی خۆی و ئ���ه و كوڕه ئه و تاوانه ئه نجام ده ده ن، ده برێته پۆلیس و باس ل���ه وه ده كات كه ده س���تگیركراوه له پۆلیس و دادگا یه كه مجار وتویه تی من نه مكوش���توه ، "ئیتر )كه شف ده الله م(

كردو بۆم باسكردن چۆن ئه نجاممداوه ، ب���ه اڵم ل���ه دادگای تاوان���ه كان وتم من زوڵملێكردنی باسی كێشه و نه مكردوه و

مێرده كه مم بۆی كرد، سودی نه بو".كوش���تنی كێش���ه ی به ته نها ئ���ه و مێرده ك���ه ی یه كه م���ی نه ب���و، به ڵكو كێش���ه ی بینینی منداڵه كانیشی هه بو، ئه و ده ڵێ���ت "چۆن یاس���ایه ك هه یه و سزای له س���ێداره دانی منی ده ركردوه ، ده بێت به پێی ئه و یاس���ایه ش دو مانگ جارێك چ���اوم به منداڵه كانم بكه وێت و دو كاتژمێ���ر الم بمێنن���ه وه ، كه چ���ی چاودێره كان���ی ئێره ده ڵێ���ن تۆ تازه كوڕی ئه و ماڵه ت كوش���توه ، ئه وانیش به منداڵه كه ت سزای تۆ ده ده ن، ناینێرن ب���ۆت، ده بێ���ت دادوه ر به و یاس���ایه

منداڵه كانم بۆ بهێنێت".له كۆتایی قس���ه كانیدا، مونیره وتی "من پش���تم نه بو بۆیه وام به سه رهات، جارجار باوكم س���ه ردانم ده كات و زۆر ده گری، ده ڵێت به هۆی تۆوه ده خرێمه

دۆزه خه وه و70 ساڵ ده مسوتێنن".

تێبینی/ مونیره ناوێكی خوازراوه .

ئا: شاهۆ ئه حمه د

هه فته ی رابردو هێزه كانی ئاسایشی كۆیه هه ڵده كوتنه سه ر كه مپی

ئازادی له حزبی دیموكراتی كۆیه به هۆیه وه ئاڵۆزی له نێوان هێزه كانی

ئاسایشی كۆیه و پێشمه رگه كانی حزبی دیموكرات دروست ده بێت، به رپرسی

په یوه ندیه كانی حزبی دیموكرات ئاماژه به وه ده كات كه به هۆی كێشه ی

كۆمه اڵیه تی نێوان خێزانێكی ئێمه له گه ڵ كه سێكی خه ڵكی كۆیه بوه و

په یوه ندی به حزبه وه نیه ، به ڕێوبه ری ئاسایشی كۆیه ش ده ڵێت"ئێمه

په الماری هیچ كه س و شوێنكمان نه داوه ته نها كاری خۆمان كردوه

به فرمانی دادوه ر".

دیموكراتی له حزبی س���ه رچاوه یه ك كوردس���تان كه نه ویست ناوی ئاشكرا بكرێ���ت ئه وه ی بۆ ئاوێن���ه رونكرده وه ك���ه كوڕێكی حزب���ی دیموكرات له گه ڵ كچێك���ی ش���اری كۆی���ه په یوه ن���دی خۆشه ویس���تیان له نێوان ده بێت دواتر كوڕه كه دوج���ار ده چێته داوای كچه كه بۆ ئه وه ی هاوس���ه رگیری له گه ڵ بكا، به اڵم كه س���وكاری كچه ك���ه رازی نابن دواجار كچه كه م���اڵ به جێ ده هێڵێت و ده چێت بۆ ماڵی كوڕه كه ، كه س���وكاری ئ���اگاداری كچه كه ش جگ���ه له خۆیان هێزه كانی ئاس���ایش ده ك���ه ن و ده چنه سه ر ماڵی ئه و كوڕه و دوای ئاڵۆزیه كی

زۆر كچه كه به زۆر ده هێننه وه .هه ر به پێی لێدوانی ئه و سه رچاوه یه كچه كه له ژێر فش���اری كه سوكاره كه ی له دادگای كۆیه ئه وه ی راگه یاندوه كه وا به زۆر رفێنراوه ، هه ربۆیه دادوه ر بڕیاری ده رده كات، كوڕه كه ده س���تگیركردنی دادوه ری لێدوان���ی به پێ���ی ب���ه اڵم كوڕه كه یان دیموك���رات حزب���ی كۆیه

داڵده داوه .حزبی په یوه ندیه كان���ی به رپرس���ی دیموكرات���ی كوردس���تانی ئێران فوئاد روداوه ك���ه ی له ب���اره ی خاكبیگه ی���ی هه فت���ه ی راب���ردو له كه مپی ئ���ازادی

راگه یاند"دیاره به ئاوێنه ی له دیموكرات كۆمه اڵیه تی مه س���ه له یه كی رۆژی 3/3 له نێ���وان بنه ماڵه یه كی ئێمه و ش���اری كۆی���ه روده دات كه وا كچێكی ش���اری كۆیه به خواستی خۆی له گه ڵ كوڕێكی بنه ماڵه ی ئێمه په یوه ندی خۆشه ویستی ئاس���ایش و هێزه كانی ب���ه اڵم هه بوه ، پۆلیس���ی كۆی���ه به ب���ێ ڕه چاوكردنی یاس���ا و رێساكان هه ڵده كوتنه سه ر ئه و بنه ماڵه یه ئه ش���كه نجه ی منداڵ و پیرو ژن ده ده ن، به اڵم ئێمه بۆ ئه وه ی گرژی زیاتر دروس���ت نه بێت ته نها به رگریمان له وباره ی���ه وه ش ك���ردوه و له خۆم���ان

رونكردنه وه مان داوه ".سه باره ت به قسه ی دادوه ری كۆیه كه وتبوی "حزب���ی دیموكرات تاوانباره كه ی

داڵ���ده داوه " ناوب���راو ئام���اژه ی به وه كرد ك���ه وا ئه وان هی���چ تاوانبارێكیان داڵده نه داوه ، له به رئه وه ی ئێمه نازانین تاوانب���ار كێیه و چی ك���ردوه روبه روی كێیی كردوه ته وه ، هه روه ها ئه و كه سه ی باسیش ده كرێت دو ساڵه له ئه ندامیه تی

حزبی دیموكرات نه ماوه .له به رامبه ریشدا به ڕێوبه ری ئاسایشی كۆیه ئه س���وه دی حاجی م���ه ال هه مو قسه كانی به رپرسه كه ی حزبی دیموكرات ره تده كاته وه و به ئاوێنه ی وت" كوڕێكی حزب���ی دیموك���رات كه پێش���مه رگه ی هێزه كان���ی زێره ڤانیه كچێكی ش���اری ته كنیكی په یمان���گای له به رده م كۆیه كۆیه به زۆر ده ڕفێنێت، هه ربۆیه دوای ئ���ه وه هێزه كانی پۆلیس و ئاسایش���ی كۆی���ه به فه رمانی دادوه ری كۆیه چوین كچه كه م���ان رزگار ك���ردو هێنامانه وه ب���ۆ كه س���وكاره كه ی و هی���چ ج���ۆره ئه وانه ش���ی نه كردوه و توندوتیژیم���ان

باسی لێوه ده كرێت هه مو درۆیه ".ناوبراو ئه وه شی خس���ته ڕو كه "خۆ ش���ار بێ حاكم نیه كچ به و ش���ێوه یه مامه ڵه ی له گه ڵ بكرێ���ت و به به رچاوی خه ڵكی���ه وه بیبات" ده ش���ڵێت "باوكی كچ���ه و كه س���وكاره كه ی زۆر ت���وڕه ن تائێس���تا ئێمه رامانگرت���ون و ناهێڵین هیچ ش���تێك بكه ن، راسته دو بۆ سێ جار چۆته داوای ، به اڵم پێیان نه داوه و كچك���ه ش وتویه تی واز م لێبێنه ، به اڵم

ئه و به زۆر بردویه تی ".ئ���ه م كێش���ه كۆمه اڵیه تیه كێش���ه و لێكه وت���ه ی سیاس���ی ب���ه دوای خۆیدا ده س���تگیركردنی ب���ه دوای هێن���ا، ئ���ه و ئه ندام���ه ی حیزب���ی دیموكراتی رابردو هه فته ی ئێراندا، كوردس���تانی حیزبه ك���ه ی به یاننامه یه كی له دژی ئه و جۆره مامه ڵه كردنه ی ئاسایش و پۆلیس به وه ئاماژه یان راگه یاندو به رامبه ریان ك���رد ك���ه ئه م���ه كاری یه كه مجاریان نییه له هه ڵكوتانه س���ه ر بنكه و باره گاو كه مپه كه یان، له به رامبه ریش���دا یه كێتی نیش���تمانی له به یاننامه یه كدا رایگه یاند كه به یاننامه كه ی حیزبی دیموكرات بۆ

ئه وان كارێكی "چاوه ڕواننه كراو" بو.

9 )469( سێشه ممه 2015/3/10 کۆمه‌اڵیه‌تی

ژنێك له زیندانه وه : پاش یه ك رۆژ فه رمانی له سێداره دانم به تاوانی كوشتنی مێرده كه م، له زیندان شوم كرد به كوڕێكی تر

كێشه یه كی كۆمه اڵیه تی په یوه ندی حزبی دیموكرات و

یه كێتی نیشتمانی ئاڵۆز ده كات

له ئێستادا زیندانی چاكسازی ژنان

44 ژنی سزادراوی به تۆمه تی جیاجیا

له خۆگرتوه ، 10 كه س له و ژنانه سزای

له سێداره دانیان ده رچوه

ئا: خدر دۆلمی

ژنه چاالکوانێکی ئێزیدی و ئه ندامی پێشوی ئه نجومه نی نوێنه رانی عێراق

ناوی زیاتر له هه زار ژن و منداڵ و پیاوی ئێزیدی ئاشکرا ده کات که له الیه ن داعشه وه رفێنراون و تاهه نوکه ش4 هه زار رفێنراو ماون و نزیکه ی900

که سیان ئازادکراون که زۆربه یان ژن بون.

ئامینه سه عید له گه ڵ زۆربه ی الیه ن و رێکخراوه کان���دا توانیویانه به دواداچون ئافره ت و زۆرب���ه ی ب���ۆ چاره نوس���ی منداڵه رفێن���راوه کان بک���ه ن که داعش ناوچه یه کی دیکه له ناوچه یه که وه ب���ۆ

گواستویانه ته وه .له الیه ن ش���ه نگال کۆنترۆڵکردن���ی داعش���ه وه ب���وه هۆی رفاندن���ی زیاتر له هه زار ژن و منداڵ که هه ندێکیان پیاوی به ته مه ن بون و له ئێستاشدا چه ره نوسی دۆس���یه یه ش ئه م ناڕونه ، زۆربه ی���ان تائێس���تا له الیه ن رای گش���تی ناوخۆ و جیهان���ه وه کاری له س���ه ر ده کرێ���ت، هاوکات هه ندێک ه���ه وڵ هه یه له الیه ن چاالکوانه ئێزیدیه کان���ه وه به هاوکاری ده س���ه اڵتدارانی هه رێمی کوردستان بۆ به دواداچونی ئه و دۆسیه یه و چاره نوسی ئه وانه ش���ی رفێن���راون و ئه وان���ه ی

ئازادکراون.ئامێنه پێیوای���ه هه وڵه نێوده وڵه تی و ناوخۆیی���ه کان وه ک پێویس���ت نین بۆ

رزگارکردن���ی ئ���ه و ژن و مندااڵنه ی که له ناوچه ناسراو و نزیکه کاندان.

له ئێس���تادا ه���ه ر رۆژه و زانیاریه کی نوێ ده گاته ده ستی ئامینه ، وه ک ئه و له بارودۆخێکی "رفێن���راوه کان ده ڵێت زۆر س���ه ختدا ده ژین که ماوه ی هه شت مانگه رفێنراون و روب���ه ڕوی خراپترین لێدان و س���وکایه تی ک���ردن بونه ته وه ، تائێستاش ئه و پێشێلکاریانه به رامبه ر ژن���ان و مندااڵنی ئێزی���دی به رده وامه و

کڕین و فرۆشتنیان پێوه ده کرێت.ئامینه ئاماژه ی به وه شکرد له نێو ژن و کچه رفێندراوه کاندا، حاڵه تی خۆکوشتن

هه بوه و ئه وه ش به هۆی ئه وه ی له الیه ن خراپیی داعشه وه به توندی و چه کدارانی به رامبه کراوه ، پێش���ێلکاریان مامه ڵه و چونکه هه ندێ���ک ج���ار په یوه ندیم���ان ده یانه وێ���ت هه ی���ه و له گه ڵیان���دا له ژێرده س���تیان رزگاریان بکه ین، به اڵم

هیچ هیوایه ک نییه بۆ رزگارکردنیان.ئه و ژنه چاالکوانه باس���ی له وه شکرد هیچ هه وڵێکی نوێ نییه بۆ رزگارکردنیان به تایبه ت له ناوچه سنوریه ناسراوه کانی هه رێمی کوردستان که زۆرکه س ژیانی خۆی خستۆته مه ترس���یه وه بۆئه وه ی بتوانێت هاوکاری ژنا ن و گه نجان بکات

تابتوانێت رزگاریان بکات.ئ���ه و ژن و منداڵه ئێزیدیان���ه له ژێر ده س���تی داعش له س���وریا و موس���ڵ و ته له عف���ه رو ناوچه کانی ت���ر روبه روی خراپترین مامه ڵه بونه ته وه و وه ک کۆیله مامه ڵه یان له گه ڵدا ده کرێت و له کارگه و ئه مه ش پێده که ن، کاریان کێڵگه کاندا به وته ی چه ند خێزانێک که چه ند رۆژێک توانیویانه له ته له عفه ر و ئێس���تا پێش

سوریا له ده ستیان هه ڵبێن .ئه و ژنه چاالکوانه ئێزیدیه داوا له الیه نه په یوه ندی���داره کان ده کات، ک���ه ئ���ه و کێشه گه وره یه ی روبه روی ئێزیدیه کان بۆته وه ، وه کو کێشه ی به ده ستنه هێنانی به ڵگه نامه یاساییه کانی وه كو ناسنامه ی باری که س���ێتی و ره گه زنامه ی عێراقی و به تایبه ت پاس���پۆرت، ک���ه هه ندێکیان پێویستیان به چاره س���ه ره له ده ره وه ی

واڵت.

تائێستا زیاتر له چوار هه زار ژن و منداڵی ئێزیدی الی داعش ده ستبه سه رن

ئه م كێشه كۆمه اڵیه تیه

كێشه و لێكه وته ی سیاسی به دوای

خۆیدا هێناتائێستاش ئه و پێشێلکاریانه

به رامبه ر ژنان و مندااڵنی ئێزیدی

به رده وامه و کڕین و فرۆشتنیان

پێوه ده کرێت

ژن و منداڵی ئاواره ی ئێزیدی

rangalayawene@gmail.com (469( سێشه ممه ‌2015/3/10ره‌نگاڵه

پێویسته زیاتر بایه خ به ته ندروستی خ���ۆت ب���ده ی چونك���ه كێش���ه ی

ته ندروستیت بۆ دروست ده بێت.

نزیك���ی كه س���ێكی ته ندروس���تی خێزانه كه ت به ته واوه تی توشی رارایت زۆر ماوه یه ك���ی له وانه ی���ه ده كات و

بخایه نێت.

هه ست به ناڕه حه تی ده كه یت و تۆزێك كێش���ه ی خێزانیت بۆ دروس���ت بوه

ئه مه ش بۆته هۆی دڵته نگیت.

خه ریكه رزگارت ده بێت له و په ستانه ده رونییه ی كه ماوه یه ك به رله ئێس���تا به ه���ۆی كه س���ێكی خێزانه كه ت���ه وه

توشت ببو.

هه ركاتێ���ك هه س���تت به بێتاقه ت���ی كرد ئ���ه وه هه وڵ بده بۆكه س���ێكی خێزانه كه تی باس بكه یت كه جێگه ی

بڕوات بێت.

پێویس���تت به بیركردنه وه ی زیاتره بۆئه وه ی بتوانی بڕیار له س���ه ر ئه وه بده ی���ت كه ئای���ا ئێس���تا گونجاوه

شوێنی كاره كه ت بگۆڕی .

نه‌‌هه‌‌‌نگسه‌‌تڵگیسککه‌‌واندوپشکته‌‌رازوو

11

پرسیارێک‌و‌چه‌ند‌وه‌اڵمێک

له هه رێمی کوردستاندا ژن تا چه ند ئازاده و مافی

پێدراوه ؟

له هه مو کۆمه ڵگاو سه رده مێکی مێژوییدا که سانێک هه ن پێش ئه وانی دیکه درک به راس���تییه کان ده که ن و به ده نگی به رز ئاشکرای ده که ن. هه رچه نده ئه و ده نگ مایه ی سه رئێش���ه و ده بێته به رزیی���ه هه ندێک جار "نه فره ت" لێکردن، به اڵم "بێ باکیی" هه ڵوێستی ئه وانه به رامبه ر

ده نگه دژه کان.

ڕه نگه زۆرینه کۆک بن له س���ه ر ئه وه ی یه کێک شێرزاد حه سه نی چیرۆکنوس، بێت ل���ه و ده نگه ده گم���ه ن و دژه باوه جیددییانه ی چه ند ده یه یه که له گۆڕه پا نی رۆش���نبیریی و کۆمه اڵیه تی���ی ئێم���ه دا خاوه ن���ی په یامی تایبه ت���ی خۆیه تی و

به رده وام به رگریی لێ ده کات.شێرزاد بۆ ئه وه ی به یانی خه می خۆی و که س���انی ده وروب���ه رو کۆمه ڵگاک���ه ی بکات، نوسینی چیرۆک هه ڵده بژێرێت. پاڵه وانی چیرۆکه کانی ئه و، نه که سایه تی ئه فسانه و سوپه رمان بون، نه شۆڕشگێڕه له س���ه رده می وه ک فوتێک���راوه کان، خۆیدا باوبون، به ڵکو که سانی ئاسایی و ده بونه خه مه کانیان، فه رامۆش���کراوو له و چیرۆکه کانی، تێم���ای کاره کته رو باره ی���ه وه ش���ێرزاد ده ڵێ���ت "خه می هه ر که س���ێکی فه رامۆشکراو، بۆخۆی

نیشتمانێکه ".ش���ێرزاد حه سه ن له س���ه ره تای نیوه ی دوه م���ی س���ه ده ی ن���ۆزده له ش���اری بڕوانامه ی له دایکبوه . هه ڵگری هه ولێر ئه ده ب���ی له زم���ان و به کالۆریۆس���ه

ئینگلیزیدا له زانکۆی به غدا. بیانیی و ڕێکخ���راوی له گه ڵ چه ندی���ن ناوخۆی���ی له کوردس���تاندا کاریکردوه ،

به مه به س���تی زۆری���ان به ش���ی هۆشیارکردنه وه ی هاواڵتیان بوه .

له بواری په روه رده شدا، وه ک مامۆستاو کاری په روه رده یی سه رپه رش���تیاریی

کردوه .له ساڵی 1997 کاتێک شێرزاد حه سه ن بانگهێش���تکرا ب���ۆ واڵت���ی فینالندا بۆ کۆنفرانس���ێکی جیهانیی له سه ر"زمان و که سێتی نوسه ر"، ئه و نوسه ره کورده ئه و هه له ی قۆسته وه و وتارێکی گه لێک سه رنجراکێش���ی له به رده م نوس���ه رانی جیهاندا پێش���که ش کرد. ئه و وتاره ی ش���ێرزاد حه س���ه ن له کات���ی خۆی���دا ده نگدانه وه یه ک���ی زۆری به دوای خۆیدا هێناو بوه مانشێتی چه ندین رۆژنامه ی

ئه ده بیی جیهانیی.له سه ر ئاس���تی چیرۆکنوسین، شێرزاد له داهێنه ران���ی به یه کێ���ک حه س���ه ن چیرۆکی ک���وردی داده نرێت، له س���ه ر

ئاستیی زمان و تێمای کاره کانیدا.تائێستا خاوه نی چوار کۆمه ڵه چیرۆکه به ناوه کان���ی: ته نیای���ی، گوڵی ڕه ش، گه ڕه ک���ی داهۆڵ���ه کان هه روه ها پیره

په پوله کانی ئێواران. هه روه ه���ا خاوه ن���ی س���ێ نۆڤڵێ���ت و حه س���ارو باڵوکراوه ش���ه : رۆمانی دو سه گه کانی باوکم، خه ونی جاڵجاڵۆکه ، کارمامزه پێده ش���تی منگ���ن، ژنێکی

کوژراوه کان، ته می سه ر خه ره ند.به شێک له چیرۆک و رۆمانه کانی شێرزاد حه سه ن وه رگێڕدراون بۆ چه ند زمانێکی

بیانیی.جگه له نوسینی کتێبیش، خاوه نی زیاتر له 20 کتێب���ی وه رگێڕدراوه که له زمانی

ئینگلزییه وه کردونی به کوردیی.

که مارگرێت، خوێندنگای به ڕێوه به ری یه کێک ب���و له رێکخه رانی پێش���انگاکه به ئاوێنه ی راگه یاند که ئه وان له رێگه ی وێن���ه ی سیاس���ییه کانه وه حیزب���ه ش���ه هیده کانیان کۆکردوه ته وه ، "به اڵم به ه���ۆی ئه وه ی به ش���ێک له حیزبه کان هه م���و وێنه ی ش���ه هیده کانیان النه بو، نه مانتوانی وێنه ی سه رجه م شه هیده کان

کۆبکه ینه وه ".ش���ه هیده کانی ژم���اره ی هه رچه ن���ده کوردس���تان هه زاری تێپه ڕاندوه ، به اڵم له پێش���انگاکه دا وێن���ه ی نزیکه ی 500

شه هید نمایشکرابون.پێش���انگاکه ، رێکخه ره ی ئه و به وته ی له ئێواره ی نه ورۆزیشدا له شه قامی شاری س���لێمانیی هه مان ئه و وێنانه جارێکی دیکه نمایش ده که ن���ه وه تاژماره یه کی

زۆرتر هاواڵتی بینه ری بن.

ئا: الما

رۆژ به ڕۆژ له گه ڵ پێشکه وتنی ته کنه لۆژیادا، ئامێری نوێ و ئامرازی نوێ دروستده کرێت، که به شێکیان

وه ک پێداویستییه کی گرنگیی ژیانی لێدێت و هه ندێکیشیان وه ک

که ره سته یه کی ته رفیهیی به کار د ێن.

مۆبایل���ه باڵوبون���ه وه ی ل���ه دوای هۆش���مه نده کان به ش���ێوه یه کی خێراو جیهاندا، له ت���ه واوی سه رس���وڕهێنه ر یه کێ���ک له تایبه تمه ندییه کان���ی ئ���ه و مۆبایالن���ه ، بون���ی کامێرایه کی باش و

گونجاوه بۆ وێنه گرتن.مۆبایله ئ���ه و له کامێ���رای ه���اوکات، هۆشمه ندانه شدا، سیفاتی جیاکه ره وه ی له کامێراکانی دیکه ، بونی دو کامێرایه ، یه کێکیان له دواوه و ئه وی دیکه ش���یان له پێش���ه وه ، که ئه م���ه ی دوه میان بۆ

وێنه ی "سێڵفی" به کاردێت."س���ێڵفی" به و وێنه ی���ه ده وترێت که له هه مان کاتدا ئه و که سه ی وێنه که ش ده گرێت، خ���ۆی له وێنه که دا ده ربچێت. گه ر جاران که سێک بۆ گرتنی وێنه یه ک بویسترایه ، ئه وا له ئێستادا چی دی ئه و

که سه پێویست نییه .بۆ وێنه ی "سێڵفی"یش، "داری سێڵفی" به شێوه یه کی له ئێستادا دروستکراوه و زۆر به رباڵوب���وه له ناو زانکۆو ش���وێنه

گشتییه کاندا.ش���اهۆ که ریم، خوێندکارێکی زانکۆیه و زۆرب���ه ی رۆژه کان���ی ده وام���ی زانکۆ، زانکۆیدا، پێداویس���تییه کانی له گ���ه ڵ

له بیری ناچێت "داری سێڵفی"یه که شی له گه ڵ خۆیدا ببات.

ئه و خوێندکاره ی زانکۆ له باره ی وێنه ی س���ێڵفیی و داره که یه وه به ئاوێنه ی وت "حه ز نا که م هیچ رۆژێکی زانکۆم به بێ وێنه تێپه ڕێت، بۆ ئه و مه به سته ش سود له ته کنه لۆژی���او ئامێره کانی وه رده گرم. گه ر جاران داوامان له که سێک بکردایه بۆ ئ���ه وه ی وێنه یه کم���ان بگرێت، ئه وا ئێس���تا پێویس���تمان به ک���ه س نییه و

خۆمان وێنه ی خۆمان ده گرین".

بازاڕه کانی هاتن���ه له س���ه ره تای هه ر کوردستانه وه ، شاهۆ خۆی گه یاندوه ته بازاڕو به نرخێکی گران داری س���ێڵفیی

کڕیوه .له ب���اره ی تایبه تمه ندییه ک که له وێنه ی س���ێڵفیدا هه بێت و له وێنه کانی دیکه دا نه بێت، ش���اهۆ ده ڵێت "گرنگترین شت له وێنه ی سێڵفیدا ئه وه یه که س بێبه ش نابێت و هه موان له وێنه که دا ده رده چن".داری سێڵفی وه ک ئه وه ی ئێستا هه یه ، مێژویه کی ڕون و ئاشکرای نییه ، گۆڤاری

تایمی ئه مه ریکیی به یه کێک له باشترین 25 داهێنانه کانی ساڵی 2014ی هه ژمار

کردوه .وه ک به ش���ێکی زۆری کااڵکانی دیکه ی داری کوردس���تان، ناوبازاڕه کان���ی س���ێڵفییش هاورده ده کرێت ، به ش���ی زۆریشیان له واڵتی چین-ه وه ده هێنرێنه کوردس���تان به جۆری جیاوازو کوالێتی

هه مه جۆر.ئ���ارام محه م���ه د، خاوه ن���ی یه کێ���ک له دوکانه کان���ی مۆبایل له ن���او بازاڕی

شاری س���لێمانی، که له گه ڵ فرۆشتنی مۆبای���ل و پێداویس���تییه کانی، به دیوی ده ره وه ی دوکانه که ی���دا چه ند دارێکی سێڵفیش���ی هه ڵواس���یوه و به گه وره یی نوس���یویه تی "داری سێڵفیمان هه یه "، له باره ی س���ه ره تای هاتنی ئه و ئامرازه نوێیه ی وێنه گرتنی مۆبایل، به ئاوێنه ی راگه یان���د ک���ه چه ن���د مانگێک پێش ئێس���تا هه ندێک له دوکانه کانی مۆبایل ئه و داره یان هێنا، به اڵم له س���ه ره تاوه زۆر پێش���وازی ل���ێ نه ده ک���را، دواتر خاڵک چاوه ڕواننه کراو به ش���ێوه یه کی ڕوی تێک���ردو به تایبه ت���ی گه نجان زۆر ده یانکڕی، "له دوای ئه وه شه وه زۆربه ی دوکانه کان���ی مۆبایل داری س���ێڵفیان هاورده ده ک���ردو ده یان فرۆش���ته وه ، فرۆش���ێکی بێت له گه ڵدا ئێستاش���ی

باشی هه یه ".له ب���اره ی نرخ و جۆره کانی ئه و داره وه ، خاوه ن���ی ئ���ه و دوکان���ه رایگه یاند که له سه ره تادا نرخه که ی زۆر بو، له سنوری 30 دۆالردا بو، "به اڵم دواتر نرخه که ی دابه زی و جۆری جیاوازو ئه سڵ و عادیی هات. ئێستاش به پێی جۆره کانی نرخی ده گۆڕێت و له 6 ه���ه زار دیناره وه هه یه

تا50 هه زار دینار".

راس���ته حه می���د: خێ���اڵن له کۆمه ڵگای ڕاده ی���ه ک ت���ا کوردیدا ئازادیی بۆ ژن هه یه و هه ندێ���ک مافی پ���ێ دراوه ، له ئاستی ئه وه هه رگیز به اڵم پێویست و خواستراودا نییه .

ده رون ع���ادل: له ناو هه رێمی کوردس���تاندا هه م���و ژنه کان وه ک ی���ه ک نی���ن له م���اف و ئ���ه وه به ڵک���و ئازادی���دا، له خێزانێک���ه وه بۆ خێزانێکی له هه ندێک ده گۆڕێ���ت. دیکه به گش���تیی له خێزانه کان���دا ک���چ و ژن���ه کان ئازادییان پێ موماره سه ی ده توانن دراوه و مافه کانی خۆیان بکه ن. به اڵم ژن ئازادیی دیک���ه دا له وانی زۆر س���نوردار کراوه و مافیان

ل���ێ زه وتک���راوه .

وه ک محه م���ه د: ده ش���نێ له واڵتان���ی زۆر به ش���ێکی خۆرهه اڵتی ناوه ڕاست، ژنانی کوردستانیش ماف و ئازادییان ئه وه ش���ی زه وتک���راوه . لێ ژنان ک���ه ده کرێ���ت ب���اس ئازادن له کوردس���تاندا، ته نها قس���ه ی سه ر ته له فزیۆن و ناو رۆژنامه کانه ، ئه گینا له ئه رزی

واقعدا ش���تێکی وا نییه .

دابان جه بار: له م س���ااڵنه ی دواییدا ژنی ئێمه ش وه ک ژنی زۆر واڵتانی ئه وروپی ئازادن و مافیان هه یه . ئه وه ی ئێس���تا پیاو ده توانێت له کوردستاندا بیکات، ژنی���ش ده یکات. بۆ هه ر ش���وێنێک پی���او بچێت، ژنیش ده چێت. ئه گه ر ئازادی له وه زیاتر بێت، زیانی زیاتر

ده بێت له س���ودی.

ته نی���ا ئازاد: له م س���ااڵنه ی پێش���چونی به ره و دوایی���دا زۆر هه بوه له به ده س���تهێنانی ئازادی���ی له الی���ه ن ژنانه وه ، ئه ویش له خۆڕا نه بوه ، به ڵکو به هه وڵی رێکخراوه کانی ژنان و که سانی مه ده نیی و پێشکه وتن خوازبوه . هه ر کاتێکیش ژنان له تێکۆشان و ده س���تهه ڵبگرن خه باتی خۆی���ان، ئه وا وه ک دێت���ه وه و ل���ێ جارانی���ان ئازادییان لێ ده سه ندرێته وه . به اڵم ئه وه یش���ی ک���ه هه یه چونکه نییه ، به س هێش���تا تا ئێس���تاش ژماره یه کی زۆر کوردیدا له کۆمه ڵگای له ژنان ده س���ته ی ژێر نی���ن و ئازاد

پیاوان���ن.

زریان فه رهاد: هه ر ئازادیی و مافێ���ک ب���ۆ ژن���ان، ده بێت بهێنن. به ده س���تی خۆی���ان پێی پیاوێ���ک هی���چ ره نگه نه بێت ئاماده نه بێت و خۆش ماف بدات به ژنان، ئه وه ژنان بزانن چۆن ده بێ���ت خۆیانن

ماف و ئازادیی وه رده گ���رن.

داری سێڵفی.. هاوڕێی نوێی گه نجان

شێرزاد حه سه ن.. چیرۆکنوسی که سایه تییه په راوێزخراوه کان

شه هیده کان پێکه وه له کۆبانێ تا کفری

‌ره‌نگاڵه(469( سێشه ممه 2015/3/10 rangalayawene@gmail.com

گاکاوڕ

بیر له و كه سه مه كه ره وه كه مه به ستێتی ئازارت بدا یاخود كێش���ه ت بۆدروست

بكات له ناو خێزانه كه ت.

ئه وه ی ح���ه زت ده كرد بیبینی ئه وه ئ���ه م چه ن���د رۆژه به چ���اوی خۆت

ده یبینی و خۆشحاڵت ده كات.

هێن���ده بی���ر له كاره كان���ی رابردوت مه كه ره وه ، ده كرێت ئه و هه اڵنه ی كه

كردوته جارێكی تر رونه داته وه .

هه وڵ بده به هه مو توانایه كته وه ئازایانه به رامبه ر كۆسپه كانی ژیانت بوه ستی بۆ

ئه وه ی پشت به خۆت ببه ستی .

زۆر س���ه رقاڵی كاره خێرخوازه كانتی كۆمه اڵیه تی خۆتت پێگ���ه ی به مه ش

دروست كردوه له ناو خه ڵكی .

قرژاڵدوانه‌‌

ده رنه چوی���ت راس���تگۆ كه س���ێكی به رامبه ر به و كه س���ه ی خۆشتویست هه ر بۆیه متمانه ت له ناو هاوڕێكانت

له ده ست داوه .

فه‌‌ریکشێر

1010

به هۆی ئه وه ی ئه م وه رزه كه ش���ێكی خۆش���ی هه ی���ه ده بینین خه ڵكی بۆ س���ه یران و گه شت ده چنه ده ره وه ، ره نگه له م ده رچونانه ش پێست به هۆی هه تاوه وه بس���وتێت یاخود زیانی پێبگات، هه ربۆیه بایه خدان به پێس���تی ده موچاو له م وه رزه زۆر گرینگه بۆ ئه وه ی پێس���ته كه ناش���یرین نه بێت و به جوانی خۆی بمێنیته وه ، ئه وه ش له به ر ئه وه ی پێس���تی كه سێك له گه ڵ یه كێكی ت���ر جیاوازه . به دڵنیایه وه رێگه كانی بایه خدانیش به و پێس���تانه جیاوازن به پێ جۆری پێسته كه . هه ربۆیه پێویسته چه ند رێنمایه ك ئه نجام

بدرێت بۆ هێشتنه وه ی پێست له م وه رزه و وه رزه كانی تر.

• رۆژانه هه ش���ت په رداخ ئاو بخۆره وه چونكه ئاو پێست شێدار ده كات و له پیریی ده یپارێزێت.

• له كاتی س���ه یران و گه شت هه وڵبده میكیاج نه كه یت چونكه ئه و هه تاوه له گه ڵ میكیاجه كه پێست زیاتر ده سوتێنێت.

• له بری میكیاج مه ڵحه می دژه خۆر به كار بێنه به شێوه یه ك هه ردو كاتژمێر جارێك ده موچاوت بشۆ مه ڵحه مه كه ی لێبده .• دوربكه وه له توڕه یی و په ستانی ده رونی .

• میوه و سه وزه زۆر بخۆ.• خه وی باش بكه چونكه كه مخه ویی پێست چرچ ده كات.

• وه رزش بكه به تایبه تی رێكردن به پێ .• ئه گه ر پێس���تت چه وره ئه وه رۆژانه چه ند جارێك به س���ابون بیش���ۆو هه روه ها هه ردو هه فته جارێك ماس���كێك به كه ره سته ی سروشتی دروست

بكه بۆ پێست.• ئه گه ر پێس���تت وش���كه ئه وه هه مو هه فته یه ك به كه ره سته ی سروشتی

له ماڵه كه ی خۆت ماسك بۆ ده موچاوت دروست بكه .

ئا: سه ردار قادر

چه ند ساڵێکه بڕیاردراوه ماڵه که ی حوزنی موکریانی بکرێته شوێنێکی

مێژویی، به اڵم هه رچه نده به ردی بناغه که شی دانراوه ، به اڵم

به فه رامۆشی سپێردراوه .حسێن حوزنی موکریانی، بۆ

یه که مجار له ساڵی 1926 ده زگای چاپخانه ی له شاری حه ڵه به وه

هێنایه باشوری کوردستان و شاری ڕه واندز. له و شاره ش چه ند گۆڤارو رۆژنامه یه کی چاپ و باڵوکرد وه ته وه .

ئه و ماڵه ی موکریانی، له الیه ن کابینه ی حه وتی حکومه تی هه رێمه وه کڕدرایه وه و رۆژنامه نوسانی ماڵی بکرێته بڕیاردرا ره وان���دز. دواتریش له ژێ���ر چاودێری نێچیرڤان بارزانی سه رۆکی حکومه ت، بناغه ی نوێکردنه وه ی خانوه که دانرا، به اڵم له ئێستادا ساڵێک به سه ر ئه وه دا تێده په ڕێت و نه ک هیچ نوێکردنه وه یه کی به خ���ۆوه نه بینی���وه ، به ڵک���و به ردی

بناغه که شی به ره و کاڵبونه وه چوه .رۆژنامەنوسانی رواندز لەپەراوێزخستن و هەرێ���م حکومەت���ی کەمتەرخەم���ی لەئاس���ت ئ���ەو پرۆژەی���ە نیگەرانن و دەڵێ���ن" دروس���تکردنی ماڵی حوزنی ب���ۆ رۆژنامەنوس���ان، زۆردواکەوتوەو لەجێبەجێ بەرپرس���ە حکومەتی���ش

نەکردنی پرۆژەکە".رۆژنامەنوس���ێکی دەڤەرەک���ە بەناوی لەوبارەی���ەوە ئیبراهی���م، زاهی���ر

بەئاوێن���ەی راگەیان���د ک���ە ئەمە بۆ ماوەی نزیکەی چوار ساڵ دەبێ، بڕیار لەس���ەر دروس���تکردنی ماڵی حوزنی ب���ۆ رۆژنامەونوس���ان دراوه . بەاڵم تا ئێستا هیچ هەنگاوێکی کرداری نەنراوە ب���ۆ بونیاتنان���ی ئەو ماڵ���ه ، "بەهۆی ئێستا کەشوهەوا سەختەکەی زستان خانوەک���ە لەگ���ەڵ زەوی تەخت بوەو

بناغەکەش بەردی نوس���راوی س���ەر نێچیرڤان سەرۆکی لەژێرچاودێری کە

حکومەت دانرا سڕاوەتەوە!"ئەو رۆژنامەنوسە ئاماژەی بەدواکەوتنی پرۆژەکەش کردو وتی " ئەو بڕیارە دو کابینەی حکومەتی بەڕێکرد ئێستاش ئەوە بۆ سێیەم دەچێ، کەچی تائێستا ئەوەش پێدەچ���ێ نەک���راوە، هی���چ

بێبەختی خەڵکەکەو رۆژنامەنوسان بێ کە زۆرجار سیاسیەکان و کاربەدەستانی بەڵێنیان پێ پەیم���ان و کوردس���تان دەدەن، بەاڵم ئەو پەیمان و بەڵینانەش، تەنها وەک قس���ە دەمێننەوەو ناچنە ب���واری جێەجێکردن���ەوە، بۆی���ە من ل���ەو باوەڕەدام ماڵەک���ەی حوزنی دو کابینەی تری حکومەتیش دەبات تاکو

دروست دەکرێت".س���کرتێری ئیبراهی���م ئیس���ماعیل س���ەندیکای س���ۆرانی نوس���ینگەی به ئاوێنه ی لەوبارەیەوە رۆژنامەنوسان راگه یاند "بەرلەدەس���تبەکاربونی ئێمە لەدەڤەری رواندز لەیادی رۆژنامەگەری ک���وردی، بەڵێنی ئەوە دراوە کە ماڵی حوزن���ی موکریانی ن���ۆژەن بکەنەوەو بیکەنە ماڵێک بۆرۆژنامەنوسان، دوای کۆنگرەی سەندیکای رۆژنامەنوسانیش بڕی���اری لەس���ەردراو بڕەپارەیەک���ی بۆتەرخانکراو خرایە بواری دیزایینەوەو زەوی بۆکڕدرا،دواتریش بەردی بناغەی

بۆدانرا".ئیس���ماعیل ئیبراهیم وتیشی" بە پێی زانیاریەکان���ی ئێمە دەبوایە تائێس���تا خانوەکە تەواوببوایە، بەاڵم هەرجارەو ئێمە بۆیە دواخ���راوە، بەبیانوی���ه ک زۆر نیگەرانی���ن وەک رۆژنامەن���وس و

سەندیکای رۆژنامەنوسانی سۆران."ناس���راو موکریانی، حس���ێن حوزنی به "گی���و موکریان���ی" س���اڵی 1890 له ش���ای مه هاباد له دایکبوه و به یه کێک له مێژونوسه دیاره کانی کورد له سه ده ی له س���اڵی 1915 داده نرێت. بیس���تدا له شاری حه ڵه بی سوریا چاپخانه یه کی هه بوه که مێژو و ئه ده بی کوردیی پێ چاپخانه یه ی ئه و دواتر نوسیوه ته وه ، هێناوه ته باش���وری کوردستان و چه ند

رۆژنامه و گۆڤارێکی پێ ده رکردوه . حوزن���ی موکریان���ی له س���اڵی 1947 له به غدا کۆچی دوایی کردوه و له شاری

هه ولێر به خاک سپێردراوه .

له م���اوه ی ڕاب���ردوداو به هۆی ش���ه ڕی ئێس���تا که تی���رۆر ڕوبه ڕوبون���ه وه ی له ده وڵه تی ئیس���امیی )داعش( خۆی پێشمه رگه و له هه زار زیاد ده بینێته وه ، گیانی���ان ش���ه هیدبون و ش���ه ڕڤان س���پاردوه ، هه رچه نده ئ���ه وان له کاتی شه هیدکراون، جودادا شوێنی جیاوازو پێکه وه هه مویان پێش���انگایه ک به اڵم

کۆده کاته وه .مۆزه خانه ی له هۆڵ���ی رابردو هه فته ی س���وره که (، )ئه من���ه نیش���تمانی ش���ه هیدانی وێنه ی بۆ پێش���انگایه ک

جه نگی دژی داعش کرایه وه .جی���اوازی به ب���ێ له پێش���انگاکه دا ڕه نگ و ش���وێن، وێنه ی ش���ه هیده کان

نمایشکرابون.وێنه کان کۆکردن���ه وه ی پێش���انگاکه و مارگرێت���ه وه س���ه نته ری له الی���ه ن

رێکخرابون.

تارا عومەر، خاوەنی ئارایشتگای اللەلی بۆ جوانکردنی خانمان لەگەرەکی ئاشتی

سیحری جوانیئاگات له پێستت بێت

له به هاردا

ماڵه که ی حوزنی موکریانی له ره واندز به ره و وێران بون ده چێت

شه هیده کان پێکه وه له کۆبانێ تا کفری

رێبوار ره حیم: قه رزاری عوسامن چێوارم

ئا: مه زهه ر که ریم

ئه کته ری بواری شانۆو درامای ته له فزیۆنی، رێبوار ره حیم

رایده گه یه نێت که خۆی به قه رزاری هونه رمه ندی کۆچکردو عوسمان

چێوار ده زانێت، "به هۆی ئه و هونه رمه نده وه من ده رکه وتم".

رێبوار ره حیمی ئه کته ر بۆ یه که مجار گروپی له گه ڵ هونه ری���دا له کارێکی ئاریان ده رده که وێت و شانۆی دایکی دواتر ده چێته گروپی تیپی ش���انۆی ڕێیه وه ل���ه و کوردی���ی و هون���ه ری هونه رمه ن���دی کۆچکردو عوس���مان

چێوار ده ناسێت.ئ���ه و له ب���اره ی ره حی���م رێب���وار هونه رمه نده کۆچکردوه وه به ئاوێنه ی عوس���مان قه رزاری "من راگه یان���د

چێواری ڕه حمه تیم، بۆ یه که مجار من له ڕێی ئه وه وه ده رکه وتم و به بینه ران ئاشنابوم و زۆر شتی لێوه فێربوم".

هه روه ه���ا باس له رۆڵ���ی هونه رمه ند مس���ته فا ئه حمه دی���ش ده کات ک���ه

له کاری هونه رییدا هاوکاری بوه .کارکردنیدا له م���اوه ی ئه کته ره ئه و کاری ل���ه 60 له زی���اد به ش���داریی ته له فزیۆن���ی و ش���انۆگه ریدا کردوه ، ئاژاوه چییه کان و له وانه ش���انۆگه ری به رنامه ی هه روه ه���ا کڕنو، ئه حه ی

به رنامه . 1966 له س���اڵی ره حی���م رێب���وار له گه ڕه کی چوارباخی شاری سلێمانی له دایکبوه و به هۆی س���ه ختی ژیانی نه یتوانی���وه خوێندن کات���ه وه ئه و ته واو بکات، له س���اڵی 1983 ژیانی هاوس���ه ری پێکهێن���اوه و خاوه ن���ی

کچێک و دو کوڕه .

ماڵی حوزنی له ڕه واندز

رێبوار ره حیم

ئا:

بەدرێژایی مێژوی خ���ۆی کۆمەڵگای ئێمە بەقەد ئەمڕۆ پێویس���تی بەپاس���ەوان نەبوە، ب���ۆ هه ر ڕوبەرێک���ی کۆمەاڵیەت���ی دەڕۆیت، بەتایبەتی ڕوبەرە تازەو تایبەتەکانی دونیای دوای ڕاپەڕی���ن، ڕوت بەئامادەگی ژمارەیەکی زۆر لەپاسەواندا دەتەقێتەوە. لەپاسەوانەکانی سەرۆکەوە بیانگرە بۆ پاس���ەوانانی پیاوانی دەوروب���ەری پیاوان���ی س���ەرۆک و دوای س���ەرۆک و پیاوانی ڕیزی پێش���ەوەی حیزب و بەرپرس���انی دەزگا گەورەکانی دەس���ەاڵت. لەپاس���ەوانی کۆش���کە گ���ەورەکان و هۆتێلە پێنج ئەستێرەکان و چێشتخانە گرانبەهاکان و کۆش���کی خەونەکان و مۆڵ���ە تایبەتەکانەوە بیگ���رە، بۆ پاس���ەوانی"گوندە ت���ازەکان"ی ناو ش���ارەکان، تا بەپاس���ەوانی یاریگەکان و باخچە تایبەتەکان و ماڵ���ەکان و باڵەخانەکان ملیۆنێرەکانی هتد...پاس���ەوانەکان و دەگات دونیای دوای ڕاپەڕین دو توێژی کۆمەاڵیەتی دروستبونیش���یان ئێم���ەن. دونیای نوێ���ی پەیوەندییەک���ی ناوەکیی پت���ەوی بەیەکەوە هه یە. لەکوێدا پارەی نایاس���ایی، دەسەاڵتی کۆمەاڵیەتی���ی پێش���کەوتنی نایاس���ایی، نایاسایی، لەپڕو دەڵەمەندبونی نایاس���ایی، مەسرەفگەرایی نایاسایی بااڵدەستبو، لەوێدا پاس���ەوان لەدایکدەبێت و دەبێ���ت بەیەکێک ژیانی ناو س���ەرەکییەکانی لەکەس���ایەتییە گش���تیی. لەدونیای بەر لەڕاپەڕیندا پاسەوان دەپاراس���ت، سیاس���یی دەس���ەاڵتی ته نها لەدونی���ای دوای ڕاپەڕین���دا ئ���ەم بونەوەرە پێویستە هه مو ش���ێوازەکانی تری دەسەاڵت بپارێزێت، لەش���ێوە جیاوازەکانی دەسەاڵتی مادیی���ەوە بیگرە ب���ۆ دەس���ەاڵتی ڕەمزیی. ئەو یاس���ایەش ک���ە کردەی ئەم پاراس���تنە ئاراستەدەکات، ناشەرعیبونی سەرجەمی ئەو

دەسەاڵتانەیە.ئامادەگیی ئەم هه مو پاس���ەوانانە تەریبە بەئامادەگی���ی چەن���دان میلیش���ای تایبەت و پەیدابون���ی لەڕاس���تیدا نیمچەتایبەت���ەوە، پاس���ەوان وەک دیاردەیەک���ی کۆمەاڵیەت���ی نوێ لەزۆر س���ەرەوە پابەس���تی دروستبونی میلیشیاو لەش���کری تایبەتە. هه م پاسەوانە تایبەت���ەکان و هه م میلیش���اکان، ئەو جۆرە تایبەت���ەن لەهێز کە س���نوری جیاکردنەوەی ش���ەرعیەت لەناشەرعیەت تێکدەدەن، شتێک ناهێڵن���ەوە ناوی لەش���کر، یان س���وپا، یان پاس���ەوانی یاسایی یان نیش���تیمانیی بێت، چونکە س���ەرجەمی ئەو دەس���ەاڵتانەی کە دەبێ���ت بپارێزرێن دەس���ەاڵتێکن ڕوبەرێکی گەورەیان لەن���او تاریکایی و ت���اوان و دزیی و ش���ێوازێکن بەرفراواندای���ە. جەردەییەک���ی لەدەسەاڵت لەباتی شەرعیەت ڕق و ناحەزیی و کۆمەاڵیەتی���ی سیاس���یی و دوژمنایەت���ی دروستدەکەن. پاسەوانە تایبەتەکان بەشێکن لەم پرۆژە گ���ەورەو بەرفراوانەی وێرانکردنی بوارەکانی هه رەزۆری لەزۆربەی ش���ەرعیەت ژیان���ی کۆمەاڵیەتیی و ئابوریی و سیاس���یی و تەنانەت ڕۆشنبیریی دونیای دوای ڕاپەڕیندا.

ب���ەاڵم بون���ی پاس���ەوانی تایب���ەت ته نها ش���ەپازلەیەک نییە لەڕوخساریی شەرعیەتی بەش���ێکە بەڵکو کۆمەاڵیەتیی، سیاس���یی و لەدیاردەیەکی ئاڵۆزت���ر، دیاردەی فروانبونی ئەو مەسافەیەی کە هه ژاریی لەدەوڵەمەندیی و بون لەنەبونیی و توان���ا لەبێتوانایی و ویژدان بەبەرپرسیارێتی هه س���تکردن لەبێویژدانی و لەنابەرپرس���یارێتی، جیادەکاتەوە. ئەمانەش لەلەدایکبون���ی تەعبی���رن بەس���ەریەکەوە جۆرێک لەگەش���ەکردنی شێواوو ناتەندروست "ته نمیه ی مشه وه ه��" کە زۆربەی هه رە زۆری دەرەنجامەکانی لەناو کۆمەڵگادا، پێویس���تی نەک ته نها بەژمارەیەکی گەورە لەپاسەوانان هه یە، بەڵکو پێویس���تی بەلەشکری تایبەت و گروپی چەکدارو میلیش���یای ئاراستەکراویش میلیش���یای وەکچۆن لەکوردس���تاندا هه یە. س���ەربازیی هه یە، ئاواش میلیشیای مالیی و ئیداری���ی و تەنان���ەت فەرهه نگی���ش هه ی���ە. بۆ نمون���ە، ئەوان���ەی بەفیکەی بەرپرس���ە سیاس���ییەکان، یان وەلیئەم���رە فیکرییەکان پ���ارەی دزراوی میدیاکانی س���ێبەر دەخۆن و سەمادەکەن، هێرش دەکەنە سەر هه مو کەس و نوسەرێک بەو فیکەلێدانە هه ڵنەپەڕێت، ئەم پۆلیسانەی ناو فیکرو ئەدەبیات جیاوازییەکی ئەوتۆیان لەگەڵ ئەو پاس���اوانەنەدا نییە کە ڕوبەرە ناش���ەرعییەکانی ن���او دونیای دوای ڕاپەڕی���ن دەپارێزن، مەگەر ل���ەوەدا نەبێت ئەمان قەڵەمیان بەدەس���تەو خاوەنی کتێب و

نوسینن.لەئاس���تێکی تردا ئ���ەم ژم���ارە گەورەیە لەپاسەوان بەشێکە لەدونیایەک کە هه میشە لەدۆخی ئامادەباشیدایە بۆ جەنگ و پەالماردان، جەنگ و پەالمارێک نا کە ئایدیۆلۆژیاو شوناس یان تەنانەت پرۆژەیەکی سیاسیی گەاڵڵەکراو ئاراس���تەیان بکات، بەڵکو جەنگ لەپێناوی کە تازەدروستکراودا دونیایەکی پاراس���تنی

شانبەش���انی دونیای کۆمەڵگا دروستکراوە، دونیایەک داب���ڕاوو تەریب بەدونیای زۆرینەی ه���ه رەزۆری ئەندامانی کۆمەڵگا. فرانز فانۆن لەکتێبی"چەوس���اوەکانی زەویی"دا، کە باس لەشارس���ازیی کۆڵۆنیالی���زم دەکات، ب���اس لەدروستبونی دو دونیای تەواو ناکۆک و دابڕاو لەناو یەک ش���اردا دەکات. "شاری کۆڵۆنیاڵە داگیرک���ەرەکان" بەرامبەر بە"ش���اری خەڵکە داگیراوەکان." فانۆن پێیوایە هه م دروستبونی ش���ارە کۆلۆنیاڵەکەو هه م پاراستنیشی بەبێ بەکارهێنانی بڕێک���ی زۆر لەتوندوتیژیی، یان بەبێ هه ڕەش���ەو ئامادەباشی بۆ بەکارهێنانی توندوتیژی���ی، مەیس���ەر نابێت. ئ���ەو دونیا تەریب���ەی لەکوردس���تانی دوای ڕاپەڕین���دا دروس���تبوە، ل���ەزۆر ڕوەوە، کۆپییەکەی ئەو دونیا کۆڵۆنیاڵییەیە کە فانۆن باس���یدەکات، دونیایەک ه���ه م بەتوندوتیژیی دروس���تبوەو هه م توندوتیژیی دەیپارێزێت. بونی پاسەوان بەدیاردەیەک���ی جەماوەریی لەدونیای ئێمەدا ئەم ژێرخانە مادیی و مەعنەوییە ئاراس���تەی

دەکات.لەئاس���تێکی دیکەدا دەکرێ���ت ئەم جۆرە دونیایەو پاسەوانەکانی بەدونیای "داروینیزمی کۆمەاڵیەتیی" ناوببەین. دۆخێک بەهێز الوازو دەسەاڵتدار بێدەس���ەاڵتی تێدا وێران بکات، ملمالنێکانی ترس و ڕق و ملشکاندن ئاراستەیان لەمج���ۆرە دونیایەدا هاوبەش���ێکی ب���کات. کۆمەاڵیەتیی نامێنێتەوە کۆمەڵگا لەس���ەری ڕێکبکەوێت و پێویستی بەپاسەوان نەبێت بۆ پاراستن، لەباتی پاسەوان ئیرادەی گشتیی و متمان���ەی کۆمەاڵیەت���ی بیپارێزێت. زۆربونی ژمارەی پاسەوانان هێمایە بۆ الوازبونی جۆرە کۆمەاڵیەتیی. هاوبەش���بونی جیاوازەکان���ی ئەوەشی شوێنی س���ەرنجە زۆربەی ئەوانەی پاس���ەوانن و کاریان ئەوەیە ڕوبەرە تازەکان بپارێزن، کەس���انی س���ەر بەچینوتوێژەکانی خوارەوەن، س���ەر بەو هێزە کۆمەاڵیەتییانەن کە الوازو پەراوێزخراون و بەدەست بێدادییەکی گەورەوە دەناڵێن. لەم ئاس���تەدا گەورەبونی ژمارەی پاسەوانەکان هێمایە بۆ هه ژارکەوتنی کۆمەڵگا، ب���ۆ زاڵبونی چینوتوێژێکی تایبەت بەس���ەر زۆرینەی کۆمەاڵیەتی���دا، هێمایە بۆ پەکخستنی هۆشیاریی و نامۆکردنی مرۆڤ بەو دونیایەی تیایدا دەژی. ئیش���ی پاسەوانەکان پاراستنی کۆمەڵگا نییە، بەڵکو پاراستنی ئەو ئیمارەت���ە بچوک و دەوڵەمەندانه یەیە کە وەک دورگەی بچوک لەناو کۆمەڵگادا دروستکراون. ئەوەی لێرەدا دروس���تکراوەو دروستدەکرێت کەمتر کۆمەڵگاو زیات���ر دورگەی دابڕاوی پڕ ڕق و ترس و ملمالنێی ئاش���کراو شاراوەیە کە بۆ پاراستنیان ژمارەیەکی گەورە لەپاسەوان

پێویستن.بەکورت���ی مەترس���ییەکانی پەناب���ردن بۆ پاس���ەوان ته نها لەوەدا نییە ک���ە چاندنیان لەهه مو ش���وێندا بەش���ێکی گەورەی فەزای گش���تیی بەس���ەربازیی دەکات، بەڵکو بەرەو ئەوەش دەچێت ش���تێک بەناوی کۆمەڵگاوە نەمێنێت���ەوە. سۆس���یۆلۆژییەکەی بەمان���ا خاڵ���ی کۆمەڵێ���ک دەمێنێت���ەوە ئ���ەوەی بەپاس���ەوان پارێزراوی بێپەیوەندییە، کە نە خەمێکی گش���تیی، نە ڕوانینێکی گشتیی، نە پەرۆشییەکی گشتیی، نە متمانیەکی گشتیی بەیەکەوە کۆیاننەکاتەوە. لەدایکبونی پاسەوان وەک دیاردەیەک���ی جەماوەریی یەکێکە لەڕوە

هه رە ترسناکەکانی دونیای دوای ڕاپەڕین.

بیروڕا(469( سێشه ممه 122015/3/10 birura.awene@gmail.com

سۆسیۆلۆژیای پاسەوان

پاسەوانە تایبەتەکان بەشێکن لەم پرۆژە گەورەو بەرفراوانەی

وێرانکردنی شەرعیەت لەزۆربەی هه رەزۆری

بوارەکانی ژیانی کۆمەاڵیەتیی و

ئابوریی و سیاسیی و تەنانەت ڕۆشنبیریی

دونیای دوای ڕاپەڕیندا

كاتێك باس لەمێژوی فیكری و سیاس���ی و ئیس���المیی میانڕەوی دەكرێ���ت لەهەرێمی كوردستاندا، ناتوانرێ نكوڵی لەڕۆڵ و پێگەی یەكگرتوی ئیسالمی بكرێ بەو كاریگەریەی هەیبوە لەدو دەیەی ڕابردودا، بەشێوەیەك لەقۆناغ���ی ب���ون بەحیزبێكی سیاس���ییدا دەك���را تائەمڕۆكە الیەنێك���ی هەرەگەورەی دەس���ەاڵتی ئەم هەرێمەمان بێ���ت، بەاڵم وەك لەئ���ەرزی واقیع���دا دەبینی���ن تەواو پێچەوانەیە، بەئاس���تێك گەیشتۆتە ئەوەی لەچەند ش���وێندا باس لەوە بكرێ تاساڵی 2017 یەكگرتو وەك چەندین حیزبیی كۆنی كوردی لەچەند كەس���ایەتییەك و كۆمەڵێك شوێنكەوتوی دەمبەستو بمێنێتەوە، لێرەوە

دەبێ بپرسین چۆن و چی ڕویدا؟وەك دەس���تبەكاربونی لەس���ەرەتای دروستكردنی میانڕەوو ئیسالمیی پارتێكی ئەزمونێكی نوێی حیزبداری، یەكگرتو توانی ببێتە پێشەنگ و هۆكاری بەیەك بەستنەوەی دینیی خەڵك و سیاس���ەتی كوردی، ئەمانە بەدەر لەڕوە كۆمەاڵیەتییەكەی و پێشاندانی مۆدێلێكی نوێی ئیس���المی، ك���ە لەدواییدا باجەكەی بەخوێنی ئەندامانیان درا بەوەی چەند ئەندامێكیان بون���ە قوربانی تیرۆری ئیس���المیی تون���دڕەو. لێ���رەوە دەتوانین بڵێین، هەمو ئەو لێدانە سیاس���ییانەی بەر یەكگرتو كەوتن بونە هۆی بەهێزی فیكری یەكگرت���و و ل���ەم ڕوانگ���ەوەش بەهێزبونی پێگەی سیاس���ی و جەماوەری، كە دیارترین ڕوداوەكانیش سوتاندنی بارەگاكانی یەكگرتو بو لە2005و 2012دا. ئەوانە گش���تی بەدەر لەو كاریگەرییە ئەرێنیەی یەكگرتو هەیبوە ل���ەڕوە كۆمەاڵیەتییەكەی تاكی كوردی لەم كۆمەڵگایەدا، ك���ە جێگرەوەیەكی گەورەی چەندی���ن دەزگای فێ���ركاری و پەروەردەیی بوە لەو قۆناغانەی پێویس���تبوە، بەجۆرێك تاكی یەكگرتو دەتوانرا بەئەدەب و شێوازی هەڵس���وكەوتەكەی بناس���رێتەوە لەشوێنە گش���تییەكان. ئەوانە گش���تی دەرەنجامی یەكانگیری ڕەس���ەن و بەجۆرێك فیكرێكی نێوان دین و كلتوری كوردی بو، كە بتوانرێ یەكگرتو سیاس���یی پێگ���ەی بەهۆی���ەوە

ب���كات، لەدەس���ەاڵتی هەرێم���دا بەهێ���ز بەجۆرێك بی���كات بەیەكێك لەپێنج حیزبە گەورەك���ەی كوردس���تانی باش���ور. بەاڵم ئەوەی ئەم���ڕۆ دەیبینین، ت���ەواو جیاواز، هەم كاریگەری سیاس���یی یەكگرتو بەرەو الوازب���ون دەچێت، ه���ەم فیكریی یەكگرتو ب���ەرەو دۆگمابون و چەقبەس���تویی هەنگاو دەنێ���ت، نەوەك بەتەنه���ا ئەوەندە، بەڵكو

ڕوەو پاشەكشەكردنە. لەئێس���تا، ب���ەر هەفتەی���ەك تەنه���ا ڕاگرتن���ی بەرنامەیەك بەن���اوی )خەرمان و خانم���ان( لەكەناڵ���ی ڕەس���می یەكگرتوی ئیس���المیی بەناوی )سپێدە( بوە مانشێتی هەواڵ���ەكان و لێكدان���ەوەی زۆری بۆك���را، بەهۆی بەرنامەكە بەگوتەی پێشكەشكاری هۆكارو بیانوی دینیی ب���وە، لەبەرامبەردا بەڕێوبەران���ی كەناڵەك���ە جارێ���ك دەڵێن بەهۆكاری كەمی بینەر جارێكیتر بەهۆكاری م���اددی. هەرچۆنێك بێت، ناتوانرێ نكوڵی ل���ەو تێگەیش���تنە بكرێ���ت ك���ە بێگومان ڕاس���تەوخۆی پەیوەندییەكی هۆكارەك���ە بەفیك���رو بۆچونی دینی���ی یەكگرتو هەیەو ئەو پاشەكش���ە ڕاگرتنیش���ی س���ەرەتای فیكریی���ە نیی���ە، بەڵك���و دەرەنجامێك���ی بچوكی ئەو هەژمونە دینییەیە كە بەس���ەر ڕاگەیاندن و تەنانەت خودی س���ەركردایەتی یەكگرت���و زاڵە، بەجۆرێ���ك زەختێكی زۆر یەكگرتودا ڕاگەیاندنی سیاس���ەت و لەسەر دروس���ت كردوە تائەو ڕادەیەی نەك خودی ئەندامانی یەكگرتو، بەڵكو خەڵكی بەگشتی هەستی پێبكەن، كە پێشتر بەزۆر شێوەی تر ڕەنگی داوەتەوە، ئەوەتا هەر ساڵی پار لەڕۆژنامەی ڕەسمی حیزبی ناوبراو بابەتێك باڵوب���وەوە دەرب���ارەی حەرامبونی زنجیرە توركییەكان���ی كەناڵەكەی���ان ك���ە لەالیەن مەالیەكی نزیك لەو حیزبە نوسرابو، یاخود دەستلەكاركێش���انەوەی پێشكەش���كارێكی تریان بەناوی )ڤیان مەحمود( كە بەگوتەی خ���ۆی لەبەر هەمان هۆكار بوە، زۆرجاریش لەپێشكەش���كارەكانیان دەبیس���ترێ ك���ە فشارێكی زۆر هەیە لەس���ەریان بەجۆرێك ناتوان���ن بەدڵ���ی خۆیان ڕەنگ وش���ێوازی جلوبەرگیان بپۆشن. كێش���ەی ئەو فیكرە بەرامبەر ئاف���رەت لەڕاگەیاندنی یەكگرتودا زۆر ڕونە، بەجۆرێك سەرێك بدە لەكەناڵی

پێبك���ەی، هەس���تی دەتوان���ی س���پێدە كاتێ���ك دەبینی ژوری تایب���ەت بەمیوان و ڕاگەیان���دكارە پی���اوەكان هەی���ە ب���ۆ خۆ بۆ لەكاتێكدا میكیاجكردن، ئارایشتكردن و ئافرەتەكان ش���تێكی لەمجۆرە نییە، بەڵكو هەر قەدەغەیە بۆیان مكیاج بكەن! ئەوانەو چەندین كێش���ەی تر دەتوانرێ بەئاش���كرا هەستی پێبكرێ، ئەوەی پێویستە پرسیار بخرێتە س���ەری، ئەم فیك���رە دینییە چۆن زاڵ بوە بەس���ەر فیكری ڕەسەنی میانڕەوی

یەكگرتودا؟بەبۆچونی من، س���ەرەتای سەرهەڵدانی ئ���ەم فیكرە دەگەڕێتەوە بۆ دوای كۆنگرەی شەش���ەمی یەكگرتوی ئیسالمی، كە تێیدا ئەمینداری گشتی گۆڕاو ئەمیندارێكی نوێ هاتە شوێنی، لەوێوە دەروازەیەكی گەورەی گۆڕان���كاری ل���ەو حیزب���ەدا س���ەریهەڵدا، بەجۆرێك ن���ەوەك بەرەو باش���تر، بەڵكو یەكگرت���وی گەڕاندەوە بۆ ج���ۆرە فیكرێك كە نە ئامانجی ب���وە نە لەپەیڕەوی ئەواندا بونی هەبوە. ئەو فیكرە دینییە، هەڵقواڵوی فیكرێك���ی عەرەبی���ی، نێرینەی���ی دینییە، بەجۆرێك الشعوریانە پیاو دەخاتە سەرەوەی ئاس���تی ئافرەت و ئاف���رەت وەك عەورەت و عەیبەیەك س���ەیر دەكات و پێناسە دەكات. دەڵێن تەنانەت دوای شكستەكەی یەكگرتو لەهەولێر، بەشێكی سەركردایەتی ئەو حیزبە هۆكاری شكس���تەكەیان خستۆتە ئەستۆی بێژەرە ئافرەتەكانیان، بەو هۆیەوەش چەند بێژەرێكیان سڕ كردوە بۆ ماوەیەكی كاتی. ئیدی سەرچاوەو پێگەیشتنی فیكرێكی لەم جۆرە نازان���م لەكوێوە هەڵدەقوڵێ، چونكە ئەو یەكگرتوەی لە94ەوە دەس���تی پێكرد، ئافرەت���ی زۆر لەوە گەورەتر س���ەیردەكرد

وەك ئەوەی ئێستا دەبینرێ. بەبەڵگەی وێنەیی و ئەرش���یف هەیە كە لەسەرەتاكانی یەكگرتوی ئیسالمیدا، چەند تیپێكی مۆسیقی دروستبون كە لەتیپێكیاندا ئافرەت ئەندام بوە تێیداو ئامێری مۆسیقی ژەنیوە، لەكاتێكدا بۆ حیزبە ئیسالمییەكانی تر خودی مۆسیقا ئەسڵەن حەرام بوە! لەم بنەم���او واقیعەوە پێویس���ت دەكات وەك ڕۆژنامەنوسێك بپرس���ین، چی بەسەر ئەو ڕاگەیاندنەدا هات كە بەو ش���ێوە بوێرو لەم قۆناغە هەس���تیارەوە بەرەو ئەم واقیعەی

ئەم���ڕۆ هەنگاوی ن���اوە. بەجۆرێك دەكرێ بەش���ێكی گرنگی ئەم هۆكارە بدەینە پاڵ كاریگەربونی یەكگرتو و سەركردایەتییەكەی بە خ���ودی ئەزم���ون و ڕێگای سیاس���یی-

كۆمەاڵیەتیی كۆمەڵی ئیسالمی، كە بەبەراورد لەگەڵ یەكگرتوی ئیسالمی دەنگێكی زۆری لەهەولێ���ری پایتەخ���ت هێن���ا، لەكاتێكدا ئەزمون���ی كاركردن���ی یەكگرت���و لەهەولێر درێژترە لەكۆمەڵ بەچەند ساڵێك، بەشێكی تر بۆ گەش���ەكردنی ڕەوتی س���ەلەفییەت و ڕادیكالیزەكردنی گەنجانی كورد بگەڕێتەوە، ك���ە ئەنجامی دروس���تبونی ڕەخنەگەلێكی گەورەی لەحیزبە ئیسالمییەكان لێكەوتەوە، بەجۆرێك بەو ڕەخنە دور لەعەقڵ و كاڵەیان كاریگەری لەس���ەر حیزبە ئیس���المییەكان

دروستكرد.پێشتر لەزۆر هەل و كاتدا ڕەخنەی توندم لەو فیكرە ئیس���المییەی یەكگرتو گرتوە، ب���ەوەی ناتوانن لەقاڵبێكی ئیس���المییەوه بپەڕنەوە نێو كۆمەڵگاو هەنگاوی حوكمداری بنێ���ن، ب���ەاڵم ئ���ەوەی ئەم���ڕۆ دەبینم و تەواو ڕەنگدەدات���ەوە، لەڕاگەیاندنەك���ەی جیاوازە، ئەوەی دەیبین���م نەك هەر فیكر نیی���ە، بەڵكو خودی فیكر تێیدا بەش���دار نیی���ە جگە لەچەن���د بۆچونێكی عەرەبیی-ئیسالمیی زاڵبو بەس���ەر فیكری واعیزانی یەكگرتودا كە كاریگەریەكی تەواوی لەسەر سەركردایەتی و فیكری یەكگرتودا داناوە، لە بەرامبەریشدا چاوەڕێم دەكرد بەشێكی زۆر لەئەندام و كادیرانیان دان بەو بۆچونە دینییە عەرەبییە ناڕەسەنە بنێن، نەوەك پارێزگاری لێبكەن! چونكە كاتێ���ك قەیران دەكەوێتە فیكرەوە، دەبێتە هۆی الوازی سیاس���ەتی ئەو حیزبە، بەاڵم كاتێك قەیرانی سیاسیی دەبێ���ت، دەكرێ ببێتە هۆی بەهێزی فیكر، زۆرێ���ك لەهاوڕێیان���ی نا-یەكگرتو لەكاتی سوتانی بارەگاكانی یەكگرتو ستایشی ڕۆڵ و سیاس���ەتی یەكگرتویان كردو پارێزگارییان لێكرد، بەاڵم ئەم���ڕۆ كە ڕەخنە لەو فیكرە دەگرن، ئەندامانیان لەجیاتی داننان پێیدا، پارێزگاری لێدەكەن و بەهەڕەش���ەی دەزانن ئامانجی حیزبەكەیان، لەسەر سیاس���ەت و بێ ئاگا ل���ەوەی ئ���ەم بێدەنگییەی ئەوان حیزبەكەیان بەرەو ئاقارێكی خراپ و نادیار

دەبات.

له س���ه ره تاوه مه به س���ت له حوكمڕانی یاخود حاكمیه ت���ی خودایی، ئه و تێ���زه ی ناو بازنه ی فك���ری ئیس���المی نوێیه كه هه م���و حوكمێ له ده ره وه ی پیاده كردنی شه ریعه ت به و جۆره ی خاوه نانی تێزه كه تێی گه یشتون، ره تده كاته وه و )ئیمان(ی تاكیش ده به ستێته وه به م پرسه وه و گرێ���ی ده دات به حاكمیه ت���ی خوداییه وه . ئه م تێ���زه ل���ه ڕوی سیاس���ییه وه داوای كافربونی س���ه رزه مینی و یاس���ا به )طاغ������وت(ه كان و ده ستكرده كان ده كات و له ڕوی كۆمه الیه تیشه وه بڕیاری نه فامی س���ه پاندنه به سه ر كۆمه ڵگادا. له مێژوی نوێشدا )مه ودودی ( بیرمه ندو رێبه ری ئیس���المی پاكس���تانی به و كه س���ه داده نرێت كه ئ���ه م تیۆره یاخ���ود تێزه ی داڕش���ته وه و

چوارچێوه ی نوێی پێدا. قه ڵه می )س���ه ید قوتب(كه ناڵی په ڕینه وه و ناس���اندنی باڵوكردن���ه وه و گه ش���ه پێدان و بیروڕاكانی )م���ه ودودی ( ب���و، له م���ه ڕ تیۆری حاكمیه تی خودایی و نه فامی و دژایه تی خۆرئاوا و ئیس���المی ( )ده وڵه تی ب���ۆ بانگه ش���ه كردن وه ك چوارچێوه یه ك���ی دامه زراوه ی���ی نوێ بۆ له خۆگرتن و پیاده ك���ردن و به یانكردنی كرداری تیۆریه كه و به ڕای خۆیان خستنه ڕوی مۆدێلێكی نوێی ژی���ان و حوكمڕانی و سیاس���ه ت. ئه وه ی زه مین���ه و كه ش وهه وای خه مڵین و باڵوبونه وه ی جادوئامێ���ز و كاریگه ری���ی ب���ۆ بیروڕاكان���ی )س���ه ید(یش له م روه وه سازاندو خۆش كرد، خ���ۆ به خوداكردنی ده س���ه اڵت و هه ل ومه رجی وه حش�تناكی س���ایه ی دیكتاتۆریه تی )جه مال س���ه ركوتكه ره كانی و دام وده زگا عبدولناسر( و خۆڕاگرتن���ی )س���ه ید( و زیندانیكردن���ی قارامانان���ه ی و ئاماده نه بونی ب���ۆ قبوڵكردنی داوای پ���ۆزش له )جه مال عبدولناس���ر(بو، بۆ ئه وه ی له س���زای له س���ێداره دان رزگاری بێت، هه روه ك )ناس���ر( داوای لێكردبو. له دۆخێكی له و جۆره دا كه به كرده وه ، رواڵه ته كانی نه فامی له بوغز و ده مارگیری و دڵڕه قی و پێش���ێلكردنی ئینسانی و قانونێكی ئه خالق وهه مو بنه ماكانی

گوێنه دان به س���ه ركوت و خوێنڕێژیی بااڵده ست ب���و، هه روه ه���ا له س���ایه ی نه بون���ی هی���چ ده رفه تێكی راسته قینه بۆ گوزارشت له خۆدان و ئ���ازادی فكر و بیروباوه ڕ و میدیا و رێكخس���تن و قه ڵه م، ب���ه و ج���ۆره ی لیبراڵ دیموكراس���ی نوێ ناس���یویه تی ، وه له گه ڵ بونی س���زادان و ئه ش���كه نجه ی نامرۆڤانه ی زیندان���ی و نه بونی هیچ ده س���ته به ریه ك بۆ به رگری له خۆكردنی به كرده وه و سوكایه تیكردن به مافه كانی مرۆڤ و هاواڵتی ، ئاساییه كه بیروباوه ڕه كان، بێ هیچ هه ڵس���ه نگاندنێكی پێداچونه وه و پش���كنین و تاقیكردنه وه یه ك���ی مه نهه ج���ی و فیك���ری و كرداری و مه یدان���ی ، له قه ڵه م و ناخی گڕگرتوی نوس���ه ره كانه وه ده ربچ���ن و یه كس���ه ر خۆیان به ده رگای دڵ���ی هه مو ئه وان���ه دا بكه ن، به ر كه وتون و مه س���خبون س���ه ركوت و ش���ااڵوی به دوای فری���ادڕه س و رزگاركه رێكدا ده گه ڕێن. كاتێ���ك رزگاركه ری���ش نابین���ن، دڵی���ان بێ پاس���ه وان و ده رگاوان بۆ ئه و وشه و بیروباوه ڕو تێزانه بكه نه وه ، كه به شێوه یه كی هه مه الیه نه له هه م���و ره تده كه ن���ه وه و س���ه ركوتكه ره كه ره وایه تییه كی داده ڕنن، ته نانه ت هه ر به وه واز نه هێنن كه پێیان وابێت، ریوایه تی سیاس���ی له ده ست داوه ، به ڵكو له ڕێی ته كفیركردن، یان النیكه م )تجهیل( كردنه وه ، به دوژمنی خودای بناس���ێنن و مه س���ه له كه له هه ندێ ره هه ندیدا، له م دنیایه ده ربكه ن و ره هه ندێكی ئاس���مانی و خودایی پێ ببه خش���ن، ك���ه تێزی حاكمیه تی خودای���ی ده چێته ئه م چوارچێ���وه وه چونكه ئه وانه له ناو زیندان و له ئاواره یی و په راوێزه كانی ژیان و كۆمه ڵگای به ت���رس و ناڕه وایی چێنراو، هه تا خوا حه زكات پێویس���تیان به و دروشم و تێز و بیروڕایان���ه بوه ، بۆئ���ه وه ی خۆڕاگری و نه فه س���درێژیی و به چۆك���دا نه هاتنی���ان پ���ێ ببه خش���ێت و جه لالده كانیان نه توانن ئیراده ی له رویه كی تره وه خۆڕاگری���ان تێكبش���كێنن. ملمالنێك���ه هێنده توند و خوێناوی و گش���تگیر بوه ، كه ش���وێنكه وتوانی ته وژمی ئیس���المی له سایه یدا هه س���تیان به دۆخی ره ش وڕوتیه كی ته واو كردوه ، به و جۆره ی قورئان ده یخاته ڕو، ره ش وڕوتیی و بێ په نایی و پشتیوانی ته واویش له جیهاندا، خس���تونیه سه ر كه ڵكه ڵه ی ئه وه ی ك���ه ته نها خ���ودا خۆی توان���ای گۆڕینی ئه م دۆخه و سوككردنی باری قورسی ئه و سته مه و ریسواكردنی ده سه اڵتداره زۆرداره كانی هه یه ؟! وه ك ئ���ه وه ی خودا پێویس���تی ب���ه وه بێت، له )حاكمه كان( )عه قیده یی( ره وایه تی ئه وان و موس���ڵمانێتی فه رهه نگی���ی و ئه خالقی له و كۆمه ڵگای���ه ش بس���ێنێته وه ، ك���ه ملیان بۆ

كه چك���ردون و چه پڵه یان بۆ ده كوت���ن و بونه گاڵوه كانیان، مه رامه جێ به جێكردنی ئامرازی تاكو خودا دژیان بوه ستێ ، به حوكمی ئه وه ی ئ���ه وان دوژمنایه ت���ی خودا و ش���ه ریعه ته كه ی

ده كه ن؟!ئایدۆلۆژی���ای خودای���ی حوكم���ی بۆی���ه ره تكردنه وه ی دوژمن و ساته وه ختی به بنبه ست گه یشتنی فكری مرۆڤ و نائومێدبونیه تی له هه ر ئه گه رێكی گۆڕانكاری له چوارچێوه ی رێساكانی

ملمالنێ و گه مه ی سیاسی ده سه اڵتخوازانه دا.ساتی وێنه ی خۆ له گه ڵ خودا تێكه ڵكردنه ! چاره س���ه ری كێشه ی نائومێدبونه له چاكسازی ده س���ه اڵت و دابڕانی له ئه خ���الق و نه بونی هیچ

هیوایه ك بۆ زاڵبون به سه ریدا ده كات.به كورتی تێزێكه پێم���ان ده ڵێت كه ئه گه ر ئه وه سروشتی ده سه اڵت بێت و ئێمه ش توانای ئه وه مان نه بێت ده ستكاری بكه ین، چاره سه ر وا له به رزكردنه وه ی دروشمی حاكمیه تی خودایی و

سپاردنه وه ی كاروباره كان به ئاسمان.واته داواكردنی ئه وه ی ده س���ه اڵت بۆ كه س نه بێ���ت و بگه ڕێته وه بۆالی خ���ودا خۆی به و جۆره بو، به اڵم لێره دا ترسناكیه كه له وه دایه ، كاتێ ئه م ده سه اڵته ده گه ڕێته وه بۆالی خودا و مه سه له كه له چوارچێوه ی ته رحه ئه فالتونیه كه بۆ حوكمڕانی فه یله س���وف و دانا ده رده چێت و ده رفه تی دیاریك���راودا كاتێك���ی له ش���وێن و پیاده كردن���ی له چوارچێوه ی ئ���ه م تێزه دا بۆ

رێكده كه وێ���ت و ده ڕه خس���ێت، چونكه له كاتی دوباره گێڕانه وه ی ده سه اڵت بۆ سه رزه وی دوای هه وڵدان بۆ نامۆكردنی ، سروش���تی ده سه اڵت ناگۆڕێت و به گیانی تۆڵه كردنه وه یه كی پیرۆزه وه ده گه ڕێت���ه وه و له ڕێی الفلێدان���ی قۆرخكردنی ن���اوی خ���ودا و ره وایه ت���ی ئاسمانیش���ه وه ، ده یه وێت رێگه ی هانابردن بۆالی په روه ردگار و له هه مو س���كااڵبردنه به رب���اره گای ئه وی���ش ئه وانه بس���ه نێته وه ، كه دوچاری سزای چونه ناو دۆزه خه كه ی ده ب���ن. چونكه ئه گه ر خودا )دۆزه خ( و )به هه ش���ت(ی هه بێت، ئه وا هه مو ئه وانه ی به ناوی خودا و حاكمیه تی خوداشه وه حوكم ده كه ن، هه مان ش���تیان ده بێت، به اڵم كاره س���اته گه وره كه لێ���ره دا له وه دایه خودا دۆزه خ و به هه ش���ت و پاداش���تدانه وه و سزادانی مرۆڤی دواخس���توه ب���ۆ پاش ژیان���ی دنیا و دوارۆژ، كه چی ئه وان به شه كه ی خۆیان )یوم الفصل(ه كه دێننه ئه م دنیا! جگه له وه خودا، له دیدی جیهانبینی یه كتا په رستانه وه خاوه نی دادپه روه ری ره هایه و سته می لێ ناوه شێته وه و ناكرێت كه س به ناح���ه ق بخاته دۆزه خ یاخود به هه ش���ته وه ، له كاتێكدا ئه م���ان وانین و وه ك هه ر مرۆڤێك���ی تر له ژێ���ر كارتێكردنی حه ز و میزاج و ره مه ك���ه مرۆڤایه تییه كانی خۆیاندان، به تایبه تیش له م س���ه رده مه دا كه له ده ره وه ی میكانیزمه كانی دیموكراس���ییه وه ، ده س���ه اڵت ده بێته س���ه رچاوه ی گه نده ڵ���ی و خراپه كاری و باس���ی خودا و ئیمان تێكه ڵك���ردن به م واقیعه توانای ده س���تكاریكردنی سروشتی ده سه اڵتی نوێ���ی نیی���ه . ئه گه ر ئیم���ان له س���ه رده می )ئیمان(یش���دا فریای عوسمانی كوڕی عه ففان نه كه وتبێ���ت و ئ���ه وه روبدات ك���ه رویدا، ئه وا له س���ه رده می )ئیمان(ی رێژه یی و لۆژیكی ئه م س���ه رده مه ماددیی���ه دا زۆر زه حمه ته به فریای كه س بكه وێت، به ڵكو )ئیمان( خس���تنه به ر ئه و تاقیكردنه وه قورسه له پێگه ی ده سه اڵتدا جۆرێك���ه له ب���ێ ڕێز س���ه یركردنی و له ش���كۆ دابه زاندن���ی و ب���ه ره و به بیاب���ان بردن���ی ، كه ئه وه ش تاوانێكه ده ره���ه ق به ئیمان و مرۆڤ. پێویس���تی له كاتێكدا هاوچه رخیش مرۆڤ���ی به وه یه له س���ایه ی دره ختی شه نگی )ئیمان(دا كه م���ێ له ش���ه كه تی و ماندوێت���ی ژیان���ی رۆژانه ی كه مكاته وه و ئاهێكی به به ردا بێته وه ، ب���ه و ئه ندازه ی ده س���ه اڵتی خ���ۆ به خودازان كاره س���اتی ب���ۆ دروس���ت ده كات، به هه مان ش���ێوه ش ده س���ه اڵتكردن به ناوی خ���وداوه ، ده بێته سه رچاوه ی چه نده ها سته م و ناڕه وایی و سه ركوتكردنی به شێ له جوانترین و خواییترین

هه ست و هه ناسه كانی .

پاشەكشەی فیكریی یەكگرتو و ڕەنگدانەوەی لەڕاگەیاندنەكەیدائوسامە ئەنوەر

تێزی حوكومڕانی خوایی له خۆ به خواكردنی ده سه اڵته وه بۆ به خودایی كردنی ... سه ید قوتب وه ك نمونه

ئه بوبه كر عه لی

ده سه اڵتكردن به ناوی خوداوه ، ده بێته

سه رچاوه ی چه نده ها سته م و ناڕه وایی و

سه ركوتكردنی به شێ له جوانترین و خواییترین هه ست و

هه ناسه كانی

لەس���تونی پێشودا باس���ی زەروره تی عەلمانیەتم ک���رد وەک تاکە رێگەیەکی گونجاو بۆ بەڕێوەبردن���ی کۆمەڵگاکانی ئەمڕۆ. کە باس���ی کۆمەڵگاکانی ئەمڕۆ دەکەین دەبێت یەکس���ەر ئەو ڕاس���تیە بزانی���ن ک���ە ب���اس لەکۆمەڵگایەک���ی هەمەڕەنگ و فرە دەنگ و جیاواز دەکەین. کۆمەڵگایەک ک���ە هەرگیز ناتوانێت هەر هەموی هەم���ان رەنگ و هەمان بۆچون و هەم���ان مەزه���ەب و هەم���ان دیدیان بۆ دنی���او دەوروب���ەری هەبێ���ت. قۆناغی یەکڕەنگیی)گەر قۆناغی وا لەبنەڕەتەوە بون���ی هەبوبێت( بەس���ەرچوەو مەحاڵە هەبێ���ت هەموان ئەم���ڕۆ کۆمەڵگایەک هەمان دیدو ڕوانین و مەزهەبیان هەبێت. تاکەچارەس���ەرێکی وەک عەلمانی���ەت راستەقینە دێت بۆ ئەوەی بەشێوەیەکی ئاش���تیانەو بەبێ ئەوەی س���تەم لەهیچ گروپ و الیەن و دی���دو روانینێک بکرێت، پەیوەندیەکانی نێوان کۆمەڵگا رێکبخات و دوریان خوێناوی توندوتیژو لەملمالنێی بخاتەوە. عەلمانیەت کۆمەڵگای بێ دین نی���ە، یان ماناکەی ب���ێ دینی نیە وەک دکتۆر عەبدوللەتیف)یەکێک لەسەلەفیە دیارەکانی کوردستان( لەچاوپێکەوتنێکدا گوت���ی. عەلمانی���ەت پێناس���ی ب���ۆ بەڵک���و رێگەچارەیەکی ئاش���تیانەیە بۆ دورخستنەوەی شەڕو پێکدادان لەنێوان مەزهەب و دیدە جیاوازەکاندا. لەڕاستیدا خوێناوی لەمێ���ژوی عەلمانەیت خودی مەزهەب���ە جیاوازەکانی دین���ەوە هات، ئەوکاتە زەرورەتی دەرکەوت کە ش���ەڕو پێکدادان���ی خوێناویی لەنێوان الیەنگری مەزهەبە جیاوازەکاندا روی داو بەشێکی گ���ەورەی واڵتە رۆژئاواییەکانی توش���ی جەنگێکی خوێناوی ک���رد کە لەمێژوی ئەورپادا بەشەڕی ٣٠ ساڵە بەناوبانگە. بەرگرتن رێگەچ���ارەو وەک عەلمانیەت بەشەڕی مەزهەبیی الیەنگرانی مەزهەبی جیاواز لەن���او کۆمەڵ���گادا هاتەئاراوە. باوکی ئەم پێش���نیارە ج���ۆن لۆکە کە لەکتێبی نامەیەک لەبارەی لێکبوردنەوە بۆ یەکەمجار پێش���نیاری جیاکردنەوەی دینی لەدەوڵەت کرد. لۆک لەم کتێبەدا ب���ڕوای وایە دەوڵەت دەبێت لەهەمو ئەو ش���تانە خۆی دوربخاتەوه کە پەیوەندی میتافیزیک���ەوە ژیان���ی بەئاس���مان و هەی���ەو تەنه���ا س���ەرقاڵی کاروب���ارە دنیایی���ەکان بێ���ت. دینیش بەش���ێکە لەکۆمەڵگا کە س���ەروکاری لەگەڵ شتە ئاس���مانیەکاندا هەیەو دەبێت لەدەوڵەت خ���ۆی دوربخات���ەوە. ل���ۆک دەوڵ���ەت بەمشێوەیە پێناس���دەکات:"بەبڕوای من دەوڵ���ەت کۆمەڵێ���ک مرۆڤە ک���ە تەنها بەمەبەستی پاراستن و زیادکردنی داراییە دروس���تبوە". خەڵ���ک مەدەنیەکان���ی داراییە مەدەنیەکانیش الی لۆک ئازادی و تەندروستی جەستەیی دارایی و سامان و دەگرێتەوە. تەندروستی جەستەیی نەک رۆحیی . لۆک بەئاش���کرا ل���ەو کتێبەدا دەوڵەت لەوە ئاگاداردەکاتەوە کە کاری مەعنەوی رۆحی���ی و رزگارکردنی ئ���ەو مرۆڤ���ەکان نی���ە، بەڵکو رێکخس���تنی کاروب���ارە دنیاییەکانە. ل���ۆک لەهەمان ئ���ەو کتێبەدا دەنوس���ێت:"بەحوکمڕانی دنیای���ی و هی���چ مرۆڤێک���ی دی پەیامی تیمارکردنی رۆح���ی مرۆڤەکان نەدراوە: نە خودا ئ���ەو توانایەی بەهیچ گروپێک ئەوەیان دەسەاڵتی بۆئەوەی بەخشیوە هەبێت کەس���انی دی بهێننە سەر دینی خۆیان، ن���ە لەالی���ەن مرۆڤەکانەوە کە ناتوانن دەسەاڵتێکی لەم چەشنە بەهیچ حوکمڕانێک بدەن". بەمشێوەیە جۆن لۆک دەوڵەت لەبواری ب���اوەڕ دوردەخاتەوە و رێگ���ەی ئ���ەوەی لێدەگرێت یاس���ا بۆ مەزهەب دابنێت یان سزایەک بسەپێنێت. دەوڵەت دەچێتە س���ەرو مەزهەب و دینە جیاوازەکانەوەو بەهیچ شێوەیەک دەست لەب���واری ژیانی بڕواو مەزهەبەوە نادات. بەمانایەکی دی دەوڵ���ەت دەبێ ئازادی مەزهەب لەکۆمەڵ���گادا بپارێزێت و هەوڵ نەدات باوەڕە مەزهەبی���ە تایبەتیەکانی حوکمڕانان بەسەر خەڵکیدا بسەپێنێت. کاری دەوڵ���ەت نی���ە بەن���اوی بەرگری دی مەزهەبێک���ی لەمەزهەبێک���ەوە، بەلەناوبردن و ڕێگە یان س���ەرکوتبکات قەاڵچۆکردنی���ان بدات، بەڵکو کاری ئەو ئەوەیە ئازادی و بەرژەوەندی گروپەکانی ناوی دابین بکات و ئاسایش���ی گش���تیی

کۆمەڵگا بپارێزێت. ئاسایش���ی گش���تی هەمیش���ە لەمەترسیدا دەبێت گەر بێت و دەوڵەت بەالیەنگری گروپێکی مەزهەبی، مەترس���یەوە. بخات���ە دی گروپێک���ی دەوڵەتی عەلمانی بەمانای بێ دینی نیە، چونکە لەبنەڕەتەوە ن���ەک بۆ دژایەتی دین، بەڵکو بۆ پاراستنی دین لەئاژاوەو کوشتار دروس���تبوە. دەوڵەتی عەلمانی ئەوە نیە کە بۆ ئەوەی جیاوازی مەزهەبی نەگات���ە جەنگ و پێکدادان، س���ەرکوتی دی���ن و هەمو مەزهەب���ەکان بکات)وەک هەندێ���ک کەس تێیگەیش���تون(، بەڵکو ئەوپەڕی دابینکردن���ی بەپێچەوان���ەوە ئازادیە بۆ مەزه���ەب و دینە جیاوازەکان ب���ۆ ئەوەی دور لەملمالنێ���ی خوێناوی و دور لەتوندوتی���ژی کاروبارەکانی خۆیان ئەنجامبدەن. عەلمانیەت زەمانەتی ئازادی دینەو پاراستنێتی لەهەر دەستدرێژیەک

کە رەنگە روبەڕوی الیەنگرانی بێتەوە.ئیس���المیەکان لەبیری���ارە زۆرێ���ک بڕوایانوای���ە کە عەلمانیەت پەیوەس���تە رۆژئ���اواوەو گرفتەکان���ی بەکێش���ەو وەاڵم���دەرەوەی ئەو کێش���انەیە، بەاڵم لەکۆمەڵگای ئیس���المیدا ئەم کێش���انە نی���ن و لەبەرئ���ەوە هێنان���ی ب���ۆ واڵتە ئیس���المیەکان هیچ مانایەکی نیە، بەاڵم راستییەکەی ئەوەیە هەرکەس تەماشای دیمەنی هەنوکەی خورهەاڵتی ناوەڕاست بکات، زۆر بەڕونی ئەو راستیە دەبینێت کە چۆن جی���اوازی مەزهەب���ی لەواڵتە ئیس���المیەکاندا، بۆتە هۆی چ ش���ەڕو کوش���تاریکی خوێناوی و کارەس���اتبار. شەڕی شیعەو سونە کە بەخوێناویترین لەهەمو تێدەپەڕێ���ت، قۆناغی خۆی���دا کاتێ���ک زیاتر ئ���ەو بۆچون���ە پوچەڵ دەکات���ەوە ک���ە پێیوای���ە عەلمانەی���ت کۆمەڵگا کێش���ەکانی وەاڵم���دەرەوەی ئیس���المیەکان نادات���ەوەو پەیوەن���دی پێوەی نیە. ئەو شەڕە مەزهەبیە توندەی ئەمرۆ لەنێوان شیعەو سونەدا دەیبینن، یەک ڕاس���تی ئاشکرا دەكات کە ئەویش پێویس���تی بونی دەوڵەتێک���ی عەلمانیە ک���ە بچێتە س���ەرو ئ���ەم ملمالنێیەوەو بەبێ ئەوەی الیەنگری هیچ مەزهەبێکی لەسەرکوتکردنی رێگە بکات، دیاریکراو الیەنگرانی مەزهەبێک لەالیەن الیەنگرانی مەزهەبێک���ی دی���ەوە بگرێت. ش���ەڕی مەزهەب و دینە جیاوازەکان هەرگیز تەواو نابێت، تا ئەوکاتەی دەوڵه تێکی عەلمانی نەبێت کە بەیەک چاو تەماش���ای دین و مەزهەبە جیاوازەکان بکات و هەم ئازادی ب���ۆ هەمویان دابین بکات و هەم رێگریش لەتوندوتیژیی الی���ەک دژی الیەکی دی بکات. عەلمانیەت تاکەڕێگەی ڕزگاربونە ل���ەم جەهەنەم���ی ش���ەڕە مەزهەبی���ە ک���ە قوربانیەکانی س���ەرجەم کۆمەڵگا

ئیسالمیەکانە.

13 )469( سێشه ممه 1٠/٣/2٠15 birura.awene@gmail.comبیروڕا

عەلمانیەت و ئیسالم

عەلمانیەت تاکەڕێگەی

ڕزگاربونە لەم جەهەنەمی شەڕە

مەزهەبیە کە قوربانیەکانی

سەرجەم کۆمەڵگا ئیسالمیەکانە

نزیكه ی 12 س����اڵه رژێم����ی دیكتاتۆری س����ه دام روخاوه و هێشتا كێش����ه كانی نێوان هه رێم و به غدا له ژێر رۆش����نایی ده ستوریش نه ك چاره س����ه ر نه كراون، به ڵكو هه ندێجار ئاڵۆزترو تادێ����ش قوڵتر ده كرێن����ه وه . له و بواره دا ئێمه هه میش����ه ئۆباڵه كه ی ده خه ینه ئه س����تۆی حكومه ت����ی فیدراڵ����ی عێ����راق، له كاتێكدا ه����ه ر له ڕوخانه وه تا ئه مڕۆش����ی له گه ڵدابێ ئێمه هه میشه به ش و به شدارێكی بێگوم����ان حكومه ته كه ی����ن. كاریگ����ه ری به هه ڵواس����راوی هێش����تنه وه ی كێشه كان نه له قازانجی هه رێم و نه له قازانجی به غداش����ه ، كه واته بۆچی كێش����ه كان چاره سه ر ناكرێن؟ كاتێك حكومه تی فیدراڵی خۆی له جێبه جێ كردنی هه ندێ بڕگه ی ده س����توریی به نمونه ماده ی 14٠ ده دزێته وه یان هه نگاوی سستی ب����ۆ داوێ ، له وباره ی����ه وه ره خن����ه و گله یی و مه ترسیش����مان هه یه ، مافی خۆش����مانه ئه و مه سه له یه به مه ترسی بزانین، چونكه ماران گازی����ن و ئه زمونی مێژوی����ش ئه وه نده زه ق و به رچ����اوه كه به ئاس����انی له بی����ری ناكه ین. ئه وه ئێمه ین سورین له سه ر داخوازیه ڕه واو فیدراڵیش حكومه ت����ی ده س����توریه كانمان و به پێش����ڵكاری ته نان����ه ت به كه مته رخ����ه م و ده س����توریش ده زانی����ن. ئێم����ه گرفت����اری حوكمڕانیه ك����ه ی سیاس����ی و سیس����ته مه عێراقین، چونكه وه ك پێویس����ت یاریده ده ر نیه بۆ دروس����تكردنی ئ����ه و عێراقه نوێیه ی ئامانجمانه و به ده ستوریش نه خشه رێگاكه ی بۆ كێشراوه . ده پرس����م ئه دی گه لۆ بۆ ئێمه به هه ڵواسراوی ده هێڵینه وه و لێره كێشه كان ئه و سیس����ته مه حوكمڕانیه دانامه زرێنین كه س����ه ری زمان و بنی زمانمان����ه ؟ دیاره كه س ده ستی ئێمه ی نه گرتوه له وه ی كه به باشترین ش����ێواز دام و ده زگا نیشتیمانیه كانی خۆمان له خزمه ت����ی گه له كه م����ان به هێ����ز بكه ی����ن و حوكمڕان����ی و سیس����ته مه دیموكراس����یانه سیاس����یه كه مان به ره و پێشه وه ببه ین، نه ك وه ك به غ����دا ده ستاوده س����ت به كێش����ه كان بكه ین و به هه ڵواس����راویان بهێڵینه وه ؟ ئێمه هه وڵماندا له به غدا كه س����ێك بۆ جاری سێه م نه بێت����ه وه س����ه رۆكی حكومه ت و نه ش����بو، ئێستاش هه وڵده ده ین كه سه رۆكی هه رسێ سه رۆكاتیه كه ی عێراق له دو خول زیاتر نه بێ ، كه ئه وه ش كارێكی باش����ه . به اڵم ئایا ئێمه هه مان پرانس����یپ و داخوازیشمان بۆ هه رێمی

كوردستان هه یه یان بانێك و دو هه وا؟ ئه گه ر ئێمه لێره س����ه روه ری ده س����تورو

یاس����اكانی هه رێم����ی كوردس����تان بپارێزین ئ����ه وه الیه نه كان����ی تریش ناچ����ار ده بن رێز له ده ستورو یاساكانمان بگرن، به اڵم كاتێك ئێم����ه خۆمان یاس����اكانی خۆمان پێش����ێل بكه ین و له ده ستوریش ته نیا بڕگه بژارده كان له به رچ����او بگری����ن، ئ����ه وا بیان����و ده ده ینه ده س����ت ئه وانه ی تر كه ده س����تور پشگوێ له س����ه روه رییه كانی هه رێمی رێزیش بخه ن و هه ڵبژاردنه وه ی نه گرن. شێوازی كوردستان س����ه رۆكی هه رێم كاریگه ری زۆری ده بێ بۆ سه ر ئاینده ی واڵت و په یوه ندییه كانی نێوان هه رێ����م و به غدا، بۆیه ده بێ ئه و بابه ته ته نیا به ڕه هه ندێكی ناو كوردس����تان سه یر نه كرێ، له و روانگه یه وه ده مه وێ به م س����ه ره قه ڵه مه ئه و بابه ته هه ڵس����ه نگێنم. خه ریكه دو ساڵه درێژكراوه ك����ه ی س����ه رۆكی هه رێ����م كۆتایی دێ و كه س����یش له و بابه ته گرنگ و هه ستیاره

به رچاو رون نیه ._ ئایا ماوه ی داهاتو ئه و پۆس����ته واته سه رۆكایه تی هه رێم به به تاڵی ده هێڵدرێته وه ،

یان پڕ ده كرێته وه ؟_ ئایا ئه گه ر پڕكرێته وه به هه مان یاسای س����ه رۆكایه تی ده بێ ، یان یاس����اكه هه موار

ده كرێته وه ؟_ ئایا ئه گه ر یاس����اكه هه موار بكرێته وه ته نی����ا له به رژه وه ندی تاقه كه س����ێك ده بێ ، یان ش����ێوازی هه ڵبژاردنی سه رۆك ده كرێته

په رله مانی ؟_ ئایا ئه گه ر یاس����اكه هه موار بكرێته وه ب����ۆ گۆڕین����ی سیس����ته می حوكمرانیه ، یان دانانه وه ی له پێناوی ده كرێ به س����ه ودایه ك

سه رۆكی پێشو؟ئ����ه و پرس����یارانه و چه ندی����ن پرس����یاری تری����ش له مێش����كی هه م����و ك����ه س و الیه نه په یوه ندی����داره كان ده خولێن����ه وه و بونه ت����ه هۆكاری دروس����تبونی جۆرێك له دڵه ڕاوكێ و

مه ترسی بۆ دواڕۆژ.ئایا سه ره تای ته موزی ئاینده چی روده دا؟ به داخ����ه وه ده س����ه اڵتدارو بڕیارده رانی ئه م واڵته تائێس����تا خه ڵكیان دڵنیانه كردۆته وه و نه ڕه واندۆته وه . ته می ترس و دڵه ڕاوكێی����ان ئایا ئه وان چاوه ڕوانی چین؟ ئایا به راس����تی ده یانه وێ پابه ندی یاسای سه رۆكایه تی بن؟ ئه گه ر پابه ن����د ده بن بۆچ����ی رایناگه یه نن؟ یاخ����ود ده یانه وێ له به ر ه����ه ر هۆكارێك بێ

یاساكه هه موار بكرێته وه ؟پێموای����ه كاتی ئه وه هاتوه ئ����ه م بابه ته یه كالیی بكرێته وه ، ئه گه ر یاس����اكه هه موار بكرێت����ه وه ئ����ه وه كات دره نگ����ه و زو نیه ، ك����ه به ڕاس����تیش ئه و یاس����ایه پێویس����تی به هه مواركردن����ه وه هه یه و ده بێ وا بگۆڕدرێ كه س����ه رۆكی هه رێم له الی����ه ن په رله مانه وه هه ڵبژێردرێ بۆ ئه وه ی پرۆژه ی ده ستوریش بكرێت����ه پرۆژه یه كی په رله مانی سیس����ته م.

له ٣٠ حوزیرانی 2٠1٣ له كاتی پێش����لكردنی یاسای س����ه رۆكایه تی هه ندێ كه س و الیه ن پاس����اوی ئه وه یان هێنای����ه وه كه گوایه ئه و دو ساڵه له پێناوی گۆڕینی پرۆژه ی ده ستور بوه و گرنگترین خاڵی شایس����ته به گۆڕینیش له و پرۆژه ی ده س����توره بریتیه له داڕش����تنی سیسته می په رله مانی ، واته گۆڕینی یاسای س����ه رۆكایه تی هه رێمیش. لێره دا پرسیارێك ده كرێ ئای����ا په رله مان چاوه ڕێی چی ده كاو

هه ڵوێستی الیه نه سیاسیه كان چیه ؟ئێس����تا له ناو ناوه نده كانی ڕاگه یاندن ئه م باسه ده كرێ ، به اڵم سه ركردایه تی حزبه كان ئه گ����ه ر له ناوخۆش����یان تاوتوێ����ی بابه ته كه بك����ه ن ئه وا هه ڵوێس����تی ئاش����كرای خۆیان رانه گه یاندوه و خۆی����ان لێی بێده نگ كردوه ، بۆیه هه س����ت به بێده نگیه كی پێش روداوێك

ده كرێ .یاسای سه رۆكایه تی هه رێم به ڕونی دیاری كردوه كه س����ه رۆك بۆی هه ی����ه ته نیا )8( س����اڵ و به دو خول س����ه رۆك بێ و یاساكه ش له الیه ن خودی سه رۆكی ئێستا ئیمزاكراوه و ل����ه ٣٠ حوزه یرانیش نیو خولی دی بۆ خرایه س����ه ر، به اڵم وا نیو خوله كه ش ته واو ده بێ ،

ئه ی دوای ئه وه ؟كات به به ریه وه نه ماوه ، ده بێ له ئێستاوه ئاماده س����ازی بكرێ ،جا چ له س����ه ر یاسای به ركار س����ه رۆك هه ڵبژێردرێ یان یاس����اكه هه م����وار بكرێته وه . دی����اره ئاماژه م پێدا كه له الیه ن داموده زگا نیشتیمانی و سیاسیه كان ش����تێكی فه رمی رانه گه یه نراوه ، به اڵم لێره و له وێ هه ندێجار پرسیاری ئه وه ده كرێ ئه گه ر سه رۆكی ئێستا نه بێ كێی تر هه یه ؟ ئه وه ش ئاماژه و ئاماده س����ازیه بۆ درێژكردنه وه یان سه ودایه كی تر! به اڵم كاتێك وانیشان بدرێ كه جگه له یه ك كه س كه س����ی تر شایسته ی ئه و پۆسته نیه ، ئه وه س����وكایه تیكردنێكی واڵت����ه ئ����ه م تاك����ی به ت����اك گه وره ی����ه له الیه ك و، له الیه كی دی����ش له جیاتی رێگای ده ستاوده ست كردنی ده سه اڵت و دیموكراسی گرتنه به ری رێ����گای ناوه ندیێتی و تاكڕه وییه . پرس����یاری سه ره كی ئه وه یه ئایا هه ڵبژاردنی س����ه رۆك هه نگاوێكی تر ده بێ به ئاراسته ی جێگیركردنی سیس����ته می دیموكراس����ی یان دروستكردنی ته نگه ژه یه كی سیاسی گه وره ؟ ئێمه ئێس����تا له ده س����ت كۆمه ڵێك قه یرانی دارای����ی و ناوخۆیی و ده ره كی����ش ده ناڵێنین، هه م����و مێژوی����ی به رپرس����یارێتی بۆی����ه الیه نه كانه كه به ڕێزگرتن له یاساو سیسته می دیموكراس����ی به رژه وه ندی بااڵی كوردستان بخه ینه س����ه روی هه م����و به رژه وه ندییه كانی ت����رو ناش����كرێ به هاتنه پێش����ه وه ی ه����ه ر قه یرانێك یاهه ر هه لومه رجێكی تر پاساو بۆ پێشێلكردنی یاسای سه رۆكایه تی بێنینه وه ، به س����ه ودایه ك هه مواركردن����ه وه ی یاخ����ود بێ ك����ه درێژه دان و پاش����گه ز بون����ه وه بێ

له ده ستاوده ستكردنی ده سه اڵت .كاتی ئه وه هاتوه ئه و بابه ته هه س����تیارانه یه كالیی بكرێن����ه وه و خه ڵك����ی له دڵه ڕاوكێ رزگار بكرێ����ن و له چاوه ڕوانییه ك����ی نادیاردا

نه هێڵرێنه وه .

بێده نگیی پێش هه ڵبژاردنه وه ی سه رۆك!

له ئێستادا كه هه رێمی كوردستان به دۆخێكی هه س����تیاردا تێپه ڕده بێ����ت و قه یرانی دارایی و شه ڕی تیرۆر، به رۆكیان گرتوه ، له هه ركاتێك زیاتر پرس����ی چاكسازی باسی لێوه ده كرێت، كه پێش����تر و ئه وانه ی له وچوارچێوه یه ش����دا، پارت����ی و ده س����ه اڵتدارن) به ئێستاش����ه وه یه كێت����ی ( هه له كه یان قۆس����توه ته وه و تادێت له ژێر پاس����اوی ئه وه ی كوردس����تان به دۆخی ش����ه ڕدا تێپه ڕده بێت و قه یرانی دارایی به رۆكی گرتوه ، پرس����ی چاكس����ازی دواده خه ن و له م گه مه یه ش����دا تائه ندازه یه كی باش، سه ركه وتو بون و توانیویانه هێزه ئۆپۆزسیۆنه كانی پێش هه ڵبژاردن����ی 21 ی 9 ی په رله م����ان، بۆ ناو

یارییه كه ی خۆیان كێش بكه ن. هه رسێ هێزی ئۆپۆزسیۆنی پێشو) گۆڕان، یه كگرت����و و كۆمه ڵ( كه پێش����تر دروش����می چاكسازیی ڕیشه یی و گۆڕانكارییان هه ڵگرتبو، له ژێر ئه و دروشمانه شدا متمانه یه كی به رچاوی خه ڵكی كوردس����تانیان به ده ستهێنا و توانیان ببن����ه خاوه ن����ی ٣9 كورس����ی له په رله مانی كوردستان، به اڵم له گه ڵ به شداریی ئه م هێزانه

له كابینه ی هه شتی حكومه تی هه رێمدا، شه ڕ به رۆكی هه رێمی گرت و قه یرانی داراییش به هۆی دابه زینی نرخی نه وت و بڕینی بودجه له الیه ن به غ����داوه ڕوی له هه رێمی كوردس����تان كرد، ئه وه ش وایكرد هه رس����ێ الیه نه كه و به تایبه ت بزوتنه وه ی گۆڕان، هه مان پاس����اوی پارتی و یه كێتی بهێنێته وه بۆ ئه نجامنه دانی چاكسازی به وه ی كوردستان له قه یرانی داراییدایه و شه ڕ به رۆكی گرتوه . پرسیار ئه وه یه ، پاساوه كانی بزوتنه وه ی گ����ۆڕان و یه كێتی و پارتی تاچه ند ڕه وان؟ بێگوم����ان ئاس����اییه پارتی و یه كێتی له ژێر ئه و پاس����اوانه دا، تاچه ند بۆیان بكرێت چاكسازی نه كه ن و له مپه ری بۆ دروست بكه ن و دوای بخه ن، به اڵم ئه مه بۆ بزوتنه وه ی گۆڕان، نه ك هه ر ئاس����ایی نییه ، به ڵكو ده رفه تێكی ب����ۆ ئه نجامدان����ی چاكس����ازی و ئاڵتونیی����ه ده توانێت گه مه ك����ه پێچه وانه بكاته وه ، به اڵم چۆن؟ بزوتنه وه ی گۆڕان، ئه و دو وه زاره ته ی به ركه وتوه كه له به رده م ته حه دای گه وره دان،

دارایین، پێشمه رگه و وه زاره ته كانی ئه وانیش ئه گه ر س����ه ره تا وه زاره تی پێش����مه رگه باس بكه ی����ن، ئه م بزوتنه وه ی����ه ده توانێت به هه مو خه ڵكی كوردستان بڵێت، كوردستان له شه ڕی تیرۆردایه و پێویستی به هێزێكی دامه زراوه ی بۆی����ه پێویس����ته یه كگرت����وه ، ده وڵه تی����ی هێزه كانی پێشمه رگه ، یه ك بخرێن، بێگومان پش����تیوانی كوردستان، خه ڵكی س����ه رجه م ده كه ن و به پێچه وانه ش����ه وه هه ركه سێك دژی ئه مه ، له به رچاوی خه ڵكی كوردستان ده بێته نه خوازراو، كه وات����ه هه روه ك ڕوخس����ارێكی چۆن ش����ه ڕ له مپه رێك����ه ب����ۆ ئه نجامنه دانی چاكس����ازی ، به هه مانش����ێوه ش ڕێگایه كه بۆ ئه نجامدانی گه وره ترین هه نگاوی چاكس����ازی و له هێزی چه كداری ده ربازكردنی كوردس����تان حزبی . سه باره ت به قه یرانی داراییش، زۆرجار به رپرسانی بزوتنه وه ی گۆڕان ده ڵێن:"قه یرانی دارای����ی ، به رۆك����ی هه رێم����ی گرت����وه ، بۆیه چاكس����ازی پێویس����ت وه ك نه یانتوانی����وه

بك����ه ن". ئه م قس����ه یه ت����ه واو پێچه وانه كه ی ڕاسته ، ئێستا بزوتنه وه ی گۆڕان و وه زیره كه ی له وه زاره ت����ی دارایی ، ده توان����ن له ژێر ناوی " قه یرانی داراییدا" چاكس����ازیی گه وره ئه نجام بدات و هه مو خه رجییه زیاده كان كه مكاته وه و گرێبه س����ته نایاس����اییه كان و خانه نش����ینه نایاس����اییه كان هه ڵوه شێنێته وه و بندیواره كان ئاش����كرابكات و نه یانهێڵێت، داهاتی ناوخۆیی بگه ڕێنێت����ه وه بۆ خه زێنه ك����ه ی و بۆ خه ڵكی ئاش����كرابكات، ئه مانه و چه ندین چاكس����ازیی تر ك����ه دڵنیاین له وه ی خه ڵكی كوردس����تان كه ئێس����تا له هه ركات زیاتر گیرفانی خاڵییه ، پێشوازی له هه ر بڕیارێك ده كات كه بودجه ی واڵت زۆرب����كات و خه زێنه كان پ����ڕ بكاته وه . قسه ی كۆتایی ئه وه یه ، ئێستا گۆڕان و پارتی و یه كێتی له س����ایه ی قه یرانی دارایی و ش����ه ڕی تیرۆردا، به ی����ه ك ئاڕاس����ته ده ڕۆن، ئه ویش دواخس����تنی زیاتر وزیاتری پرسی چاكسازییه له كوردس����تان، كه بێگومان باجی گه وره ش خه ڵك����ی كوردس����تان ده ی����دات و وه ك هێزی سیاس����یش بزوتنه وه ی گ����ۆڕان، بۆیه ده بێت به رپرس����انی بزوتنه وه ی گ����ۆڕان، قه یرانه كه وه ك ده رفه تی زێڕین بقۆزنه وه و چاكس����ازیی گ����ه وره ئه نجام ب����ده ن و كوردس����تان بكه نه خاوه نی هێزێكی دامه زراوی ده وڵه تی و خاوه ن بناغه یه ك����ی دارای����ی به هێ����ز، به پێچه وانه وه له گه ڵ به تێپه ڕبون����ی كات، جیاوازییه كانیان پارت����ی و یه كێتی ، كاڵتر و كاڵت����ر ده بێته وه و له دوای ش����ه ڕی داعش و تێپه ڕین����ی قه یرانی له مه حاڵ چاكس����ازیی ئه نجامدانی داراییش،

نزیك ده بێته وه .

رێبین هه ردی ئارێز عه بدولاڵ

یاسای سه رۆكایه تی هه رێم به ڕونی دیاری

كردوه كه سه رۆك بۆی هه یه ته نیا )8( ساڵ و به دو

خول سه رۆك بێ و یاساكه ش له الیه ن

خودی سه رۆكی ئێستا ئیمزاكراوه و له ٣٠

حوزه یرانیش نیو خولی دی بۆ خرایه سه ر،

به اڵم وا نیو خوله كه ش ته واو ده بێ ، ئه ی دوای

ئه وه ؟

ئێمه هه وڵماندا له به غدا كه سێك بۆ

جاری سێه م نه بێته وه سه رۆكی حكومه ت و

نه شبو، ئێستاش هه وڵده ده ین كه

سه رۆكی هه رسێ سه رۆكاتیه كه ی عێراق

له دو خول زیاتر نه بێ به اڵم ئایا ئێمه

هه مان پرانسیپ و داخوازیشمان بۆ

كوردستان هه یه یان بانێك و دو هه وا؟

بزوتنه وه ی گۆڕان و ده رفه تێكی زێڕین

زۆرجار به رپرسانی بزوتنه وه ی گۆڕان ده ڵێن:"قه یرانی دارایی ، به رۆكی هه رێمی گرتوه

بۆیه نه یانتوانیوه وه ك پێویست چاكسازی بكه ن". ئه م قسه یه ته واو پێچه وانه كه ی ڕاسته هه ڵۆ ئه بوبه كر

دورنزیک گۆشه‌یه‌که

‌‌سه‌ردار‌عه‌زیز‌ده‌ینوسێت

بیرورا(469( سێشه ممه 2015/3/10 14

به ش���ێوه یه كی گش���تی كێش���ه سیاسی و ئابوریه كانی كوردستان ئه مڕۆ گوازراونه ته وه بۆ ئاستێك قۆناغی چاكسازیان تێپه ڕاندوه و چونه ت���ه قۆناغێكی دژوارتر كه هه نگاوه كان ڕزگاركردنی به ئاڕاس���ته ی ده كات پێویست خ���اك و كۆمه ڵگ���ه ی كوردس���تان بێت كه چۆن ڕزگار بكرێن، نه ك چاكس���ازیكردن بۆ باش���كردنی گوزه رانی خه ڵكی كوردس���تان كه گوایه خه ڵ���ك و كۆمه ڵگه له خه ته ردا نیه به ڵك���و گوزه رانی باش���تری ده وێت، چونكه ئێس���تا قۆناغه كه له ناوچونی خاك و داهاتوه نه ك باش���كردنی گوزه ران. ئ���ه م دژواریه ی ئ���ه و فاكته ره له ئاڵۆزبونی كوردس���تانیش ناوخۆیی و ئه قلیمی و ده ره كیه وه س���ه رچاوه

ده گرن:یه كه م: ل���ه ڕوی ئه قلیمیه وه : ئاڕاس���ته ی نه ته وه ییه كان���ی ئاب���وری و به رژه وه ندی���ه كوردستان دژه به )ئاس���تی جیاواز( له گه ڵ ئاراس���ته ی به رژه وه ندیه جواڵوه كانی س���ه ر زه وی واڵتانی ئه قلیم و ناوچه كه دا له سنوری كوردستانی گه وره دا، چ عه ره بی و چ فارسی و چ توركی. ئاڕاس���ته ی به رژه وه ندی عه ره بی دابه شبوه له نێوان ئاراس���ته مه زهه بیه كان، به اڵم جوڵه توركیه كان وه ك ناوه خن قواڵیی به رژه وه ندی ئابوری به اڵم به ڕوكه ش سیاسی و مه زهه بی���ه كه ب���ه الی جوڵ���ه ی مه زهه بی س���ونه دا ده ش���كێته وه به بێ ئه وه ی له گه ڵ هه ندێك جومگه ی هه م���ان مه زهه ب له واڵته بێت، یه كانگیر س���ونه گه راكاندا عه ره بی���ه ئه مه ش تایبه تمه ندێتی ناوه خنێتی ئاڕاسته ی به رژه وه ندی توركیایه . ئابوری به رژه وه ندی ب���ه ده وری جوڵه ی فارس���ی س���وڕانه وه یه میحوه ری نفوزی شیعیدا له ناوچه ی ڕۆژهه اڵتی كێش���ه ی به توندبونی ناوه خن ناوه ڕاس���ت ئه تۆمی به رامبه ر میحوه ری سونه و ئه مریكاو ئه وروپ���ا. به اڵم میحوه ری ئه وروپاو ئه مریكا دورخستنه وه ی له سه ر ستراتیژیه تی خۆیان تیرۆر له ماڵه كانی خۆیدا بنیاتناوه له الیه كی تره وه ، س���ه رچاوه كانی وزه به الیانه وه زۆر گرنگ و ستراتیژئامێزه كه له ده ست خۆیاندا پارێزراو بێت چونكه ده ركه وت له ناوچه كه دا وزه س���ه رچاوه ی له ده س���تده رچونی ك���ه له ده ستیاندا واته )سوپه رپاوه ره جیهانیه كان( ئه وا یانی له ده س���تدانی ئاسایشی نه ته وه یی خۆیانه . بۆیه ئێس���تا س���ه رچاوه ی وزه ش گوازرای���ه وه ب���ۆ قۆناغێك���ی ن���وێ به ده ر له ته نه���ا كااڵی ئاب���وری و سیاس���ی به ڵكو ئێستا ڕاسته وخۆ به ستراوه ته وه به ئاسایشی چونكه س���وپه رپاوه ره كانه وه ، نه ته وه ی���ی وا تیرۆر ب���و به نێوده وڵه تی و ته كنۆلۆجیای نوێش���ی كه وتۆته ده ست و ناوه ندی گه وره ی توێژین���ه وه و پس���پۆڕی و ئه كادیماش له خۆ

ده گرێت. ئێستا كوردستان له ناو چه قی ئه م ملمالنێ ئه قلیمیه دایه بۆی���ه دژواری واقیعه كه ی له و خاڵه وه سه رچاوه ی گرتوه كه خاك و سه رچاوه ئابوریه كه ی كه ته نها نه وته له ده ست خۆیدا نه ماوه به ڵكو ئه وه ی ده گوزه رێت خاكه كه ی بۆته مه یدانی جه نگ و خوێنی گه له كه ش���ی

سوته مه نی ئه و جه نگه یه . عێراقی عه ره بی ش���یعه مه زهه ب به قوڵی ته س���لیمی س���تراتیژی جوڵه ی ئێران بوه و به شێكه له میحوه ری نفوزی ئێران له ڕۆژهه اڵتی پێكگه یاندن���ی تیای���دا ك���ه ناوه ڕاس���تدا هیاللی ش���یعه یه له نێوان ئێران و س���وریادا به پشتێنه یه كی شیعی له ناوچه ی كوردستان و س���ونه ی عه ره ب���دا. بۆیه ڕۆڵی حه ش���دی ش���ه عبی، وه ك ئه وه ی ئێ���ران ته ئكیدی لێ ده كاته وه كه خۆی سه رپه رشتی ده كات و ده هێنده ی حیزبواڵ گه وره تره ، ڕۆڵی چۆڵكردنی ئه م پشتێنه ی پێسپێردراوه له كوردو عه ره بی سونه له و پشتێنه یه دا، كه له داهاتودا هیاللی گه وره ی به ش���اده مارێكی خوێنبه ری شیعه نه وتی كه ركوك و ناوه ڕاستی عێراق بۆ سوریا ئاو بدات و سنورێك بۆ جوڵه ی به رژه وه ندی توركی به هێڵی س���وری مه زهه بی و سیاسی و

ئابوری دابڕێژێت.توركیا له م س���نوره دا دو كێش���ه ی هه یه یه كه می���ان كورده دوه میان نه وته . ئێس���تا ئاب���وری توركیا به ره و قه ی���ران مل ده نێت به تایبه تی س���ااڵنه بایی زیات���ر له 60 ملیار دۆالر وزه ی پێویسته بۆ هه ڵسوڕانی ماكینه ئابوریه ك���ه ی. ه���ه ر گرانبونێك���ی وزه یان گۆڕینی به چه كێكی سیاسی، ڕوخانی ئابوری توركیای لێ ده كه وێته وه ، چونكه گرانی وزه سیمای میزه ی نیسبی جیهازی به رهه مهێنانی توركیا ون ده كات و توانای كێبڕكێی بازاڕی جیهانی له ده س���ت ده دات. بۆیه پشتگرتنی داعش بۆ ئه مڕۆی توركیا قبوڵێكی تایبه تی بڕیاردروس���تكه ری توركیای له سه ره بێجگه له ئۆپۆزس���یۆنی ك���ورد له توركیاو قبوڵێكی گش���تی میح���وه ری ئه مریكاو ئه وروپاش���ی

هه ی���ه بۆ س���نورداركردنی نف���وزی هیاللی شیعه له ناوچه ی س���ه رچاوه ی وزه له ناوچه گه رمه كانی شه ڕی داعشدا، هه ر له به رئه مه یه چاوپۆش���ی له س���لوكی ئاش���كرای ئیجابی س���ه ربازی و لۆجس���تیكی توركی���ا ده كرێت به رامب���ه ر داعش و ئه و هه ڵوێس���ته هه ندێك ئیجابیه ی توركیا كه له گه ڵ كوردیش ده یكات له ڕوی سه ربازیه وه به تایبه تی له كۆبانی له ژێر گوشاری ش���ه قامی كورد بوه له توركیا نه ك نه وتی كوردستانی باشور، چونكه ئاراسته و جوڵه ی به رژه وه ندیه كانی ئه و واباش���تره كه نه وت و سیاده ی كوردستان له ده ست داعش یان سونه ی عه ره بدا بێت نه ك كورد خۆی. دوه م: ل���ه ڕوی جیهانی���ه وه : كورد وه ك به ش���ێك له عێراق تائێستا مامه له ی له گه ڵدا كه س���ایه تیه ك و وه فدێك و هه م���و ده كرێت یارمه تیه كی مرۆیی و سه ربازی به چێككردن و زانیاری بڕوجۆری هاوكاریه كه به ستراونه ته وه به ڕه زامه ندی عێراق به واتای به ستراونه ته وه به جوڵه ی به رژه وه ندی هیاللی شیعه . به ده ر له وه هه تا ئێستا پشتگیریه نێوده وڵه تیه كه ی كوردس���تان له میدیاو ڕه هه ندی مرۆیی زیاتر

تێنه په ڕیوه .

سێهه م: ڕه هه ندی ناوخۆی كوردستان:1. ل���ه ڕوی سیاس���یه وه : هه ت���ا ئێس���تا ده س���ته اڵت له كوردس���تاندا حیزبیه به هه مو ڕه هه نده كانی بڕیاردروستكردن و به رگری. بۆیه دابه شبونێكی زۆر غه ریب هه یه له و دو بواره ستراتیژیه دا واته بڕیاردروستكردن و سیستمی به رگری. بێجگه له دژواری مێژویی ڕه هه ندی ئه م حیزبگه رایه ی كوردس���تان كه به ده ستی به تاڵی ئابوری و نایه كگرتویی سیاسی و خاك و ناوچه هاتۆته ئاراوه ، كێشه كه ئه وه یه هه تا ئێستا نه ئیراده و نه جورئه تی ڕه تكردنه وه ی ئه م مێژوه الی حیزبی ك���وردی له ئارادایه . له ناوچه ی س���ه وزی )جاران( جوڵه ی شیعه به ستراتیژی دروستكردنی پشتێنه كه ی خۆی كارای���ه و ته نانه ت ش���وێنێكی وه ك جه له وال به تاڵده كرێت���ه وه له ك���ورد. به مانایه كی تر، ئێس���تا نه ك ه���ه ر خاكی جێناك���ۆك له ژێر هه ڕه شه دایه به ڵكو ناوچه مسۆگه ره كانیشی گرتۆته وه . له ناوچه ی زه ردی )كۆن و ئێستا( هێزی ئاسایشپارێزی تورك له زه مانی شه ڕی ناوخ���ۆوه جێگی���ره و ئێس���تا هاوكاریه كی گ���ه وره ی داع���ش ده كرێت ب���ۆ الوازكردنی سیاده و ده س���ته اڵتی كوردی له ناوچه كه داو ئاس���انكاری ده كات له كۆی هاوكێشه كه كه كوردستان تیایدا الواز بێت ئه گه ر به قوربانی

كاتی نه وتی كوردستانیش بێت. 2. ده سته اڵتی كوردستان له ڕوی ئابوریه وه خۆی له سیستمی ئابوری كوردستاندا ماندو نه كردوه به ڵكو كۆی سیستمی ئیداری حیزبی واڵته كه ی به س���ته وه به بیره نه وته كانه وه كه به ئاس���تێكی گ���ه وره به هه ده ری یاس���ایی و نایاسایی دراوه و به شه كه ی تریشی به كاردێت ب���ۆ هه ڵمژین���ی هێزی بێكاری كوردس���تان له فه رمانگه حكومیه كاندا كه كۆی زیاتر85%

ی بودجه ی كوردستانی بۆ ته رخانكراوه .بۆیه ناكرێت به ده ر له و ش���انۆو مۆزایكه سیاس���ی و ئابوریه شێواوه ده ست ببرێت بۆ هیچ چاره سه رێكی سیاسی و ئابوری. به ڵكو

ئه وه ی په لكێشی پس���پۆڕی شیكار ده كات خوێندنه وه ی تایبه تمه ندێتی جوڵه ی س���ه ر ئه م ش���انۆیه یه نه ك ستانداردی ئابوری یان سیاسی چی ده ڵێت. ئه وه ی پێویستیش بو كه ئۆپۆزسیۆنی دوێنێ و حكومه تی بنكه فراوانی كابینه ی هه ش���تی ئه م���ڕۆش بیكردایه ئه م خوێندنه وه واقیعیانه و پس���پۆڕیانه بو نه ك

شێوازی تری بڕیاردروسكردنی كالسیكی.پێشنیاره كان:

به دڵنیای���ه وه چاره س���ه ری كێش���ه كانی كوردس���تان له سیاس���یه وه گوازراوه ته وه بۆ ئابوری پاش���ان بۆ سیستمی به رگری، بۆیه پێویسته چاره س���ه ره كان به سیاسی ده ست پێبكات ب���ۆ ئه وه ی ڕێگا خۆش���بكرێت كه ڕوك���ه ش و خه ڵه تێنه ر نه ك به ڕاس���ته قینه

شۆڕبێته وه بۆ ئابوری و سیستمی به رگری.یه كه م: پێش���نیاری سیاس���ی: وه زعه كه ده خوازێت ك���ه به زوتری���ن كات هه ر پێنج حیزبه كه س���تراتیژی سیاس���ی كوردستان ده ستنیش���ان بك���ه ن له چوارچێ���وه ی ئه و پێناسه یه دا كه یه كه م: كوردستان له قۆناغی كاره ساتدایه . دوه م: حیزبه كان لێپرسراوێتیان وه ك ی���ه ك وای���ه هه رچه ن���ده به كورس���ی په رله مانی جیاواز بن واته بڕیاره كان به كۆی ده ن���گ بن و ته ج���اوه زی ڕای یه كتر نه كرێت س���ێهه م: بێئه وه ی حه ساس���یه تی ناوچه یی هێزه كانی یه كخس���تنی بكرێ���ت دروس���ت كوردستانی گه وره زۆر گرنگه بۆ ئه وه ی ئه و په یامه به دنیا بگات كه السه نگكردنی مافی كوردس���تانی گه وره به گشتی هۆكار ده بێت كه كۆی ناوچه كه س���ه قامگیری به خۆیه وه نه بینێت ته نانه ت ئه گه ر ڕێكه وتنی ئه قلیمی ناوچه كه ش بێته ئاراوه ئه گه ر له سه ر حسابی مافه كانی كوردس���تان بێت. ئه م فاكته ره بۆ ئه مڕۆی كوردس���تان زۆر ستراتیژیه چونكه گۆڕانكاری جه مس���ه ربه ندی ناوچه كه ئێستا به جۆرێ���ك هاتۆته پێش ب���ه ده ره له توانای

هێزه حیزبیه كان به جیاجیا.دوه م: ته عبیئه ی هێزی به رگری كوردستان: ئ���ه م سیس���تمی به رگری���ه ی كوردس���تان له هه ناوی خۆیدا شه ڕی ناوخۆی هه ڵگرتوه ، چونكه به هه مو لۆژیكێك هاردپاوه ری هێزی سه ربازی پاشكۆیه بۆ سۆفتپاوه ری به اڵنسی سیاسی. بۆیه دابه شبونی سیاسی كوردستان به س���ه ر جوڵه ی میحوه ره یه كتربڕه كانی ناو خاكی كوردس���تان و ناوچه كه زۆر به ئاسانی ده گوازرێت���ه وه بۆ لێكترازان���ی هاردپاوه ره س���ه ربازیه حیزبیه كانی كوردس���تان. بۆیه ئه وه ی له ئێس���تاداو له م���اوه ی كورتخایه نی قۆناغی كاره س���اتدا بۆ سیس���تمی به رگری كوردس���تان بكرێ���ت ته نها ش���ۆڕبونه وه ی س���تراتیژی یه كگرتوی سیاس���ی هه ر پێنج حیزبه كه ی���ه كه له خاڵی س���ه ره وه ئاماژه ی پێكرا بۆ ناو سیستمی به رگری چونكه ئێستا كاتی چاكس���ازی تیایدا به سه ر چوه و ته نها ئیراده و جورئه تی ڕاس���ته قینه ی نیشتیمانی ئه و پێناسه چاكس���ازیه ده دات به سیستمی به رگری نه ك موزایده ی سیاس���ی به س���ه ر

یه كتره وه .س���ێهه م: ڕه هه ندی ئابوری: ده سته اڵتی كوردس���تان قه یرانه كان���ی كوردس���تانی بۆ ئاس���تێك قوڵكردۆت���ه وه چ به ئاس���ۆیی چ به ش���اقوڵی كه ئیت���ر قۆناغی چاكس���ازی تێپه ڕاندوه و چۆته قۆناغی كاره س���اته وه كه چاره س���ه ره كانی هه نوكه یی و خێراو پڕ ئازار ده بن ب���ۆ خه ڵكی كوردس���تان، خۆ ئه گه ر حی���زب قوربان���ی گه وره به پۆس���ت و پاره و ده س���ته اڵت ن���ه دات زۆر دور نی���ه ئازاری چاره س���ه ره كان په رچه ك���رداری گ���ه وره ی كۆمه ڵگ���ه ی ل���ێ نه كه وێت���ه وه و ڕێ���ڕه وی چاره س���ه ره كان به ئاقاری سه لبیدا نه ڕوات، بۆیه پێشنیاره كان له هه ناوی خۆیدا قورسی و هه ڵده گرێت و ناسروشتی پێشهاتی ئاڵۆزی و

ده بێت ده سه اڵت ته حه مولی بكات:1. له هه مو قه یرانێكی قوڵ و ئاڵۆزی وه ك ئه مه ی ئێستای كوردستان كه هه م ده سه اڵت چاره سه ری پێناكرێت هه م كه رتی تایبه ت كه به ناسروشتی پێگه شتوه و ئاماده ی هاوكاری پێویس���تی نیه ، قۆناغه كه ده كه وێته به رده م دو ڕێیانێك���ه وه یان لێكترازانی سیس���تمی پاش���اگه ردانی دروس���تبونی ده س���ته اڵت و كۆمه اڵیه تی و حس���ابنه كردن بۆ ڕێس���اكانی ده س���ه اڵت چونكه ده سه اڵت هه یبه تی خۆی به ته واوی له ده س���ت ده دات یان پێویس���ته ده سته اڵت شێوازی ته شغیلی ده سته اڵته كانی له ده س���ه اڵتی ناته ده خولی���ه وه بگۆڕێت بۆ ده س���ه اڵتی ته ده خول���ی وه ك هه نگاوێك���ی خ���ۆ گونجاندن ب���ۆ پڕاكتیزه كردنی قۆناغی كاره س���ات بۆ تێپه ڕاندنی قۆناغه دژواره كه . جا ئه م ش���ێوازگۆڕینه ی ده س���ه اڵت هه مو ب���واره كان ده گرێته وه ئابوری و س���ه ربازی و كۆمه اڵیه تی و ته نانه ت مافه گشتیه كان و هه تا

دوایی..2. وه ك زه روره ت���ی قۆناغی كاره س���ات، ده سه اڵت پێویستی به وه هه یه سیستمه كانی چاودێ���ری له كه مترین ماوه دا ئه كتیڤ بكات وه ك سیس���تمی چاودێری دارایی و ئابوری و

یاس���ایی و نه زاهه و كۆمه ڵێك ئیجرائاتی زۆر خێرا له ب���واری گه نده ڵ���ی و تاوانی گه وره دا ئه نج���ام بدات بۆ ڕاكێش���انی ڕای گش���تی له هاتنه س���ه ر به ڕاس���تگۆیی ده س���ته اڵت خه تی پاراس���تنی خ���اك و كۆمه ڵگه . ده نا خه ڵ���ك به تایبه تی چینه كانی ناوه ڕاس���ت و ته نه���ا ك���ه ئاماده نی���ه خوارناوه ڕاس���ت ته ماش���اكه ربن و ه���ه ر ئه مان ه���ه م گورزی گ���ه وره ی خراپ���ی گوزه رانی ژی���ان و هه م گ���ورزی نه زیفی به ره كانی ش���ه ڕ ته حه مول بكه ن و سه رانی حیزبیش خه ریكی گه نده ڵی و بازرگانیی شه ڕو پڕكردنی بانكه كانی ده ره وه

بن.3. پێویس���ته ده سته اڵت له سه ر دو پالنی كاره سات بڕوات كه یه كێكیان كورتخایه نه و شه ش مانگ زیاتر نه بێت سیوله ی پێویست بۆ موچه و ش���ه ڕ دابین بكات به سیاس���ه تی ته ده خولی كه پێویس���ته پالنێ���ك بۆ ئه م هه نگاوه دابنرێت و به سه رپێی ئه نجام نادرێت ده نا ئازاره گه وره كه لێره دا دروست ده بێت. ئه مه پێویستی به به رنامه یه كی زانستی و وردو تۆكمه هه یه چونكه په یداكردنی س���یوله بێ په رچه كردار كۆمه ڵگه و ئازارو حه ساسیه تی ده بێ���ت به رنامه ك���ه بۆی���ه تێپه ڕنابێ���ت هه مو هاوس���ه نگیه كۆمه اڵیه تی و سیاس���ی و

به رژه وه ندیه جیاوازه كان بپارێزێت.4. پالن���ی م���ام ناوه ند كه ه���ه ر له گه ڵ پالنی كورتخایه ن ده س���ت پێ���ده كات به اڵم النیكه م پ���اش 4 -6 مانگ ئاماده ده بێت و ده كه وێته ب���واری جێبه جێكردنه وه ، ئه مه ش بریتیه له دروستكردنی دو كۆمیته ی پسپۆڕی ب���ۆ گه ڕانه وه ب���ۆ جیه���ازی به رهه مهێنانی كوردس���تان له بواری كشتوكاڵ و پیشه سازی – كش���توكاڵی )الصناع������ات الزراعی������ه (، ئه مه ش له م���اوه ی 4-6 مانگ پالنه كه ی بۆ

ته واو ده كرێت بۆ ئه و ئامانجانه :

یه كه م: مس���ۆگه ركردنی ئاسایشی خۆراك كه چاره نوس���ی نه ته وه و نیش���تیمانی كۆی كۆمه ڵگ���ه ی كوردس���تانی پێوه گرێده درێت له كاتێكدا ئه گه ر كۆی جوڵه ی میحوه ره كان به ریه ك بكه ون و كوردس���تان توشی قه یرانی ئه مه ش ببێته وه . س���نوره كان داخس���تنی

ده خوازێ به پالن ڕێكبخرێت.به رهه م���ی زی���اده ی هه ڵمژین���ی دوه م: كش���توكاڵی به پیشه س���ازیكردنی به رهه می كش���توكاڵی زیاده له ئیس���تیهالكی ڕۆژانه و ئه رك���ی پیشه س���ازی ت���ره وه له الیه ك���ی دابینكردن���ی النیكه می پێداویس���تی كه رتی ب���كات. ئه م���ه ش كش���توكاڵی مس���ۆگه ر

به به رنامه و پالن ڕێكده خرێت.نیگه رانیه كانی شه قام سێهه م: هه ڵمژینی به تایبه ت���ی گه نجه بێكاره كان كه ڕۆژ به ڕۆژ ژماره ی���ان زۆرتر ده ب���ن و زۆرت���ر توڕه ن و ئاس���انتر توش���ی په ڕگیری ده ب���ن له الیه ن هێزه ئه قلیمیه كانه وه . ئه مه ش به پالن ڕێك

ده خرێت.

ناسیونالیزمی کوردی مێژویه کی ئه گه ر هه ی���ه، ئه وا ل���ه زۆر روی ت���ره وه هیچی نییه. ناس���یونالیزمی کوردی هه س���تێکی هاوبه ش���ی نێ���وان خه ڵکی ک���ورد نییه، هێش���تا زۆرین���ه ی خه ڵکی ک���ورد نازانن چۆن نه ته وه ییانه هه س���ت بکه ن. له مه ش گرنگت���ر هێش���تا ژم���اره ی ئه وانه ی که خاوه ن خه یاڵی نه ته وه ن زۆر زۆر که مترن له وانه ی که خ���اوه ن خه یاڵی نانه ته وه یین یان خ���اوه ن هیچ خه یاڵێ���ک نین. به اڵم قه یرانی ناس���یونالیزمی کوردی له ئاستی له ئاس���ته كانی قوڵت���ره بیرکردن���ه وه دا تر. هه تا ئێس���تا ده قێك نی���ه له دونیای کوردی���دا ک���ه بتوانرێ���ت وه ك ده قێكی ناسیونالیس���تی له قه ڵ���ه م بدرێت. دیاره نوسینی شیعرو شیعرۆکه و کۆلکه نوسه ری بیرکردنه وه وه. ناچنه خانه ی نه خوێنه وار له الیه كی تره وه کۆمه ڵێک به ناو نوس���ه ر ه���ه ن که دژ به ناس���یونالیزم ده نوس���ن، هه ندێک به خه یاڵێک���ی یوتوپی، هه ندێک به قاڵبێک���ی دینی. ب���ه اڵم له واقیعدا چی روده دات؟ له باک���ور په که که وه ك هێزێک له منداڵدانی چه پی تورکیه وه هاته ده ره وه و بۆ ماوه یه ک هه وڵی دا لێی داببڕێت، به اڵم ئێس���تا بۆی ده گه ڕێته وه. له ده خاڵه که ی ئۆجه الن���دا به هیچ جۆرێک نه ناوی کورد، نه ناوی کوردس���تان ئاماژه ی پێنه دراوه. له رۆژئاڤ���ا کوردو کوردب���ون به قۆناغێکی وه رچه رخێن���ه ردا تێپه ڕی، کورد له خانه ی نه بون���ه وه گه یش���تنه ئاس���تی جیهانی. له باش���ور ناس���یونالیزمی کوردی ڕه نگه به وه رچه رخان���ی کاریگه رت���ردا تێپه ڕێت. له رۆژانی پێش���وودا هاوڕێم نیکۆل وات لهmonkey cage له واشنتۆن پۆست ئاماژه به وه ده دا که ناسیونالیزمی کوردی له باشور له ئاستی نوخبه)ئیلیته وه( داده به زێت بۆ ئاستی بن یان جه ماوه ر. ئایا ئه م دابه زینه چۆن���ه؟ ئای���ا به پارێزگابون���ی هه ڵه بجه یه کێ���ک له ده رکه وته کانی ئه م دیاریده یه، ئای���ا مانگرتنه کانی چین���ه جیاجیاکانی کۆمه ڵگا ئاماژ ه یه بۆ فشاری بن بۆ سه ر؟ ئه گه ر به پارێزگابوونی هه ڵه بجه و خواستی جێگاکانی تر بۆ به پارێزگابون به شێک بێت له پرۆس���ه ی هه وڵدان بۆ دابه زاندنی کاری به ڕێوه بردن بۆ ئاس���تی نزیکتر له خه ڵکی ئه وا خۆپێش���اندانه کان ڕه نگه ئاماژه ی تر

بده ن به ده سته وه! زیاد له هه مو کاتێکی تر خواستی خه ڵکی له کوردستان خواستی ئابورین. ئایا بۆچی که س له سه ر خواس���ته سیاسیه کان هیچ له وه دابێت ناڵێت؟ ڕه نگ���ه وه اڵمه ک���ه ی که خواس���تی ئابوری خواستی هه نوکه یی ژیاری���ن. )ن���ان گرنگت���ره له ئ���ازادی(. له کاتێکدا که خواستی ئابوری بۆ خه ڵكی هه نوکه ی���ی تره به اڵم به هیچ ش���ێوه یه ک مانای ئه وه نییه که خواس���تی سیاس���ی چاره س���ه ربون یان گرنگیان له ده ستداوه. به پێچه وانه وه ئ���ه وه ده رئه نجامی جۆرێک له سیاسه ته که دۆخی ئابوری به و جۆره ی ئێس���تایه. ده كرێت به مانایه كی تر بڵێین ش���تێک نیه ناوی ئابوری بێ���ت، به ڵکو ته نانه ت ب���واره ئابوریه کانیش نائابوریانه ئه وه ی هه یه سیاس���ه ته، به ڕێوه ده برێن. ئێس���تا به ئامرازی ئابوری. کاتێک خه ڵك له سیاس���ه ت دور ده خرێن���ه وه بۆ ئه وه ی خه م���ی گه وره ی���ان خه م���ی دابینکردنی بنه م���ا س���ه ره كیه كانی ژیان بێ���ت، ئه وا ده توانرێت بکرێنه جه ماوه رو وه ک ئامرازی سیاس���ی ئیداره بکرێن. ئێمه له سه رده می له دایکبونی دانیش���توانداین. دانیش���توان له پانتاییه ک���ی ک���ه خه ڵکان���ه ن ئ���ه و له سایه ی سیسته مێکی سیاسی تایبه تدا، له رێگای تایبه ت، به شێوازێکی تایبه تیدا، غه ریزه کانیانه وه حوکم ده كرێن. بۆئه وه ی ئه م پرۆس���ه ی هاتنه ئارای دانیش���توان و بێته دی ده بێت ئیداره كردنیان ئاسانبونی کۆمه ڵێ���ک گۆڕانکاری گه وره روی دابێت و

روبدات. هه ندێک ل���ه م روداوان���ه وه رچه رخانی گ���ه وره ن که هێش���تا کۆمه ڵ���گای ئێمه له هه ره یه کێ���ک تێنه په ڕی���وه. پیای���دا وه رچه رخانه وه رچه رخانه کان گه وره ترین له کۆمه ڵ���گای ته قلیدی���ه وه بۆ کۆمه ڵگای بازاڕ. کارل پۆلۆنی ئابوریناس���ی گه وره ی ئه مریکی له کتێب���ی وه رچه رخانی گه ور دا به وردی ب���اس له هاتنه ئ���ارای کۆمه ڵگای بازاڕو ب���ازاڕی ئازاد ده كات. چۆن ده بێت کۆمه ڵ���گاو تاکه کان بگۆڕێ���ن هه تا بازاڕ خۆی ب���ۆ خۆی خ���ۆی به ڕێوه ببات، یان بازاڕ خ���ۆی رێکخه ری خۆی بێت. یه کێک له و دروش���مانه ی که هه تا ئه مڕۆش له زۆر جێگا بڕش���تی ماوه . دیاره وشه ی بازاڕی ئازاد سه دایه کی پۆزه تیفی هه یه له دونیای دونیای ئابوریناس���انی ب���ه اڵم کوردیدا،

کوردی مای���ه ی به زه یین. ب���ازاڕی ئازاد ته نها له کۆمه ڵگایه كدا ده توانرێت فه راهه م بێ���ت که تاک تیایدا جگه له تاکێتی خۆی هیچ ده س���ه اڵتێکی تری نه بێت، بونی هه ر توانایه ك���ی تر ده بێته مای���ه ی نائازادیی بازاڕ. بۆیه حکوم���ه ت ده بێت به دور بێت له بازاڕ، له ئه نجامدا حکومه ت بچوک بێت، هیچ خزمه تگوزاریه ک له الیه ن حکومه ته وه پێش���که ش نه كرێت، به ڵکو هه مو بوارێک ببێته ب���واری مامه ڵه ی ئاب���وری. مرۆڤی کورد ناتوانێت له س���ایه ی سیس���ته مێکی وه ک سیس���ته می ب���ازاڕی ئ���ازاددا بژی، به اڵم ده خوازێ���ت له به روبومه كانی بازاڕی ئ���ازاد س���ودمه ندبێت، ئه م���ه یه کێک���ه له دوفاقی���ه گه وره کانی ژی���ان. له کاتێکدا له هه مانکاتدا س���ه رمایه داریانه یه، چێ���ژ ئه گه ر به اڵم ئاره زو سوشیالیس���تیانه یه. ئه مه دۆخ���ی جه ماوه ربێت ئ���ه وا چینی بااڵده س���ت له دۆخێکی جیاوازی ئابوری و سیاس���یدایه. چینی ب���ااڵ ده بێت پێگه ی سیاس���ی بپارێزێت هه ت���ا پێگه ی ئابوری بپاریزێ���ت، له هه مانکات���دا ده بێت پێگه ی ئاب���وری بپارێزێت هه تا پێگه ی سیاس���ی بپاریزێت. بۆیه په یوه ندیه كی دیالیکتێکی هه ی���ه له نێ���وان ئاب���وری و سیاس���ه تدا. کاتێک ک���ه په یوه ندییه که ل���ه و جۆره یه ئه وا یاس���ا یه که م قوربانییه، یان یاس���ا به جۆرێ���ک ده بێت که رێگربێ���ت له هاتنه ئارای رێگری له په یوه ندی نێوان ئابوری و سیاسه ت، له گه ڵ سیاسه ت و ئابوری. ئه م دۆخ���ی تێکه ڵبونی سیاس���ه ت و ئابورییه له دۆخێکی نایاس���اییدا یان کارپێنه كردنی یاسادا، ئه وا زه مینه ی ئه وه ده ڕ خسێنێت که که ڵه که کردنی س���ه ره تایی بێته ئاراوه. دۆخ���ی که ڵه که كردن���ی س���ه ره تایی ئه و دۆخه یه که پێش���ینه یه ب���ۆ هاتنهئارای چینی سه رمایه داری. پاره له هه ناوی ئه م وه رچه رخانه گه وره دایه وه ک ئاسانکه رێک و کاریگه رترین ئامرازی وه رچه رخاندن. پاره ده بێت نوێنه ری هه مو شتێک، هیچ شتێک نامێنێت���ه وه که پ���اره نه توانێ���ت ببێته سیمبوڵی. بۆیه کاتێک بیر له سه رکه وتن، چێژ، خۆش���ی، پێگه، رێزو هه ر شتێکی تر ده كرێته وه ئه وا پاره ده بێته نوێنه ری. به اڵم پاره وه ک ئامرازێكی ئاڵۆز هه میشه به نهێن���ی و پڕ له ئاڵۆزی ده مێنێته وه. هیچ چینێکی کۆمه ڵگا نابێ���ت بتوانێت وێنای گشت ڕۆڵه كان بکات. ئه مڕۆ له کۆمه ڵگای کوردیدا پاره وه ک دینار یان دۆالر نرخی جی���اوازه، وه ک دراوو نرخ ڕۆڵی جیاوازه. له ده س���تی راس���ته قینه ی نرخ���ی پاره که س���ه كاندا نیه، نرخی ڕ ه مزیشی به ته نها الی که سه کان نیه. زۆرجار ئه وه که سه کانن که پاره نرخیانه. له هاتنی سه رمایه داری وه ک سیس���ته مێکی ئاب���وری، ئه خالقی، کۆمه اڵیه ت���ی بۆ هه ن���اوی کۆمه ڵگایه كی نانه ته وه یی، حكومه ت الوازی، ناسه قامگیر مه ترس���ی جیوپۆله تیک���ه وه ل���ه روی ئ���ه وه ی هه یه که هه مو ش���تێک له خۆیدا ڕابماڵێ���ت و هیچ ش���تێک له جێگای خۆی

به جێنه هێڵێت.

خوێندنه وه ی دوا قۆناغه سیاسی و ئابوریه كانی ئه مڕۆی كوردستان

محمد كریم محمد مونته دای ئابوری كوردستان

ئاڕاسته ی به رژه وه ندیه ئابوری و

نه ته وه ییه كانی كوردستان دژه

به )ئاستی جیاواز( له گه ڵ ئاراسته ی

به رژه وه ندیه جواڵوه كانی سه ر

زه وی واڵتانی ئه قلیم و ناوچه كه دا

له سنوری كوردستانی گه وره دا

چ عه ره بی و چ فارسی و چ توركی

وه زعه كه ده خوازێت كه به زوترین

كات هه ر پێنج حیزبه كه ستراتیژی سیاسی كوردستان ده ستنیشان بكه ن

له چوارچێوه ی ئه و پێناسه یه دا

كه یه كه م: كوردستان له قۆناغی

كاره ساتدایه . دوه م: حیزبه كان

لێپرسراوێتیان وه ك یه ك وایه هه رچه نده به كورسی په رله مانی

جیاواز بن

ئایا ناسیونالیزمی کوردی له قه یراندایه یان شێوازی ده گۆڕێت؟

زیاد له هه مو کاتێکی تر خواستی خه ڵکی

له کوردستان خواستی ئابورین. ئایا بۆچی

که س له سه ر خواسته سیاسیه کان هیچ

ناڵێت؟ ڕه نگه وه اڵمه که ی له وه دابێت که خواستی ئابوری خواستی هه نوکه یی

ژیارین. )نان گرنگتره له ئازادی(

15 (469( سێشه ممه 2015/3/10 tandrostyawene@gmail.comته‌ندروستی

بەئوردونیکردن یا بەتایبەتیکردنی سیستمی تەندروستی

کوردستانبەشی پێنج و کۆتایی

لەبەش����ەکانی ڕاب����ردودا بەژم����ارەو داتاو توێژین����ەوە دەرمانخس����ت ک����ە سیس����تمی تەندروستی ئوردون بایی ئەوەندە سەرکەوتو نیە کە کوردستان چاوی لێبکات. ئەوەشمان دەرخست کە ئوردون لەڕوی کۆمەڵێک پێدراوی جیوگراف����ی و سیاس����ی و مێژوی����ی و ئابوری و کۆمەاڵیەتیەوە ئەوەندە لەکوردستان جیاوازە کە بوارێکی کەم بۆ چاولێکەری دەهێڵێتەوە. لەو بوارانەش����ی ک����ە کوردس����تان بەتەمایە چاو لەئوردون بکات )بیمەی تەندروس����تی و ڕێکخس����تنی دەرمان( بۆم����ان دەرکەوت کە ئوردون بۆ خۆی گیرۆدەی کۆمەڵێک کێشەی کوش����ندەیە. دوبارەکردن����ەوەی ئەزموون����ی ئوردون لەو بوارانەدا یەکس����انە بەگەیش����تن بەهەمان دەرئەنجام کە سیستمێکی سەقەتی تەندروستیە. دوای هەموو ئەمانە، پرسیارەکە ئەوەیە ئاخۆ بۆچی کاربەدەستانی حکومەت و لەس����ەروی هەموویان����ەوە خودی س����ەرۆکی حکومەت نامەیەکی داواکاری لەڕێی وەزیری تەندروستیەوە دەنێرێت بۆ سەرۆک وەزیرانی ئ����وردون و داوای یارمەت����ی لێ����دەکات ب����ۆ ڕزگارکردنی سیستمی تەندروستی کوردستان

لەم دۆخەی ئێستای؟ وەاڵمێکی زۆر س����ادە بۆ ئەو پرس����یارەی کاربەدەس����تانی ک����ە ئەوەی����ە س����ەرەوە حکوم����ەت دەیانەوێت لەڕێی ئەم نمایش����ە میدیاییەوەو بەناوی ئوردونیکردنی سیستمی پالنی لەخەی����اڵ و ئەوەی تەندروس����تیەوە، خۆیان����دا هەی����ە جێبەجێ����ی بک����ەن. واتە بەئوردونیکردن����ی سیس����تمی تەندروس����تی هیچ نیە جگە لەپەردەیەک بۆ ش����اردنەوەی پالن و بەرنامە ڕاس����تەقینەکانیان بۆ هەرچی زیاتری بەتایبەتکردنی سیستمی تەندروستی کوردس����تان. لەژێر ئەم پەردەیەدا، وەزیری لەحکومەتی هاوپەیمانەکانی تەندروس����تی و )بەس����ەرۆکی کوردس����تان هەرێم����ی حکومەتیشەوە( دەیانەوێت دو ئامانج و پالنی

لەمێژینەی خۆیان جێبەجێبکەن. پالنی یەکەمی����ان بریتیە لەبەتایبەتکردنی سیس����تمی تەندروس����تی. بەتایبەتکردن بەو مانایەی ئیت����ر ئامرازەکان����ی بەرهەمهێنانی خزمەتی تەندروس����تی )بنکەی تەندروستی، نەخۆش����خانە، پزیش����ک، کارمەند، دەرمان و کەرەس����تەی پزیش����کی( لەالی����ەن کەرت����ی تایبەت����ەوە خاوەندارێت����ی بکرێت و حکومەت ڕۆڵێکی ئەوتۆی لەپێشکەش����کردنی خزمەتی تەندروس����تی نەمێنێ����ت. ئەو ڕاس����تیەی کە سیستمی تەندروستی ئوردون بەزۆری کەرتی تایبەت تێیدا دەسەاڵتدارە، چانس و بیانویەکی ب����اش دەدات بەدەس����ت وەزیرو س����ەرۆکی حکومەت����ەوە بۆ ئەوەی پالنەک����ەی خۆیان بەناوی چاولێکەری لەئوردون جێبەجێبکەن. وەزیرو س����ەرۆکی حکومەت لەمەدا دو قازانج دەکەن: یەکەم خزمەتی تەندروستیان لەکۆڵ دەبێتەوەو ئیتر ب����ازاڕ بەرپرس دەبێت نەک ئەوان. دوەم: دەتوانن لەڕێی بەتایبەتکردنی سیس����تمی تەندروس����تی ژمارەیەک����ی زۆری کۆکەنەوەو لەدەوریان کۆمپانیا بزنس����مان و

بیانکەن بەدۆستی خۆیان. پالن����ی دوه می����ان ئەوەیە ک����ە خزمەتی تەندروستی لەناو دەزگا گشتیەکانی سیستمی تەندروستی بکەن بەپارە. زۆربەی بەرپرسانی وەزارەت����ی کاربەدەس����تانی حکوم����ەت و تەندروس����تی قەناعەتێکی چەسپاویان هەیە کە دژی خۆڕاییبونی خزمەتی تەندروس����تیە. کاربەدەس����تانی وەزارەتی تەندروستی دەزگا تەندروستیەکانی کەرتی گشتی بە)بەالشخانە( ناودەبه ن. ئەوان خزمەتی تەندروستی وەکو خۆیان شەخس����یی تایبەت����ی و موڵکێک����ی دەبین����ن و پێیان حەیفە کە هاواڵتی لەو تۆزە خزمەتە کواڵیتی نزمەش بەهره مەند بێت کە لەکەرتی گش����تیدا پێش����کەش دەکرێت. ئەو ڕاستیەی کە سیس����تمی تەندروستی ئوردون پارەیەک����ی زۆر لەهاواڵتی����ان وەردەگرێ����ت، کاربەدەس����تانی بەدەس����تی بیانویەک����ە وەزارەت و حکومەت����ەوە بۆئ����ەوەی خزمەتی ئوردون وەکو لەکوردس����تانیش تەندروستی بکەن بەپارە. دەمچەوربونی کاربەدەس����تانی وەزارەتی تەندروستی و سیاسیەکانی پشتیان بەقازانجەکانیان لەبواری دەرمان و کەرەستەی پزیش����کی ئەوەن����دەی ت����ر هاری ک����ردون و دەیانەوێت ئەوەیش����ی ماوە په الماری بدەن و

بیکەن بەپارە. بەکورت����ی، ئەوەی وەزیری تەندروس����تی و هی����چ دەیک����ەن، حکوم����ەت س����ەرۆکی پەیوەندییەک����ی بەفێربونی وان����ە لەواڵتانی تەندروستیەوە سیس����تمی باش����کردنی ترو نیە. بەئوردونیکردنی سیس����تمی تەندروستی ش����اردنەوەی بۆ پەردەیەک����ە کوردس����تان هەرچی زیاتری بەبازاڕکردن و بەتایبەتکردنی

سیستمی تەندروستی.

نه‌شته‌رد.گۆران عەبدواڵ دەینوسێت

ئا: مه رزیه عه بدولكه ریم

دكتۆر: زه بری ده رونی چیه ؟نه خۆش: حاڵه تێكی ده رونی ناخۆش���ه و ته نگژاویی���ه له ده رئه نجام���ی یاده وه ری���ی

كاره ساتێك دروست ده بێت.نه خۆش:ئه و روداوان���ه چین كه زه بری

ده رونی دروست ده كه ن؟دكت���ۆر: توندوتیژی به س���ه ر خۆی بێت یان كه س���ێكی نزیكی یاخود بیبینێت یان بۆی باس بكرێ���ت وه ك) لێدان، رفاندن، ده ستدرێژی سێكسی ، جه نگ و روداوه كانی ، خۆشه ویست، كه س���ێكی له ده س���تچونی

دابران ...(.نه خۆش: كه ی پێویس���ته ئه م كه سانه

سه ردانی پزیشك بكه ن؟دكتۆر:

• ئه گ���ه ر هاتو ماوه یه كی زۆر به س���ه ر روداوه ك���ه دا روی داو به اڵم كاردانه وه كان و

كاریگه رییه كانی به ره و خراپی رۆیشت.روداوه ل���ه و بی���ر كات زۆرب���ه ی •

بكه یته وه .• تیكچون���ی خ���ه و و بینین���ی خه وی

ناخۆش.• خ���ۆت الده ده یت له هه م���و ئه وانه ی

روداوه كه ت بیرده هێننه وه .روداوه له قه ی���ران و چ���ۆن نه خ���ۆش:

ناخۆشه كان خۆت ده گونجێنیت؟دكت���ۆر: كارو چاالكیه كان���ی رۆژان���ه ت به گه ڕبخ���ه وه و كات دابن���ێ ب���ۆ پش���و، له گ���ه ڵ ئه و كه س���ه ی متمان���ه ت پێیه تی كێش���ه كانت باس بكه ، ئه و شتانه ئه نجام بده كه خۆبه خش���ن، خواردنی ته ندروست بخ���ۆ، دورك���ه وه له خواردن���ه وه ی مه ی و جگه ره كێشان به بیانوی ئه وه ی ئه م شتانه كێش���ه ت بۆ دروست ده كات، كاتێ هه ست به ناڕه حه ت���ی ده كه یت هه وڵ ب���ده كاری

رۆژانه ی ئاسایی خۆت بكه یت.

پرسیاری نه خۆش و وه اڵمی پزیشكه ته

تایبه کی

ۆشه ی گ

ه کانۆشی

ه نه خب

زه‌بری‌‌ده‌رونی‌

د.ئه ف����رام محم����د حس����ن )پس����پۆری نه خۆشییه ده رونیه كان(

توندوتیژی له گ����ه ڵ بونی مرۆڤدا هه بوه و كاریگ����ه ری نه رێن����ی له س����ه ر ژیانی تاك و كۆمه ڵگ����ه دان����اوه ، له م س����ااڵنه ی دواییدا راگه یاندن����ی بین����راوی ك����وردی )هه ندێك كه ناڵ����ی ئاس����مانی !!( رۆل����ی نه رێنیانه ی له به رجه س����ته كردنی هه ب����وه به رچاوی����ان دیمه ن����ه توندتی����ژه كان له ڕێ����ی زنجی����ره دۆبالژكراوه كانه وه ، س����ه ره رای بێباكی ئه و كه نااڵنانه و گوێنه گرتنیان له ده نگی زانست و بانگه وازه یه ك ل����ه دوای یه كه كانی توێژه ره به ڵگه كانی كۆمه اڵیه تیی����ه كان. ده رون����ی و كلینیك����ه ده رونییه كان و بازاڕی كه ره س����ته توندوتیژه كان ئه و راستیه ده سه لمێنێت كه

ئه وان نایبینن یان نایانه وێ بیبینن!ل����ه م ماوه ی����ه ی دوایی����دا به ه����ۆی ئه و بارودۆخ����ه ی به س����ه ر عێراقدا به گش����تی و دیمه نی تێده په رێت و به تایبه تی كوردستان توندوتیژیه كان����ی گروپێك����ی تون����دڕه و كه س����ینه ماییه كان ته كنیك����ه به تواناتری����ن

به كاردێنێ����ت ب����ۆ ترس����اندن و تۆقان����دن و به رجه سته كردنی توندوتیژیی.

گومانی تێدانیه به پێی تیۆره زانستیه كان توندوتیژی����ی دو هۆكاری س����ه ره كی هه یه قوتابخانه ی����ه ك ب����ۆ ه����ۆكاری بایۆلۆج����ی ده یگێڕێته وه ، گه لێك به ڵگه ی زانس����تی بۆ ئه م مه به س����ته ده خات����ه ڕو، گروپی دوه م به توێژینه وه ی زانستی باس له ڕۆڵی فێربون له تاقیكردنه وه ی كه سانی ترو رۆڵی كۆمه ڵگه

ده كات بۆ باڵوبونه وه ی توندوتیژی.گرنگتری����ن كاریگه ریی����ه ده رونیه كان����ی

توندوتیژی بریتییه له :1- روانین����ه دیمه نه كان����ی توندوتیژی����ی ئه گه ری الس����اییكردنه وه دروس����ت ده كات و تاوانه كان����ی ئه م دواییه ی كۆمه ڵگه ی عیراق ئه و راس����تییه ده س����ه لمێنێت كه كێش����ه كومه اڵیه تیی����ه كان و تاوانه كان����ی كوش����تن تێدابه كاردێت توندوتیژی شێوازی هه ندێك

كه پێشتر نه بوه .2- سه رهه ڵدانی حاڵه تی ترس به تایبه تی

له منداڵدا.

3- حاڵه ت����ی دڵه ڕاوك����ێ و خه مۆكی له و كه سانه ی س����ه یری دیمه نه ترس����ناكه كانی وه ك داعش ده كه ن چه ند هێنده ی كه سانی

ئاساییه .4- یه كێكیتر له نه خۆش����ییه ده رونیه كان زانس����تییه كان ناوه نده ئه مڕۆدا له ڕۆژگاری بایه خێك����ی گرنگی ده ده ن����ێ زه بری پاش

فشاره كه ئه گه ری رودانی زیاتر ده بێت.5- تێكچونی سیس����ته می خ����ه وو خه وی ناخۆش له و كه س����انه ی ده ڕوانن����ه دیمه نه ترسناكه كان زۆر زیاتره له كه سانی ئاسانی .

6- رودان����ی حاڵه تی زوه����ان به تایبه تی ئه گه ر ئ����ه و تاكه خۆی ب����ه ره و روی ترس بێته وه یان بڕوانێته دیمه نه ترس����ناكه كانی

كه روبه روی كه سێكی نزیكی ده بێته وه .به گشتی ئه گه ری ئه م حاڵه تانه ی سه ره وه و گه لێك حاڵه تی ده رونی و نه خۆشی جه سته یی كاریگه ر له ئه نجامی ئ����ه م دیمه نانه وه په یدا ده بێت و تاك بۆ پاراستنی ته ندروستی خۆی

هه تا له م دیمه نانه به دور بێت باشتره .

سه یركردنی ڤیدیۆ توندوتیژیه كانی داعش خه مۆكی و دڵه ڕاوكێ دروست ده كه ن

له ڕێی ئه م ده خاڵه وه دڵت بپارێزه گه رده ته وێ���ت دڵێكی ته ندروس���تت هه بێت ئه وه ده توانیت له ڕێگه ی چه ن���د رێنمایه كی رۆژانه خۆت رێنمایه كانیش بپارێزی���ت. دڵ له نه خۆش���ییه كانی

ئه مانه ن.1. زۆر دانیش���تن به الی ته له فیزۆن و ئه نته رنێت. زۆر دانیش���تن ه���ۆكاره بۆ توش���بون به جه ڵده ی

له پڕ.2. چاره س���ه رنه كردنی كێش���ه كان. هه ستكردن به بێتاقه تی و چاره س���ه رنه كردنی كێشه كان و راڕایی. به پێی توێژینه وه كان كاریگه ری خراپیان له سه ر دڵ

هه یه .3. پرخه ی ش���ه وانه . پرخه پرخ���ی زۆرو تونده ورده ورده ده بێته هۆی هیالكبونی دڵ و الوازكردنی .

4. به كارنه هێنان���ی ده زوی ددان پاككردن���ه وه . نوێترین توێژینه وه ئه وه ی سه لماندوه پاككردنه وه ی له به كتری���ای ده پارێزێ���ت دڵ ب���ه ده زو ددان

زیانبه خش.5. وه رزش. زۆر گرینگ���ه بۆ مرۆڤ و ده یپارێزێت

له نه خۆش���ێكانی دڵ به تایبه تی بۆ ئه و كه س���انه ی سه رو 45 ساڵن.

6. خواردنی چه وری س���وێرو ئ���ه و خواردنانه ی كال���ۆری زۆر تێدای���ه مه ترس���یدارن، نه خواردن���ی میوه و سه وزه ، جگه ره كێش���ان و خواردنه وه ی مه ی

له مه ترسییه كانی نه خۆشی دڵن.7. گۆشتی س���ور. ئه م خواردنه مه ترسیداره بۆ دڵ و بۆرییه كانی . باشتروایه هه فتانه له دوجار زیاتر

نه خورێت.8. هه ركات هه ستت به هیالكی و ماندبون و ئازاری سنگ و ته نگه نه فه سی كرد به زوترین كات له كاره كه ت

بوه سته و بچۆ بۆنه خۆشخانه .9. چه وری���ه كان و په س���تانی خوێن و ش���ه كره . هه ركات رێژه كه یان به رزبو به هه ند وه ریبگره چونكه

هۆكارن بۆ جه ڵده .10. له پڕ له و ده رمانه مه وه سته یاخود به به رده وامی له بیری مه كه كه بۆت نوس���راوه بۆ گرفته كانی دڵ،

چونكه زۆر زیان به دڵت ده گه یه نێت.

جه سته یی و ده رونی پێش سوڕی مانگانه یه كێكه له گرفته كانی ئافره تان و به پێ���ی لێكۆڵین���ه وه پزیش���كیه كان ل���ه %40 ی ئافره ته كان كاتێك توش���ی ئه م ئازاره ده بن پێویس���تیان به هیچ ب���ه اڵم ته نها چاره س���ه رێك نیه ، %5 ی���ان ئازاره كه ی���ان به هێزه و وای���ان لێده كات نه چنه س���ه ركار، ده كا واپێویس���ت كات���ه ش له م كه س���ه ردانی پزیش���ك بكرێت. توێژینه وه كان ت���ره وه له الیه كی

باسیان له وه كردوه زیاتر له %10 یان پێش هاتنی س���وڕه كه توش���ی خه مۆكی ده بن و

چه ند نیشانه یه كی لێده رده كه وێت .نیشانه كان:

1. هه س���تكردن به بێتاقه تی و نائومێدی و بێزاریی .

2. هه س���تكردن به راڕای���ی وتوڕه ب���ون و تێكچونی مه زاج.

هیالك���ی و ته ركی���زو تیكچون���ی .3كه مبونه وه ی وزه .

سه رچاوه . سایتی العربیه

%10ی ژنان پێش سوڕی مانگانه

ئه م نیشانانه یان لێده رده كه وێت

خوێندن(469( سێشه ممه 162015/3/10

ریکالم

مامۆستایان‌به‌گومانن‌له‌و‌لیژنه‌یه‌یبۆ‌دۆسیه‌ی‌سه‌رپه‌رشتیاره‌که‌‌دروست‌ده‌کرێت

xwendn.awene@gmail.com

ئا: رێنوار نه جم

ئه و لیژنه یه ی بڕیاردرا بۆ کێشه ی دو مامۆستاو سه رپه رشتیاره که پێک بهێندرێت هێشتا ده ستی به کاره کانی

نه کردوه و یه کێتی مامۆستایانیش رایده گه یه نێت ئه گه ر ئه و لیژنه یه له وه

زیاتر دوا بکه وێت، هه وڵوێستی توندیان ده بێت. سه رپه رشتیاری یه که می

په روه رده ییش ده ڵێت "کێشه که ته نها سه رپه رشتیاره که نه بوه ، به ڵکو

به ڕێوه به ری قوتابخانه که ش که موکوڕی هه بوه ".

له خوێندن����گای ئ����ه وه ی دوای کام����ه ران موکری له ش����اری س����لێمانی له دو په روه رده یی سه رپه رش����تیارێکی مامۆس����تا توڕه ده بێت و لێیان ده دات، ئه و هه ڵس����وکه وته ی سه رپه رشتیاره که ناڕه زایی و توڕه یی توندی مامۆس����تایان ب����ه دوای خۆی����دا هێناو داوای به س����زا

گه یاندنی ئه و سه رپه رشتیاره یان کرد.یه ک����ه ی ئه وه یش����ه وه ، ل����ه دوای په روه رده ، وه زاره تی سه رپه رشتیاریی و بڕیاریان دا لیژنه یه ک بۆ ئه و مه به س����ته دروست بکه ن و له هه ولێره وه بێته شاری س����لێمانی بۆ به دواداچونی کێش����ه که و به س����زا دۆزین����ه وه ی الیه نی خه تابارو

گه یاندنی.به اڵم هه رچه نده نزیکه ی س����ێ هه فته به سه ر ئه و روداوه دا تێ ده په ڕێت، هێشتا ئ����ه و لیژنه یه ی بڕیاربو دروس����تبکرێت، نه هاتوه ته ش����اری س����لێمانی و شوێنی روداوه ک����ه ب����ۆ لێکۆڵینه وه و ب����ه دوادا

گه ڕانی راستییه کان.له په روه رده ی یه که م سه رپه رشتیاری رۆژهه اڵتی سلێمانی، مامۆستا به کر له و باره یه وه به ئاوێنه ی راگه یاند که دانانی ئه و لیژنه یه په یوه ندی به ئه وانه وه نییه ، "یه کێک له و دو الیه نه ، سه رپه رشتیاری ئێم����ه س����کااڵکه مان گه یاندوه من����ه ، به ڕێوه به رایه ت����ی گش����تیی و ئه وانی����ش کیتابیان بۆ وه زاره ت کردوه ، وه زاره تیش بڕیاری����داوه لیژنه یه ک ب����ۆ لێکۆڵینه وه

دروست بکات".ده س����تبه کاربونی کات����ی له ب����اره ی لیژنه که وه مامۆس����تا به کر رایگه یاند که

پێده چێت له چه ن����د رۆژی داهاتودا ئه و لیژنه یه تایبه ت����ه ی وه زاره تی په روه رده

بێنه سلێمانی.دروس����تکردنی ده نگ����ۆی ل����ه دوای جۆرێ����ک مامۆس����تایان لیژنه ش����ه وه ، به هۆی دروس����تبو له ال له نائومێدی����ان ئه وه ی له ڕابردودا لیژنه کان نه یانتوانیوه

کاری خۆیان به باشی جێبه جێ بکه ن.یه کێک له مامۆس����تاکان که نه یویست ناوی ئاش����کرا بکرێت، ڕه شبینی خۆی له باره ی هه م����و ئه و لیژنانه پیش����اندا که له م واڵته دا بۆ کێش����ه کان دروس����ت

ده کرێن.ئه و مامۆس����تایه ده ڵێت، "له م واڵته لیژنه بۆ دو ش����ت دروس����ت ده کرێت، یاریی ڕاستییه کان و یاخود شاردنه وه ی کردنه به کێش����ه کان، یان بۆ دواخستن و له بیربردنه وه ی کێشه کانه ، ئه و لیژنه یه ی بۆ کێش����ه ی ئ����ه م سه رپه رش����تیاره ش

دروس����تکراوه هی����چ ش����تێکی زیاتری چاوه ڕێ ناکرێت".

له به رامبه ردا مامۆستا به کر پێی وایه که ئه م جۆره کێشانه هه ر ده بێت به لیژنه هه ڵبژارده یه کی هیچ بکرێت و چاره سه ر دیکه له به رده ستدا نییه ، "که خه ڵکیش نیگه ران����ه له لیژنه ، به ه����ۆی ئه وه یه که له ڕاب����ردوا کاری لیژن����ه کان دواخراون و پشتگوێ خراون. به اڵم با له م لیژنه یه ی بۆ ئه م کێش����ه یه دروس����تکراوه ، په له

نه که ین".ئ����ه و لیژنه یه ی که بۆ ئه و کێش����ه یه دروست ده کرێت، به ڕێوه به رایه تی گشتیی س����ه ره کیین الیه نی سه رپه رش����تیاران له و دۆس����ییه یه داو له ده سه اڵتی وه زیری په روه رده ش����دایه که له سه ر چ ئاستێک

لیژنه که دروست ده کات. له به رامب����ه ردا یه کێتی مامۆس����تایان رایده گه یه نێ����ت که ئه گه ر ئه و لیژنه یه ی

بڕی����ای ل����ێ دراوه دروس����ت نه کرێت و کاره کانی خۆی نه کات ئه وا هه ڵوێستی

توندیان ده بێت.حه مه غه ریب، نه وش����یروان مامۆستا کارگێ����ڕی لق����ی س����لێمانی یه کێت����ی مامۆس����تانی کوردس����تان له و باره یه وه چاوه ڕێی ک����ه راگه یان����د به ئاوێن����ه ی ده ستبه کاربونی ئه و لیژنه یه ن و نیگه رانن له دواکه وتن����ی ده س����تبه کاربونی، به اڵم له ئه گ����ه ری دواکه وتن����ی زیاترو نه بونی وه ک ئ����ه وا لێکۆڵین����ه وه ، ئه نجام����ی یه کێتی مامۆستایان هه ڵوێستی توندیان

ده بێت.مامۆس����تا به ک����ری سه په رش����تیاری ته نه����ا ک����ه وای����ه پێ����ی یه ک����ه م، سه رپه رش����تیاره که خه تاب����ار نییه له و کێش����ه یه دا به ڵکو به ڕێوه به رایه تی ئه و قوتابخانه یه ی کێش����ه که ش لێی ڕویداوه له ئه ستۆیه ، له که موکوڕییه که ی به شێک

مامۆستایه و ش����ه رعی حه قی "بایکۆت ته نه����ا قوتابخان����ه ی کام����ه ران موکری نه ب����وه ک����ه بایکۆتی تێ����دا ڕویدابێت، ره نگ����ه بابه تی بایکۆته ک����ه په یوه ندی هه بێت به و کێش����ه یه ی ڕویداوه ، به اڵم کێش����ه بنه ڕه تییه که ئه وه نییه ، به ڵکو کێش����ه که په یوه ندی به الوازیی ئیداره ی ئ����ه و قوتابخانه ی����ه وه هه ب����وه ، چونکه س����ه رکه وتوبێت، ئیداره یه کی ئه گ����ه ر ده یتوان����ی ئه و بابه ت����ه ئیحتیوا بکات. ئ����ه و سه رپه رش����تیاره 35 قوتابخانه ی له الی����ه ، بۆچ����ی ته نه����ا له قوتابخانه ی کامه ران موکریدا ئه و کێشه یه ڕوده دات، قوتابخانه کاندا له زۆب����ه ری له کاتێک����دا

بایکۆت کراوه ".ال "ه����ه ردو ده ڵێ����ت هه روه ه����ا به ڕێوه ب����ه ری ب����ه اڵم که مته رخه م����ن، قوتابخانه ک����ه زیاتر، چونک����ه له هه مو فه رمانگه یه کدا به ڕێوه به ر به رپرس����یاره

هه ڵه ک����ه ئه گ����ه ر ڕوده دات، ل����ه وه ی له سه ره تادا توڕه بونی سه رپه رشتیاره که بێت، ئ����ه وه جۆرێک له ئیس����تفزازکرنی

سه رپه رشتیاره که شی تێدابوه ".له وه اڵمی ئه و پرسیاره ی که ئایا ئه مه ئه وه ناگه یه نێت به جۆرێک له جۆره کان پش����تگیریی له و سه رپه رشتیاره بکه یت که ئه و کاره ی کردوه ؟ مامۆس����تا به کر ده ڵێ����ت "هه رگیز، من پش����تگیریی ئه و کاره ناکه م. من روبه ڕو سه رزه نش����تی ک����ردوه و سه رپه رشتیاره که ش����م وتوم����ه ئه گ����ه ر به هه ر ش����ێوه یه کیش ئیستفس����ازبکرێن، ده بێ����ت ئێ����وه دان

به خۆتاندا بگرن".ئاوێنه بۆ زانیاریی زیاتر ده رباره ی ئه و لیژنه یه ی پێ����ک ده هێندرێت په یوه ندی ک����رد به وته بێژی وه زاره ت����ی په روه رده فات����ح مه ول����ه وی زاده ، ب����ه اڵم وه اڵمی

په یوه ندییه کانی نه دایه وه .

ره نگه بابه تی بایکۆته که

په یوه ندی هه بێت به و کێشه یه ی ڕویداوه ، به اڵم

کێشه بنه ڕه تییه که ئه وه نییه ، به ڵکو

کێشه که په یوه ندی به الوازیی ئیداره ی ئه و قوتابخانه یه وه

هه بوه قوتابیان ده یانه وێت مامۆستاو سه رپه رشتیار کێشه کانیان بۆ چاره سه ر بکه ن به اڵم ئه وان سه رقاڵی کێشه ی خۆیانن

جۆرج بوش: هیچ مه راسیمێك هێنده ی راوه ستانم له ته نیشت تاڵه بانییه وه بزوێنه ر نه بو

17(469( سێشه ممه 2015/3/10 کتێب

ئا: بارام سوبحی

من ئاماده ی زۆرێك له مه راسیمه كانی پێشوی گه یشتنم ببوم، هیچیان وه كو

ئه وه بزوێنه ر نه بون كه له ناو گۆڕه پانی كۆشكی ئازادكراو له ته نیشت سه رۆك جه الل تاڵه بانی بوه ستم و ته ماشای

شه كانه وه ی ئااڵكانی ئه مریكاو عێراقی ئازاد بكه م، سه رۆكی پێشوی ئه مریكا

جۆرج بوش، له یاداشته كانیدا به م جۆره باسی یه كێك له سه ردانه كانی بۆ عێراق

ده كات.

جۆرج ب����وش كه بۆ م����اوه ی دو خول و )2008 -2000( س����ااڵنی له م����اوه ی سه رۆكایه تی ئه مریكای كردوه ، یاداشته كانی م����اوه ی س����ه رۆكایه تی له كتێبێكی قه باره گه وره دا به ناونیشانی "خاڵه كانی بڕیاردان" باڵوكردۆته وه . بوش ئاماژه به وه ده كات له م كتێبه دا به س����ه رهاتی تاقه تپڕوكێنی ژیانی سه رۆكایه تی نه نوسیوه ته وه ، به ڵكو ته نها بڕیاره گرنگه كانی سه رده می سه رۆكایه تی

نوسیوه ته وه .ب����اس له ژیان����ی خۆی و ل����ه م كتێبه دا بنه ماڵه ك����ه ی و خۆپااڵوتن����ی ب����ۆ حاكمی ویالیه تی ته كس����اس و پاشان سه رۆكایه تی ئه مریكا ده كات. ئه مه جگه له باس����كردن ل����ه روداوه گه وره و گرنگه كانی س����ه رده می په الماره كانی وه كو: س����ه رۆكایه تیه كه ی ، (11/ئه یلول( و شه ڕی ئه فغانستان و عێراق و

زریانی كاترینا له واڵته كه ی .

چاوی باوكم و ده می دایكمب����وش له ن����او بنه ماڵه یه كی سیاس����یدا گه وره بوه ، به جۆرێك )پریس����كۆت بوش(ی باپیری له ساڵی )1952( بۆته ئه ندامی ئه نجومه نی پیرانی ئه مریكا، هه روه ها باوكی چه ندین پۆست و پله ی سیاسی بینیوه كه دواهه مینی����ان س����ه رۆكایه تی ئه مریكا بوه

له ماوه ی سااڵنی )1989- 1993(.بوش كه كوڕه گ����ه وره ی جۆرج و باربارا بوشه ، تاكه سه رۆك بوه دوای جێهێشتنی كۆشكی سپی هێشتا دایك و باوكی له ژیاندا مابن. ئه و باس له وه ده كات كاتێك خۆی بۆ حاكمی ته كساس پااڵوتوه ، به خه ڵكی وتوه "من چاوه كانی باوكم و ده می دایكم هه یه ". س����ه رباری ئ����ه م قسه یه ش����ی دان به وه دا ده نێت "دای����ك و باوكم هه رگیز خه ونه كانی خۆیان له مندا چاوه ڕوان نه كرد". له كاتێكدا بوش بۆته حاكمی ته كس����اس، براكه شی بۆته حاكم����ی فلۆریدا، له گه ڵ ئه وه ش����دا ده ڵێت "هه رگیز سیاسه تم وه كو پیشه یه ك

له به رچاو نه گرتوه ".وازهێنان له جگه ره و خواردنه وه

یه كێك ل����ه و بڕیارانه ی ژیانی ، كه بوش به بڕیارێك����ی "زۆر قورس" ن����اوی ده بات وازهێنانێتی له خواردن����ه وه ، چونكه وه كو خۆی باس����یده كات كه س����ێك ب����وه زۆری خواردۆته وه ، به وهۆیه وه دوچاری روداوێكی هاتوچۆ بوه و دواتر له كات����ی هه ڵبژاردنی سه رۆكایه تیدا، له الیه ن ركابه ره كه یه وه ئه و

روداوه بۆ شكاندنی به كارهێنراوه .بوش ده ڵێت "له ساڵی )1986(ه وه یه ك دڵۆپ����ه كحولم نه خواردۆت����ه وه "، هه روه ها ده ڵێ����ت "به بێ ئه م بڕی����اره ، هیچ كام له و بڕیاران����ه ی تر كه له م كتێبه دا باس����كراون

نه ده دران".بڕیارێك����ی دیكه ی ژیان����ی وازهێنانێتی له جگه ره كێشان، كه بۆ ماوه ی نزیكه ی نۆ

ساڵ جگه ره ی كێشاوه و ده ڵێت "به مژینی توتن وازم له جگه ره كێشان هێنا".

عیسا باشترین فه یله سوفه بوش یه كێكه له و سه رۆكانه ی ئه مریكا، كه له ماوه ی هه ش����ت ساڵی سه رۆكایه تیدا زۆر بایه خ����ی به ئاماژه و هێم����ا ئاینیه كان ده دا، هۆكاره كه شی ده گێڕێته وه بۆ ئه وه ی "ئایین هه مو كاتێك به ش����ێك بوه له ژیانم، به اڵم به ڕاستی باوه ڕدارێك نه بوم.. كتێبی پی����رۆزم ناوبه ن����او ده خوێن����ده وه و وه كو كۆرسێكی خۆباشكردن بینیم.. ئایین زیاتر نه ریتێك بو نه ك ئه زمونێكی رۆحی ، گوێم

ده گرت به اڵم نه مده بیست".بوش، ب����اس ل����ه وه ده كات له كامپه ینی هه ڵبژاردن����ی س����اڵی )2000(داو له یه كێك له روبه ڕوبونه وه كان����دا له گه ڵ ركابه ره كه ی ، لێی����ان پرس����یوه : زیات����ر بای����ه خ به كام فه یله سوف یان بیرمه ندی سیاسی ده ده یت و بۆچی ؟"، ئه میش له وه اڵمدا ده ڵێت "عیسا،

چونكه دڵمی گۆڕی ".

گۆڕستانی ئیمپراتۆریه ته كانبه الی بوشه وه باش����ترین بڕیاری ژیانی تایبه تی خۆی ، ناسین و هاوسه رگیری بوه له گه ڵ لۆرا كه پێكه وه بونه ته خاوه نی دو كچ. به اڵم له باره ی قوڵترین و هه ره گرنگترین بڕی����اری م����اوه ی س����ه رۆكایه تی ، ده ڵێت "ناردنی ئه مریكیه كان بۆ جه نگ، قوڵترین بڕیاری س����ه رۆكایه تیم بو"، كه مه به ستی هۆكاره كه ش����ی ئه فغانس����تانه ، ش����ه ڕی ده گێڕێته وه بۆ ئه وه ی "ئه وان له س����ه ده ی ن����ۆزده دا بریتانیه كانیان ك����رده ده ره وه ، له سه ده ی بیسته مدا سۆڤیه ته كانیان كرده ده ره وه ، ته نانه ت ئه لیكسانده ری مه زنیش نه یتوانی واڵته كه داگیربكات. ئه فغانستان ناوێكی نه گریسی به ده ستهێنابو: گۆڕستانی

ئیمپراتۆریه ته كان".

له حاكمه وه بۆ سه رۆكایه تی ئه وه ی له م كتێبه دا ده رده كه وێت ئه وه یه ب����وش ئاره زویه كی زۆر ب����ۆ خوێندنه وه ی مێژو هه یه ، هه روه ها سه رس����امه به هه ردو فرانكلین لنكۆڵ����ن و ئه براه����ام س����ه رۆك رۆزڤێڵت. باس له وه ده كات ساڵی )1996( له ئاهه نگێكدا هاوڕێیه ك����ی پێی وتوه "تۆ

سه رۆكی داهاتوی ئه مریكا ده بیت".له ماوه ی س����ه رۆكایه تی بوشدا روداوێك جیهان����ی هه ژان����د، ئه وی����ش په الماردانی هه ردو تاوه ری سه نته ری بازرگانی له شاری نیویۆرك و وه زاره تی به رگری له واشنتۆن بو ل����ه رۆژی )2001/9/11(، كه به وته ی بوش بۆته ه����ۆی كوژرانی )2973( كه س. ئه و روداوه ش له كاتێكدا بوه له قوتابخانه یه كدا

چیرۆكی بۆ مندااڵن خوێندۆته وه .له دوای ئه و په الماران����ه یه كه م لێدوانی بوش بۆ میدی����اكان ئه مه ب����و "تیرۆریزم ل����ه ڕوی واڵته كه مان����دا به رگ����ه ناگرێت"، ئه وه ی ل����ه م نێوه نده دا مایه ی س����ه رنجه ئه وه یه كاتێك له س����اڵی )1990( س����ه دام حسێن په الماری كوه یت ده دا، بوشی باوك ده ڵێت "ئه م شه ڕانگێزییه به رگه ناگرێت". بوش ده ڵێ����ت "دوباره كردنه وه كه نیازێكی

له پشت نه بو".

هه سته بوی به سه رۆكس����ه رۆكایه تیدا، یه كه م����ی له خول����ی به هۆی نزیكی ده نگه كانی بوش و ئالگۆری ركابه رییه وه ، دوای ته واوبونی هه ڵبژاردنه كه

ئه نجام����ی كۆتای����ی راناگه یه نرێت، به ڵكو ده س����توری دادگای ره وانه ی ئه نجامه كان

ده كرێن، بۆ ئه وه ی دوا بڕیاربده ن.س����ه رله به یانی )12/دیسه مبه ر( كاتێك بوش و لۆرای هاوس����ه ری له ن����او جێگه دا ده ب����ن و هێش����تا له خ����ه و هه ڵنه س����اون، هاوكارێك����ی بوش ته له فۆن����ی بۆ ده كات و ده ڵێت ته له فزیۆن داگیرسێنن. كاتێك بوش راده گه یه نرێت پێ����ده كات ته له فزیۆنه كه ی جێگیركراون هه ڵب����ژاردن ئه نجامه كان����ی به جۆرێك )2.912.790( ده نگ بۆ بوش له به رانب����ه ر )2.912.253( ده ن����گ ب����ۆ ركابه ره كه ی ، به م جۆره بوش ده بێته چل و

سێیه مین سه رۆكی ئه مریكا.

پێكه نین و خه اڵتی خه وبردنه وه به درێژایی باوك����ی رایده گه یه نێت بوش ژیانی حه زی به گاڵته وگه پ بوه ، بۆیه له كاتی سه رۆكایه تیدا به ناوی راوێژكاری ئاسایشی نیشتیمانی برێنت سكۆكرۆفت، خه اڵتێكی دروستكردوه به ناوی )سكۆكرۆفت( بۆ ئه و ئه ندامانه ی س����تافه كه ی كه له كۆبونه وه دا خه و ده یبردنه وه . هه روه ها ده ڵێت "باوكم ئێس����تا له هه ش����تاكانی ته مه نیدا له ڕێگه ی ئیمه یڵه وه نوكته باڵوده كاته وه و له یه كه وه )خ����راپ( ب����ۆ ده )زۆرب����اش( پله به ندی

ده كات".له ژیان����ی خۆیدا، پێكه نین ده رب����اره ی بوش ده ڵێ����ت "زۆرجار من گاڵته وگه پم بۆ

كه مكردنه وه ی دڵته نگی به كارده هێنا".

ئه بوغرێب و هه ڵه كانی عێراق

له به ه����اری )2003(دا س����وپای ئه مریكا په الم����اری عێراقی داو كۆتایی به س����ی و پێنج س����اڵی ده س����ه اڵتی به ع����س هێنا، ب����وش دو به ش����ی كتێبه كه ی بۆ باس����ی روخانی ل����ه دوای ته رخانك����ردوه ، عێراق رژێمیش����ه وه چوار جار س����ه ردانی عێراقی كردوه . ده رباره ی ئه و ش����ه ڕه ده نوسێت: ئه گه ر به ڵگه ی لێبڕاوانه م ده ست نه كه وتایه به پیالنی س����ه دام رایه ڵكردن����ه وه ی ب����ۆ كارم ئ����ه وا س����ێپتێمبه ره وه ، ی����ازده ی ده كرد بۆ چاره س����ه ركردنی كێشه ی عێراق

به شێوه یه كی دیبلۆماسی ".له به ه����اری )2004(دا چه ن����د وێنه یه كی گرتوخان����ه ی ئه بوغرێ����ب باڵوكرایه وه ، كه

تیایدا سه ربازه ئه مریكیه كان ئه شكه نجه ی رۆناڵ����د ده ده ن. عێراقی����ه كان گی����راوه ئه وكاتی به رگ����ری وه زیری رامس����فێڵدی ئه مریكا وێنه كان به بوش پیش����ان ده دات، بوش ده ڵێت "زۆر حاڵم تێكچو.. له كاتێكدا ئه نجام����ده ران دادگایی س����ه ربازی كران، ناوبانگ����ی ئه مری����كا زه ربه یه ك����ی توندی به رك����ه وت. م����ن ئه مه به خاڵێك����ی نزمی

سه رۆكایه تیه كه م له قه ڵه م ده ده م".به بۆچون����ی بوش، ئه مری����كا دو هه ڵه ی یه كه میان له عێراق����دا، هه بوه س����ه ره كی ئه وه بوه دوای روخانی رژێم و تێكچونی دۆخی ئه منی "ئێمه خێراترو توندتر كاردانه وه مان نه بو. ل����ه ده مانگ����ی دوای داگیركردنه كه ئێمه ژماره ی س����ه ربازمان له )192( هه زار

بۆ )109( هه زار كه مكرده وه .هه ڵ����ه ی دوه م له عێراقدا، به وته ی بوش شكس����تی هه واڵگری بوه له باره ی چه كی كۆك����وژی له عێراقدا. بوش ده ڵێت: كاتێك ئه وه نده ی كه س نه دۆزییه وه چه كه كانمان من توشی شۆك و توڕه یی نه بو. هه ر كاتێك كه بیرم لێده كرده وه هه س����تم به هێڵنجدان

ده كرد، هێشتاش هه روام".

چیتر بۆ سه دام بكه م؟به پێی گێڕانه وه كانی بوش، س����ه دام زۆر دڵنیا نه ب����وه له وه ی كه ئه مریكا په الماری ده دات، به اڵم ب����وش ده ڵێت "من له وتاری س����ااڵنه مدا ئه وم وه كو به شێك له ته وه ری خراپه ناوهێنا. قسه م بۆ ژورێكی پڕاوپڕی نه ته وه یه كگرتوه كان كرد و به ڵێنمدا ئه گه ر دیبلۆماسی شكست بهێنێت، ئه وا له چه ك دایده ماڵم.. ئێمه هێزێك����ی )150( هه زار سه ربازیمان له س����ه ر سنوره كه ی دابه زاند. ئاگادارییه كی دوایین چل و هه شت سه عاتم پێگه یاند كه ئێمه خه ریكه واڵته كه ی داگیر ده كه ین. له وه زیاتر ده بوایه چه نده رونتری

بكه مه وه ".بوش، هێما بۆ ئه وه ده كات سه دام دوای )F.B.I( به لێكۆڵه ره كانی ده ستگیركردنی وتوه : ل����ه وه نیگه ران بوم ك����ه له به رده م ئێراندا الواز ده ربك����ه وم، نه وه كو له الیه ن هاوپه یمانانه وه له س����ه ر حوك����م البدرێم". به وته ی ناوبراو هه ڵه ی س����ه دام ئه وه بوه له هه موان زیاتر به كه سایه تی خۆی فریوی خواردوه و ده ڵێت "سه دام سه ره نجام ئه وه ی كه له هه موان زیاتر فریوی دا، خۆی بو".

مالیكی و خراپترین ماوه ی سه رۆكایه تی ب����وش، هاوینی )2006( به "خراپترین ماوه ی س����ه رۆكایه تی " خۆی ناوده بات، به هۆی ئ����ه وه ی له رۆژێكدا تێكڕا )120( عێراق����ی ده مردن، س����ه رباری كوژرانی زیاتر له )2500( س����ه رباز له ماوه ی سێ دابه شبونی له باره ی ش����ه ڕدا. س����اڵی عێراقیش����ه وه ده ڵێ����ت "ئه گ����ه ر عێراق به سه ر هێڵه تایه فیه كاندا دابه ش ببێت،

ئه ركی ئێمه به بنبه ست ده گات".مالیكی نوری به كه سایه تی سه باره ت سه رۆك وه زیرانی پێشوی عێراق، بوش ده ڵێت "س����ه ركردایه تیه كه ی س����ه رۆك وه زیران����ی عێ����راق چه ندجارێك ئێمه ی بێزاركردوه . ئه و هه میش����ه س����ه ربازی عێراق����ی دانه ده به زان����د ك����ه وایده وت، هه ندێ له كه س����انی ناو حكومه ته كه شی په یوه ن����دی گوماناویی����ان به ئێران����ه وه هه بو. ئه و كاری پێویس����تی نه كردبو بۆ

سۆراخكردنی توندڕه وانی شیعه ".س����ه ردانی دواهه مین ب����وش كاتێك ب����ۆ عێ����راق ئه نجام����دا، ل����ه كۆنگره رۆژنامه وانی����ه هاوبه ش����ه كه ی له گ����ه ڵ مالیكی ، رۆژنامه نوسێكی عێراقی جوته پێاڵوه ك����ه ی گرت����ه ب����وش. ده رباره ی س����اته كانی دوای روداوه ك����ه ده ڵێ����ت "پاش كۆنگره كه ، م����ن و مالیكی له گه ڵ وه فده كانمان چوینه قاتی س����ه ره وه بۆ نانی ئێواره ، ئه و هێشتا ده له رزی و زۆر پۆزشی هێنایه وه . منیش پێموت چیتر

نیگه ران نه بێت".

مه راسیمه كه ی تاڵه بانی جگ����ه له مالیكی ، بوش ته نها باس����ی كاتێ����ك ئه وی����ش ده كات، تاڵه بان����ی له ئه نبار بینویه ت����ی ، هه روه ها جارێكی دیك����ه له كۆش����كی س����ه الم له به غ����دا له گه ڵیدا كۆبۆته وه . بوش ده نوس����ێت: وه كو س����ه رۆك، من ئام����اده ی زۆرێك گه یشتنم پێش����وی له مه راس����یمه كانی ببوم، هیچیان وه كو ئه وه بزوێنه ر نه بون كه له ناو گۆڕه پانی كۆش����كی ئازادكراو له ته نیش����ت س����ه رۆك جه الل تاڵه بانی بوه ستم و ته ماشای شه كانه وه ی ئااڵكانی ئه مریكاو عێراقی ئازاد بكه م كه له ته ك یه كتری بون، له كاتێكدا كه باندی سوپا

سرودی نیشتیمانی ئێمه ی لێده دا.

به ڕێزانی بەڕێوەبەری ئاوێنە!

رێ���زو س���اڵوی گەرم���ی ئێمەت���ان پێشکەش.

پێش���ەکی زۆر سپاس���تان دەکەین کە ل���ە201۵/1/20 لەژمارەی 462 ی ئاوێنەدا کتێبی »کاک فوئاد موستەفا س���وڵتانی کێ بو، ئامانجی چی بو و چۆن گیانی بەختکرد؟« بە خوێنەرانی ئاوێنە ناس���اند. بابەتەکەمان زۆر پێ باش بو جگە لەسەردێڕەکەی »خۆت

بۆ کێ بەکوشت دەدەیت هاوڕێ« تێبینیەکی چکۆلەمان سەبارەت بەو سەردێڕە هەیە، خۆشحاڵ دەبین ئەگەر

لەئاوێنه دا باڵوی بکەنەوە.ئامانج���ی کاک فوئاد خەبات لەدژی ستەم و چەوسانەوەو گەیشتنی هەژاران بە ڕزگاری و سەربەستی بو و گرێدراوی بەرپرس���ی چەن���د هەڵس���وکەوتی دەستڕۆیش���توی کۆمەڵە لەگەڵ کاک فوئادو بنەماڵ���ەی کاک فوئاد نەبو و

سەرچاوەی نەدەگرت. كاک فوئ���اد هاوڕێ���ی زۆری ب���و و هەیە. زۆریان ه���ەر وەک کاک فوئاد بۆ ئامانج���ی هاوبەش لەگیانی خۆیان مایەی���ان داناو گیانی���ان بەخت کرد. م���اون و بەخۆش���یەوە زۆریش���یان سەربەرزو وفادار بەخەباتی مروڤایەتی

بۆ رزگاری ئینسانن.ئەو س���ەردێرە تەڕو وشک پێکەوە دەسوتێنێ. ویستمان بەم رونکردنەوە کورتە بڵێین بریا ئ���ەو بابەته جوانە سەردێڕێکی گونجاوتر لەگەڵ خەبات و ژیانی کاک فوئادو ناوەرۆکی کتێبەکە

بوایەت.

بەسپاس و پێزانینی زۆرەوە

مەلەکە، رەزاو حیشمەت موستەفا سۆڵتانی سوید 2015/3/1

رونکردنه‌وه‌

دایك و باوكم هه رگیز خه ونه كانی خۆیان له مندا چاوه ڕوان

نه كرد". له كاتێكدا بوش بۆته حاكمی ته كساس، براكه شی بۆته حاكمی فلۆریدا، له گه ڵ

ئه وه شدا ده ڵێت "هه رگیز سیاسه تم وه كو پیشه یه ك

له به رچاو نه گرتوه

ئا: ئاوێنه

له م هه فته یه داو له ماوه ی دو رۆژدا له دو مه راسیمی جیاوازدا له شاری سلێمانی، 32

کتێب باڵوده کرێنه وه .

مه راس���یمی یه که میان رۆژی هه ینی، 13ی ئازار له کتێبفرۆشی غه زه لنوس به ڕێوه ده چێت و تێیدا 20 کتێ���ب باڵوده کرێنه وه . کتێبه کانی بابه ت���ه وه هه مه جۆرن ، ل���ه ڕوی غه زه لنوس زانس���تیی و فه لس���ه فییان کتێبی ئه ده بیی و

تێدان .به ڕێوه به ری ناوه ندی چاپ و باڵوکردنه وه ی غه زه لنوس، ڕه وه ز حه مه س���اڵح له وباره یه وه به ئاوێن���ه ی راگه یاند "ئێمه له س���اڵی رابردو بیرمان له چاپکردنی کتێبی زانستیی کرده وه و به ڵێنمان دا که له مس���اڵدا ژماره یه ک کتێبی زانس���تیی چاپ بکه ین، له م کۆمه ڵه کتێبه دا، دو کتێب���ی زانس���تیی تێدای���ه و له مس���اڵدا چه ن���د کتێبێکی دیکه ی زانس���تیی دیکه ش چ���اپ ده که ین. هه روه ه���ا ژماره یه ک کتێبی

فه لس���ه فیی و چه ن���د رۆمانێک���ی جیهانی���ی گرنگیش له خۆ ده گرێت".

وتیش���ی "له م وه جبه ی���ه دا گرنگیمان داوه به نوس���ه ری گه نجی خۆم���ان و پێمانوایه که ده بێ���ت ده زگا رۆش���نبیرییه کان کار بۆ ئه و

گه نجانه بکه ن".ره وه ز حه مه س���اڵح جه ختی ک���رده وه که ئ���ه و هه مه جۆرییه له کتێبه کان���دا ته نها له م وه جبه ی���ه دا نابێ���ت، به ڵک���و له به رنامه یاندا هه یه له وه جبه کانی ئاینده شیاندا کار له سه ر ئه و بابه تانه بک���ه ن که تاڕاده یه ک فه رامۆش

کراون. ئه و 18 کتێبه ی غه زه له نوس سه رجه میان بۆ یه که مجارن چاپ ده کرێن و هاوکات دو کتێبی دیکه ش له هه مان مه راس���یمدا باڵوده کرێنه وه ئه وانی���ش س���ه رجه م به رهه مه کانی س���واره

ئێلخانی زاده و شیعره کانی خه ییام-ن.له باره ی ئ���ه وه ی ئایا ئه وه ریس���ک نییه ل���ه م دۆخ���ه خراپ���ه ئابوری���ی و جه نگه ی له کوردستاندا هه یه ئه و ژماره کتێبه پێکه وه باڵوبکرێن���ه وه ، ره وه ز ده ڵێت، "به دڵنیاییه وه

ڕیسکه ، به اڵم ئێمه بڕوامان وایه ئه م دۆخه ی که ئێس���تا هه یه ، زاده ی ئه و ئیش���نه کردنه جدیی���ه کولتوریانه یه که ده ب���وو له ڕابردودا بکرایه ، ئێمه ئێس���تا ئه م کارانه ده که ین بۆ ئه وه ی نه وه کانی ئاین���ده ڕوبه ڕوی دۆخێکی

هاوشێوه ی ئێستا نه بنه وه" .له مه راسیمێکی دیکه و رۆژێک دواتر، 14ی ئ���ادار، له ناوه ن���دی رۆش���نبیریی و هونه ریی ئه ندێش���ه ، 12 کتێب باڵوده کرێنه وه ، هاوکات له گه ڵ ئه وه دا، یادێک بۆ نوسه ری کۆچکردو خێزانه که ی به ئاماده بونی موک���ری محه مه د به ڕێوه ده چێت و دو کتێبیش���ی )س���ه گوه ڕ،

تۆڵه ( باڵوده کرێنه وه .به ڕێوه ب���ه ری ئه و ناوه ن���ده ، هه ژار مه جید به ئاوێن���ه ی راگه یان���د که ئه ندێش���ه هه وڵ ده دات و ئه وه ن���ده ی له توانایدا هه بێت، کتێبه کۆن���ه کان که له به رده س���تدا نه ماون، دوباره

چاپ بکاته وه .ئ���ه و کتێبانه ی ل���ه و رۆژه دا باڵوده بنه وه ، 8 کتێبی���ان چاپ���ی ئه ندێش���ه ن و دوانی���ان ه���ی ده زگای س���ه رده م و 2 کتێبی دیکه ش

به سه ربه خۆ چاپکراون.له باره ی تیراژی کتێبه کانه وه هه ژار مه جید رایگه یاند که تی���راژی 2 کتێبیان 2 هه زاره و ئه وانی دیکه ش هه زارو پێنجسه ده ، "ئه ندێشه تیراژی هه زاری بۆ کتێب تێپه ڕاند، ئیتر ئێمه ه���ه ر کتێبێک چ���اپ بکه ین ه���ه وڵ ده ده ین تیراژه که ی 2 هه زار بێت". هه روه ها رایش���ی ده گه یه نێت که ناوه نده که یان ئیش���ی کردوه و زه مینه ی ره خس���اندوه و خوێن���ه ری بۆ ئه و

کتێبانه دروستکردوه .له دوای ئه م وه جبه یه شه وه ، ئه ندێشه چه ند وه جبه یه کی دیکه کتێب چاپ ده کات و به وته ی به ڕێوه به ره که ی له ئێستادا 100 کتێبیان الیه و

ئاماده یه بۆ چاپ.یه کێ���ک ل���ه و کتێبان���ه ی ئ���ه و ناوه نده هه وڵده دات له م مانگه دا باڵویبکاته وه ، نوێترین رۆمانی به ختیار عه لییه به ناوی "هه وره کانی

دانیاڵ" به چاپی 10 هه زار دانه .ه���ه ژار مه جی���د رایده گه یه نێ���ت که جگه له کتێبه کان���ی به ختیار عه لی، "هیچ کتێبێکی

دیکه به و تیراژه زۆره چاپ ناکرێت".

له ماوه ی 2 رۆژدا له سلێمانی 32 کتێب باڵوده بنه وه

تایبه‌ت (469( سێشه ممه 182015/3/10

ئا: ئاوێنه

عه بدواڵی موهته دی سكرتێری گشتی كۆمه ڵه ی شۆڕشگێڕی زه حمه تكێشانی

كوردستانی ئێران، له م گفتوگۆیه ی ئاوێنه دا تیشك ده خاته سه ر گفتوگۆكانی نێوان

ئێران و ئه مه ریكاو باس له بااڵده ستیی ئێران به سه ر ناوچه كه داو مه ترسیه كانی بۆ كورد ده كات، ئه و ده ڵێت "من نازانم سنه و

كرماشان چییان له دیاربه كرو سلێمانی و قامشلی كه متره ؟ په یامی ئێمه ئه وه یه

ده نگمان رابگه یه نن".

ئاوێن����ه : گفتوگۆكانی نێوان ئێران و گروپی پێن����ج كۆ یه ك ب����ه ره و رێككه وت����ن ده چن، رێكه وتنێكی به وجۆره كاریگه ریی و لێكه وته ی كوردس����تان به گش����تی و ناوچه كه له س����ه ر

به تایبه تی چی ده بێت؟موهت����ه دی : هه رچه نده تا ئێس����تاش رون نییه كه ئایا ئه و رێككه وتنه س����ه ر ده گرێت یان سه ر ناگرێت و شانسی سه رگرتنی له چاو مانگه كانی پێشتر ئێستا زیاتره ، به اڵم هێشتا س����ه رگرتنی مسۆگه ر نیه ، چ سه ر بگرێت و چ سه رنه گرێت به بڕوای من قۆناغێكی نوێ به دو ئێران و له كۆمه ڵگای جیاوازه وه س����یناریۆی سیاس����ه تی ناوچه كه دێنێته ئاراوه ، هه ركام له وانه جیاوازن. ئه گه ر س����ه رنه گرێت ره نگه خێ����را نا، به اڵم ورد ورد دوای چه ند مانگێك به تایبه تی دوای رۆش����تنی ئۆباما له سه ركار، گرژی داهات����وی نێوان ئه مه ری����كاو رۆژئاوا له الیه ك، ئێرانی كۆماری ئیسالمیش له الیه ك بێگوم����ان له هه ڵچ����ون و زیادبون����دا ده بێت،

ئه وه ش ئاكامی زۆری لێده كه وێته وه .ئاوێنه : كاریگه ریی ئه م گفتوگۆیانه ئه گه ر سه ربگرێ یان سه رنه گرێت له سه ر كوردستان

چی ده بێت؟موهته دی : گه وره ترین كاریگه ریی له س����ه ر ئابوری ئێران ده بێت، ئنجا به دوایدا له س����ه ر بارودۆخی سیاس����ی . له س����ه ر ئابوری ئێران ئه گه ر رێككنه ك����ه ون پێموایه ئه وه ندی دیكه ئێران به ره و داڕوخان ده چێت، ئێس����تا ئێران له باری ئابورییه وه زۆر كۆڵه واره ، له نێوخۆیدا كلۆره ، مه ڕواننه ئه وه ی كه ئێران له ئاس����تی هه یه و ئه كتیڤی ناوچه ك����ه دا سیاس����ه تێكی ده ست درێژ ده كات بۆ هه مو جێیه ك و وه كو خۆی����ان ده ڵێن پێنج پایته خت����ی رۆژهه اڵتی ناوه ڕاستییان به ده سته وه یه ، به اڵم داڕوخانی ئاب����وری له ئێ����ران واقیعیه تێك����ی گه وره یه . ئه گه ر رێككه وت����ن له به ینیانیاندا نه بێت ئه م ئابورییه ی ئێ����ران زۆر زه حمه ت����ه بۆ چه ند ساڵی دیكه ئاوا درێژه ی هه بێت، من پێموایه له ژێر باری قورسی ئابوریدا توشی كاره ساتی گه وره ده بێت، دیاره له پێش����دا خه ڵكه كه ی ،

دواتریش ده وڵه ته كه ی توش ده بێت.ئاوێنه : ئایا بگه نه رێككه وتنێك، هه ژمونی ئێران به س����ه ر ئه م ناوچه ی����ه دا زیاتر نابێت

به كوردستانیشه وه ؟موهت����ه دی : دو بۆچون هه ی����ه له وباره وه ، یه كێكیان ده ڵێت ئه م رێككه وتنه ته نها له سه ر چه كی ئه تۆمی و پرسی ناوكی ئێرانه و پێیوایه س����ه رباری گه یش����تنه رێككه وتنیش كێشه و ملمالنێی گ����ه وره ی ئه مه ریكا و رۆژئاوا له گه ڵ ئێران ده مێنێت، ب����ه اڵم بۆچونێكی تر هه یه پێیده ڵێن "سه ودای گه وره " كه مامه ڵه یه كی زۆر گ����ه وره له نێ����وان ئه مه ری����كاو ئێران����دا روده دات و پێكهاتنێكی گه وره ده كه ن و له سه ر هه مو شتێك رێكده كه وتن، ئه مه ریكا نایه وێت به موجۆره ی ئێس����تا پش����ت به عه ره بستانی سعودی و دنیای عه ره ب له الیه ك و به ئیسرائیل له الیه ك����ی تر ببه س����تێت، ده یه وێ����ت ئێران وه ك گه مه كه رێك����ی ن����وێ ، رۆڵێك����ی نوێی پێبدرێت له رۆژهه اڵتی ناوه ڕاستدا، بۆ ئه وه ی به ڕه سمی بناسرێت وه ك زلهێزێكی ناوچه یی ، وه ك توركیا و س����عودیه و ئیسرائیل. من زۆر به زه حمه تی ده زانم ئه و رێككه وتن و س����ه ودا گه وره یه له نێوان ئێران و ئه مه ریكادا ببێت، دو گوتاری زۆر جیاوازیان هه یه ، دو به رژه وه ندی جیاوازی����ان هه یه ، زۆر زۆر ب����ه دوری ده زانم ئێ����ران به م ئایدۆلۆژیی و سیاس����ه ته وه ببێته

هاوپه یمان له گه ڵ ئه مه ریكا.ئاوێنه : به اڵم ئایا ئه مه ریكاو رۆژئاوا به بێ ئێ����ران ش����ه ڕی دژی تیرۆری����ان پێده كرێت و

پێویستیان به ئێران نییه ؟موهت����ه دی : به ڵ����ێ ئ����ه وه نییه ئێس����تا سوپای پاسداران و چه كی قورسیان هێناوه و له ش����ه ڕه كاندا به ش����دارن و ئێس����تا له شه ڕی تكریت����دا كێ هه ی����ه نه زانێت كه حه ش����دی ش����ه عبی پش����تیان به ئێ����ران ئه س����توره ؟ ئه مه ریكاش به هۆی مه ترس����ی داعش جارێ هیچی پێناڵێت، به اڵم پێموانییه ئه م مانگی هه نگوینه ی ئێران و ئه مه ریكا زۆر بخایه نێت و به رده وام بێت، به هه ر راده یه ك كه پاشه كشه به داعش بكرێت و مه ترسییه كه ی كه م بێته وه ، ناكۆكی و ملمالنێی ئێران و ئه مه ریكا له س����ه ر ئه وه ی ك����ه هه ریه كه و ئه ویتری����ان ده ربكات

له گۆڕه پانه كه ، په ره ده ستێنێت.ئاوێنه : به بڕوای تۆ رادیكالیزمی س����وننه له ڕێگ����ه ی رادیكالیزم����ی ش����یعه وه دژایه تی

ده كرێت؟موهت����ه دی : رادیكالیزم����ی ش����یعه به هیچ شێوه یه ك پێشكه وتوخوازتر یان مه ده نی تر

نییه له داعش، هه ردوكیان كۆنه په رست و دژه ئازادی و دژه مۆدێرنیته و دژه دیموكراس����ی و دژه ژن و دژی كوردیش����ن، مه رج نییه ئێستا به حس����ابی ته كتیكی ئه م����ڕۆ هاوته ریب بێت له گه ڵ كورد له ش����ه ڕ ب����ه دژی داعش، به اڵم جێگ����ه ی هی����چ پشتپێبه س����تنێك نین، هیچ خاڵێك����ی پۆزه تیڤی����ان تێدا نابین����م، بۆیه به هه مان ئه ندازه ی داعش كه هی س����ونه یه ، حه ش����دی ش����ه عبی و رادیكالیزم����ی ش����یعه

به مه ترسی ده زانم.ئێ����وه چاودێ����ری ئه وه ن����ده ی ئاوێن����ه : دۆخه كه ن، هه س����تده كه ن له س����اڵی رابردودا هه ژمونی ئێران به س����ه ر هه رێمی كوردستاندا زیاتر و گه وره تربوه به هۆی ئه و شه ڕه ی كه دژ

به داعش هه یه ؟موهت����ه دی : بێگومان كۆماری ئیس����المی ئێران یه كێك له براوه كانی ش����ه ڕی داعش����ه ، هه وڵیش����یداوه كه هه ژمونی خ����ۆی له هه مو ناوچه كه دا زیاد بكات، هه ر له سه نعاوه بگره تا ده گات به به غداو هه رێمی كوردستانیش، به ده س����تهێناوه و پێشكه وتنیش����ی پێموایه

ده ستكه وتیشی هه بوه .ئاوێنه : سیاس����ه تی حزبه كانی هه رێم چۆن هه ڵده س����ه نگێنن به رامبه ر به و هه ژمونه ی كه

خه ریكه ئێران به سه ر ناوچه كه دا ده یكات؟موهته دی : هه رێمی كوردس����تان به حوكمی ئه وه ی كه ده وڵه تێكی سه ربه خۆ نیه و به شێكه له عێراق، به هۆی گرفته ئابورییه كان و الوازی س����ه ربازییه وه ، ناچاره په یوه ندی دۆستانه ی له گه ڵ دراوس����ێكانی ببێت، تا ئێره پێموایه كه س قسه ی له س����ه ر ئه مه نییه ، به اڵم له وه زیاتر ئه گ����ه ر بكرێت به بڕوای م����ن ناهه قه و له درێژخایه نیش����دا خزمه ت ب����ه به رژه وه ندی خ����ودی هه رێمه كه و ك����ورد به گش����تی له م

ناوچه یه دا ناكات.ئاوێنه : پێتانوایه په یوه ندییان له وه زیاتر

بوه وه ك تۆ باسی ده كه یت؟سیاس����ه تی هیواخوازین ئێمه موهته دی : هه رێمی كوردستان هه رچی زیاتر سه ربه خۆتر بێ����ت چ له گه ڵ ئێران چ له گه ڵ توركیا، ئێمه ده زانی����ن هه رێمی كوردس����تان ناتوانێت ئه و دو ده وڵه ت����ه گه وره یه له په نا س����نوره كانی خۆی نادیده بگرێت، ب����ه اڵم ته مه نا ده كه ین به سه ربه خۆییه كی زیاتره وه په یوه ندییه كانیان

رێكبخه ن.

ئاوێن����ه : ئایا سیاس����ه تی یه كێتی و پارتی به رامب����ه ر به ئێران و توركی����ا توانیویانه ئه و

سه ربه خۆییه ره چاو بكه ن؟موهته دی : ب����ۆ ئه وه ی س����ه ربه خۆییه كی زیاتری����ان هه بێ و له وه باش����تر سیاس����ه ت بكه ن پێویس����تبو هه ماهه نگییه كی زیاتریان له ناوخۆیاندا هه بوایه ، ئ����ه و ناكۆكییه ی له م دو س����اڵه ی رابردودا له نێوان یه كێتی و پارتی لێكترازان و لێكدوركه وتن����ه وه و ده بینرێ����ت، په ره س����ه ندنی ملمالنێكانیان، ئاكامی خراپی لێكه وتوه ته وه ، به سیاسه تی ناوچه ییشیانه وه دیاره ، ئه گه ر هه ماهه نگ����ی و لێكدانه وه یه كی هاوبه ش����یان هه بوایه ، ئه گه ر كورد له هه رێمی كوردس����تان بتوانێت سیاسه تێكی یه كگرتوی هه بێت، به بڕوای من به هه مو ده ستێوه ردانی م����ن هه رچه ن����ده توركیاش����ه وه ، ئێ����ران و ده س����تێوه ردانی ئێران����م زۆر پ����ێ زیاتره تا توركیا، ده یانتوانی به ربه س����تێك دابنێن بۆ ئه و ده س����تێوه ردانانه و زاڵ بن به س����ه ریدا و

مامه ڵه یه كی چاكتری له گه ڵ بكه ن.س����ه رچاوه ی ئه و ده س����تێوه ردانه له وه دا ده بین����م كه له ناوخۆی ك����ورددا له م هه رێمه ملمالنێ����كان ت����ا ئه ندازه ی����ه ك بێس����نوری

لێهاتوه .ئاوێنه : ئایا ئه مه رۆڵی ئێرانی تێدایه ؟

موهته دی : حه تمه ن ده ستی ئێرانی تێدایه ، ناتوانێت ده س����تی تێدا نه بێ����ت، ئێمه وه كو كورد ده یان و سه دان ساڵه ئه زمونی ئه وه مان هه ی����ه و به س����ه رماندا هاتوه له رابردوش����دا،

تۆ ئه گ����ه ر ناكۆك بیت و درزێ����ك له ناوخۆدا هه بێ����ت، حه تمه ن كه س����ێك په ی����دا ده بێت ده س����تی تێوه ربدات، ئه و ده وڵه تانه شی كه كوردی����ان تێدا ده ژی هه میش����ه ئاماده ن بۆ ئ����ه و ده س����تتێوه ردانه و هه میش����ه ئاماده ن ب����ۆ ئه وه ی كورد نه بێت به ش����تێك و قه واره و

سه ربه خۆییه كی هه بێت. ئاوێنه : ئایا ئێوه وه ك كۆمه ڵه له سیاسه تی پارتی رازین به رامبه ر به توركیا و ئێران یاخود

له سیاسه تی یه كێتی؟موهت����ه دی : ئه وه ی ك����ه به ڕواڵه ت دیاره و هه مو كه س ده یبینێ ، پارتی دورتره له ئێران، ئێمه دوریی یه كێت����ی و پارتی و هه رێمه كه ش له ئێران به باشتر ده زانین و له به رژه وه ندی ئه م هه رێمه ش����دایه ، به اڵم له به رژه وه ندی كوردی رۆژهه اڵتیش����دایه ك����ه س����نورێكی زیاتر بۆ

ده ستتێوه ردانی ئێران دابنرێت.ئاوێنه : هه ستتان كردوه كه ده ستێوه ردانی

ئێران مه ترسی له سه ر ئێوه دروستكردوه ؟موهته دی : م����ن له مه ترس����ییه كی فه وری ئاگادار نیم، ئێمه هه میش����ه سیاس����ه تێكی ژیرانه و به رپرس����انه مان هه ب����وه له به رامبه ر به هه رێم و ده س����تكه وته كانی ، به اڵم من ده ڵێم مه ترسییه كی ئێستا كردبێتیانه سه رمان نا، به اڵم په ره سه ندنی نفوزی ئێرانی و هه ژمونی ئێران����ی له ناوچه كه و له م هه رێم����ه دا، به ڵی به گش����تی ئه وه جێگه ی مه ترس����ییه ، ره نگه پێش����ه كی بۆ ئێم����ه جێی مه ترس����ی بێت، به اڵم س����ه ره نجام بۆ كورد به گش����تی جێی مه ترسییه . من ئه و بۆچونه م پێقبوڵ نییه كه ئێران به ش����ێك له چاره سه ره ، ئێران به شێكه له گرفته ك����ه . نابێ����ت ئه وه م����ان له بیربچێت كه كاتێك باس����ی ریفراندۆم و س����ه ربه خۆیی ئه م هه رێمه كرا ئێ����ران بو پێش هه ر الیه ك دوژمنایه ت����ی كرد، ئێران سیاس����ه تێكی ورد په ی����ڕه و ده كات، به ڕواڵه ت خۆی به دۆس����ت ده رده خات، به اڵم من ئێران به دۆس����تی كورد

نازانم.ئاوێن����ه : پێتانوایه ئێران ده س����تی هه بوه له وه ی ئاڕاس����ته ی هێرش و په الماری داعش رو بكات����ه هه رێمی كوردس����تان دوای گرتنی

موسڵ ؟موهته دی : نازانم رۆڵی هه بوه یان نا، به اڵم ده زانم له به رژه وه ندی ئه ودا بوه ، به بڕوای من توركی����ا له دۆڕاوه كانی ئه و ش����ه ڕه یه ، ئێران له براوه كانیه تی ، هێرش����ی داعش بۆ س����ه ر هه رێمی كوردستان نیعمه تێكی گه وره بو بۆ ئێران، نازانم ده ستی تێدا هه بوه یان نا به اڵم

لێی سودمه ند بوه .ئاوێن����ه : تۆ ك����ورد له م ش����ه ڕه دا له كام خانه دا پۆلێ����ن ده كه ی����ت؟ له براوه كانه یان

دۆڕاوه كان؟موهته دی : س����ه رجه م ك����ورد له براوه كان ده بینم، به اڵم ده ستكه وته كانی وه ك پێویست به پته و و مسۆگه ر نازانم، خۆزگه ئه و هێرشه هه ر نه كرایه ته سه ر كوردستان، چونكه به بێ ئه وه ش ك����ورد براوه ب����و، براوه تریش ده بو ئه گه ر داعش ئه و هێرش����ه ی نه كردایه ، كورد له براوه كانه ، به اڵم ده ستكه وته كانی ئه وه نده

رون نییه .ئاوێنه : هۆكاره كه ی چییه ؟

ك����ورده ، نایه كگرتوی����ی موهت����ه دی : به مه رجێك����ی زۆر گ����ه وره ی ده زانم كه كورد له ملمالنێ ورده كان خ����ۆی به دور بگرێت كه ئه وه نده نرخی����ان نیه ، ئه گه ر كورد یه كگرتو بێت داهاتویه كی رۆشنی هه یه له م ناوچه یه و هه رێمه دا، ده ستكه وته كانی ئه م هه رێمه ش بۆ

پارچه كانی تریش به كه ڵك ده بن.ئاوێن����ه : با لێره وه بچینه س����ه ر باس����ی هێزه كانی رۆژهه اڵت، تۆ ئاماژه ت دا به گرنگی یه كگرتویی هێزه كانی هه رێم، به اڵم ماوه یه كی زۆره ب����اس له یه كگرتن����ه وه ی كۆمه ڵ����ه كان ده كرێت، به اڵم به پراكتی����زه هیچمان نه دی ، ئایا ئه م یه كگرتنه وانه هه ر قسه ن و ده كرێن و

هیچی تر؟موهت����ه دی : ئێس����تا باس����ی یه كگرتنه وه

نه ماوه .ئاوێنه : بۆچی ؟

نه گه یش����تینه پێهات و موهته دی : كۆتایی ئه نجامی ته واو.

ئاوێنه : هۆكاری چی بو، به هۆی ئێوه وه بو یان به هۆی كۆمه ڵه ی زه حمه تكێشانه وه بو؟

موهته دی : ئێمه زۆر جدی بوین.ئاوێنه : كه واته ئه وان جدی نه بون؟

كوالندنه وه ی حاڵه ت����دا له هه ر موهته دی : ئه و مه سه النه چ س����ودێكی هه یه ؟ پوخته ی

قسه كه ئه وه یه یه كگرتنه وه كه سه رینه گرت.ئاوێن����ه : ب����ه اڵم خۆت����ان ده زانن ئێس����تا له نێو هه مو پارچه كانی كوردس����تاندا، ئه وه ته نه����ا رۆژهه اڵته كه كپه ، به رپرس����یاریه تی ئه م����ه ناگه ڕێت����ه وه ب����ۆ نائه كتیڤ����ی هێزه

سیاسیه كانی ؟موهته دی : بێگومان هێزه سیاس����یه كانیش فاكته رێك����ن له م دۆخه دا، هه رچه نده پێموایه

كۆمه ڵێك فاكته ری گه وره تریش له ئارادان.ئاوێنه : به اڵم ئه گه ر هێزه سیاس����ه یه كانی ئێوه ئه كتیڤ و رێكخراوتر بونایه نه یانده توانی ته حه دای ئه و فاكته ره گه ورانه ش بكه ن، وه ك

ئه وه ی له باكوری كوردستان رویدا؟موهت����ه دی : بێگوم����ان باك����ور خه باتێكی سه رس����ه ختانه ی كردوه و جێگه ی شانازیشه ، هه ر له به رئه وه شه ده ستكه وتیان هه یه ، به اڵم له بیرمان نه چێت كه نه یانده توانی وابن ئه گه ر گۆڕان����كاری له ئه نق����ه ره پێكنه هاتبایه ، واته ئه گه ر ئێس����تاش كه مالیس����ته توندڕه وه كان له س����ه ر كار بونایه و پرۆس����ه یه كی ئاش����تی له توركیا ده ستپێنه كرابایه ، پێموانیه ئه وانیش

به و ئاسانییه بیانتوانیایه خۆیان بسه پێنن.ئاوێن����ه : ئێوه هه س����تناكه ن ك����ه له ڕوی له رۆژهه اڵتی له پاشه كش����ه دان سیاس����یه وه

كوردستان؟موهت����ه دی : چۆن ن����ا؟ بێگوم����ان وایه ، له به رئ����ه وه ی 36 س����اڵه دیكتاتۆریه ت زاڵه به س����ه رماندا، ب����ه اڵم له و ماوه یه ش����دا ئێمه خاوه نی كۆمه ڵێك خه باتی زۆر سه رسه ختانه و به ئیراده ش بوین، ه����ه م خه ڵك و هه م حزبه دراوه ، ش����ه هید هه زاران سیاس����یه كانیش، هه زاران م����اڵ وێران بوه ، ه����ه زاران خه ڵك به ڕێك����راوه ب����ۆ تاراوگه و ه����ه زاران زیندانی سیاسیمان هه بوه ، به اڵم تۆ چی له وه ده كه یت ك����ه له ت����ه رازوی هێزه كاندا ك����ورد الوازتره له ده س����ه اڵتی مه ركه زی ؟ جگه له وه ش ئێران نه ك هه ر له واڵته كه ی خۆی ، به س����ه ر هه مو ناوچه كه ش����دا هه ژمونی خۆی سه پاندوه ، من ده پرس����م: ئه گه ر به ه����اری عه ره بی نه بوایه و به ش����ار ئه سه د له ترسی ئیس����المی توندڕه و رۆژئاوای كوردستانی به په كه كه نه سپاردایه ، ئه وان ده یانتوانی خۆیان بس����ه پێنن؟ ئه گه ر س����اڵی 1991 س����ه دام كوه یت����ی نه گرتایه و ئه مه ریكا لێی نه دایه یه كێتی و پارتی به ته نها ده یانتوانی سه دام بشكێنن؟ ئه وانه هۆكاری گه وره و بڕی����ارده رن، 48 كاتژمێ����ر بۆ ئێمه به سه كه 10 ملیۆن كوردی رۆژهه اڵت بهێنینه

سه ر شه قامه كان.ئاوێن����ه : وات����ه ئێوه چاوه ڕوان����ی روداوی

هاوشێوه ی ئه وانه ن؟موهت����ه دی : چ����اوه ڕوان ب����ه چ مانایه ك؟ به مانای ئه وه ی ده س����تمان له س����ه ر ده ست

دانابێت، نه خێر.ئاوێنه : پالن و ئه جنداتان چییه ؟

ئێم����ه راوه س����تابێت ئ����او موهت����ه دی : رانه وه س����تاوین، ئێمه هه مو ژیانمان له سه ری داناوه ، هه مو به یانیه ك زو هه ڵده س����تین تا نیوه ش����ه و خه ریك����ی رێكخس����تنی خه بات و تێكۆشانین، هه ر ده بێت واش بكه ین، ده بێت ئێم����ه خۆمان ئاماده بكه ی����ن، چونكه هه زار هه لیش����مان بۆ هه ڵكه وێت ك����ه ئێمه ئاماده نه بوی����ن، ناتوانین كه ڵكی لێوه ربگرین، به اڵم له ڕاس����تیدا كورد به ته نه����ا ناتوانێت رژێمی ئێران بش����كێنێت، هه رئه مه ش بو وایكرد كه ئێمه ساڵی 2009 له بزوتنه وه ی سه وز به رگری بكه ین، چونكه ده ره فه تێك بو بۆ گۆڕانكاری له ئێران، كه له و گۆڕانكارییه دا كورد به ش����ی

خۆی ده پچڕاند.ئاوێنه : ئای����ا ئێوه هێزه كان����ی رۆژهه اڵت هێزگه لێك����ن ك����ه دوای روداو ده ك����ه ون یان

توانای دروستكردنی روداوتان هه یه ؟موهته دی : ئێمه مێژومان نیشانی داوه كه روداومان دروستكردوه ، ئه ی كۆماری مه هاباد په یوه ندی نیه به حزب����ی دیموكراته وه ؟ ئه ی ئه و شۆڕش����ه گه وره ی����ه ی دوای 1979 روی

دا؟ئاوێنه : ئای����ا ئێوه ده توانن هه ر له س����ه ر ئه و س����ه روه رییانه ی رابردوت����ان بژین، ئه م

ساته وه خته ئێوه چی ده كه ن؟كۆمه ڵێك سیاس����ه ت و ئێمه موهت����ه دی : ئه جندامان هه یه ، ئه گه ر به باشی به ڕێوه بچێت خه باتی ئێمه ده باته ئاس����تێكی باشتره وه ، ئه و پێش����كه وتنانه ش ده بێت له فرس����ه تێكدا روب����دات، ئه زمونه كانی����ش هه مویان وا بون، ئه گه ر رژێمی پاشایه تی بمایه ئێوه شۆڕشی ئه یلولتان ده بو؟ ده بو عه بدولكه ریم قاسمێك بێت ئازادییه كتان بداتێ و چاوه ڕوانی خه ڵك بچێته سه ر و له زیندانی پاش����ایه تی بێنه ده رو ئنجا جه ماوه رێك����ی به ئاگاهاتوی گه رموگوڕ بێت����ه مه یدان، ك����ورد به درێژایی مێژو هه روا بوه و ئێستاش هه روایه ، ئه مه ش عه یبه یه كی

تێدا نیه .ئاوێنه : پێتوانیه ئه و گۆڕانكارییه له ئێراندا ئه س����ته مه به تایبه تی ئه گه ر له گه ڵ ئه مه ریكا

رێكبكه وێت؟موهته دی : من په ره سه ندنی ئابوری به زه ره ری خۆمان و بزوتنه وه ی دیموكراسیخوازی نابینم له ئێران، له بیرمان نه چێت شا به په ره سه ندنی ئابورییه ك����ه ی خ����ۆی روخا، په ره س����ه ندنی ن����وێ ده خوڵقێنێت، هه لومه رجێكی ئابوری داواكارییه كانی ویس����ت و چاوه ڕوانی����ه كان و خه ڵك ده باته س����ه رێ ، ئه م حكومه ته بۆی پێموانییه بۆی جێبه جێناكرێت، به دینایه ت و ئه م رژێمه بتوانێت په ره س����ه ندنێكی ئابوری رێكوپێك ب����كات، به گریمانه ش ئه گه ر بیكات به قازانجی خه ڵكی ده بینم، ئه گه ر كێش����ه ی له گه ڵ ئه مه ریكا ته واو بێت زۆر س����اده تره ، كێشه ی ناوخۆ ده بێته ئه سڵ ، خه ڵكی ده ڵێن كاكه هه تا ئێستا ده تانوت له به ر دوژمنایه تی ئه مه ری����كا ن����ان و ئاو نییه ، مه كت����ه ب نییه ، ئێس����تا بۆ نییه ؟ بۆ بێ����كاری هه یه و بیمه ی ته ندروس����تی نییه ؟ من ئ����ه و گۆڕانكارییانه

به قازانجی خۆمان و خه ڵكی ئێران ده بینم.ئاوێنه : به اڵم له هه ناوی ئێس����تای كۆماری ئیس����المی ئێران����دا ئ����ه و هێزان����ه ی توانای

گۆڕانكارییان هه بێت ئاماده ن؟موهته دی : نه خێر ئاماده نین، ئه مه گرفتی گه وره ی ئێرانه ، به اڵم ئێ����ران كۆمه ڵگایه كه ئه گ����ه ر ده رفه ت����ی هه بێ����ت زۆر خوازیاری گۆڕانكارییه . هی����چ كۆمه ڵگایه كی رۆژهه اڵتی ناوه ڕاس����ت نابینم له ماوه ی س����ه د س����اڵی راب����ردودا ئاماده ی وه رگرتنی دیموكراس����ی و

مۆدێرنێته بێت وه ك ئێران.ئاوێنه : به اڵم بزوتنه وه كانی س����ه د ساڵی راب����ردو هه مویان تێكش����كاون له شۆڕش����ی مه ش����روته وه بیگره تا ده گات به موس����ه دق و نه یانتوانی����وه هیچی����ان ،1979 شۆڕش����ی

دیموكراسی بچه سپێنن له ئێران؟ئیس����تیبدادو كێش����ه ی موهت����ه دی : دیموكراس����ی راسته سه د س����اڵی پێچوه و تا ئێس����تاش به ئه نجام نه گه یش����توه و ئێستاش هه ر ئیس����تیبداد له س����ه ركاره ، ب����ه اڵم ئه مه گۆڕانكاری گ����ه وره ی له بیری یه كه به یه كه ی تاكه كانی كۆمه ڵگادا به دیهێناوه و كۆمه ڵگه ی مه ده نی له ئێران ریش����ه ی هه یه . به دیهێنانی

دیموكراسی كاتی ده وێت.ئاوێن����ه : به مدواییه دروش����می "رۆژهه اڵت ته وه ری"ت����ان ب����ه رز كردوه ت����ه وه ، ئامانج و

مه به ستتان له م دروشمه چییه ؟موهت����ه دی : رۆژهه اڵت ت����ه وه ری فكرێكی نوێ نییه كه خوڵقا بێت، رۆژهه اڵت ته وه ری سه رنجی هه م خه ڵكی رۆژهه اڵتی كوردستان و هه م پارچه كانی دیكه بۆ ئه وه راده كێش����ێت ك����ه ئه و پارچ����ه گرنگه ی كوردس����تان واته كوردس����تانی رۆژهه اڵت نابێ����ت له بیربكرێت، نابێ����ت پێمانوابێت كه ك����ورد گرفتی هه یه له توركیا و س����وریا و عێ����راق، له ئێران گرفتی نیه ، نابێت كۆماری ئیسالمی له ژێر نوكی رمی ره خنه بچێته ده ر. دۆست و هاوپه یمانی كوردی عێراق وه ك له مانیفێستی "یه كێتی نیشتمانی كوردستان بۆچی ؟" ئاماژه ی پێكراوه بریتین له ك����وردی پارچه كانی دیك����ه ، له گه ڵ هێزی هه مو پێش����كه وتنخوازی دیموكراس����یخوازو

ناوچه كه ، نه ك ده وڵه ته داگیركه ره كان.ئاوێنه : هه س����ت ده ك����ه ن پارچه كانی تر

رۆژهه اڵتیان له بیركردوه ؟موهته دی : ئه و بایه خه ی پێویسته نایدرێتێ . ئێم����ه ی كوردی وایك����ردوه ، بارودۆخه ك����ه رۆژهه اڵتی����ش خه تابارین له وه دا، ئه گه ر ئێمه نه بێت، هه ماهه نگی و یه كگرتومان به ره یه كی دیبلۆماس����ییه كی نه بێ����ت، هاوكاریم����ان جیهانیی هاوبه شمان نه بێت، چاوه ڕوانی چی له به شه كانی دیكه بكه ین؟ رۆژهه اڵت ته وه ری به ر له هه ر شتێك هاوارێكه بۆ پێداچونه وه ی به نه وه ی متمانه به خش����ینه ئومێدو خۆمان. نوێ����ی رۆژهه اڵتی كوردس����تان كه مێژویه كی پڕ به سه روه ری و رابردویه كی پڕ له فیداكاری و خه بات و تێكۆش����انیان هه یه و خۆیان به دۆڕاو نه زان����ن، ئێمه ئێس����تا كه وتوینه ته دۆخێكی

زه حمه ته وه با هه ستینه وه .ئاوێنه : بۆ ئه و هه س����تانه وه یه ی رۆژهه اڵت چ����ی له س����ه ر هه رێم����ی كوردس����تان وه كو

حكومه ت و حزب و میدیاكان پێویسته ؟موهت����ه دی : س����ه باره ت به میدی����ا جگ����ه نیی����ه ئێ����ران ده ڵێ����ی روداو، له كه ناڵ����ی له ته له فزیۆنه كانی دیكه ، ده ڵێی كوردس����تان بوه ته س����ێ پارچه ، كوا چ����وار پارچه یه ؟! ئه و خۆپیش����اندانه گه ورانه له تاران بو ساڵی 2009 باسێكی نه كرا! ئه ی ئه و هه مو ناڕه زایی مامۆستایانه ی كوردس����تان؟ ئه ی ئه و هه مو ئیعدام����ه سیاس����یه ؟ بۆچی میدیا باس����یان ناكات؟ ئاخر من نازانم سنه و كرماشان چییان له دیاربه كرو س����لێمانی و قامش����لی كه متره ؟ په یامی ئێمه ئه وه یه ده نگمان رابگه یه نن، من تێناگه م بۆ توركیا قبوڵی كردوه كه دو هه زار ره خنه ی له ته له فزیۆنه كانی ئێره وه ئاراس����ته ده كرێت به اڵم ب����ۆ ئێران وای له خۆی كردوه كه س ناوێرێت له سه ر ته له فزیۆنه كانه وه ناوی بهێنێت. ش����ه ش كه سمان لێ ئیعدام كرا ئه و هه مو كه ناڵه باس����یان نه كرد، ده بو ش����ه ش س����ه د كه س بونایه بۆ ئه وه ی باسی بكه ن؟ ئه وه میدیا. وه كو حكومه ت و حزبه كانیش من پرس����یارێكم هه یه : ئه رێ به ڕاست رۆژ نییه س����ه رۆك وه زیرو وه زیرێك له هه ولێر له فڕۆكه دانه به زێ����ت، ده س����اڵه وایه و ئێس����تا ئه و ترافیكی دیبلۆماتیكیه زیاتر بوه ، ئه رێ دنیا خ����راپ ده بو ئێمه ی كوردی رۆژهه اڵت به دنیا بناسێنن؟ مه رجیش نییه به ئاشكرا بێت و گله یی ئێرانیان بێته س����ه ر، بۆچی خۆمان ته ق و له ق هه ستین بچین دنیا ببینین؟ ئێستا ده روازه ی هه م����و په رله مان و ده وڵه تان و حزبه كانی دنیا به ڕوی كورد و پێشمه رگه دا كراوه ته وه ، ئه رێ بۆ ئێمه شه ریك ناكه ن له وه دا؟ بۆ له ئاستی س����ه ره وه دا بانگمان ناكه ن ب����ۆ راوێژ؟ كاكه ده س����ه اڵتمان نییه خۆ عه قڵمان هه یه ، ئه مه كه مته رخه میی هه رێمی كوردستانه به میدیا و حكوم����ه ت و په رله م����ان و حزب����ه وه به رامبه ر به كوردی رۆژهه اڵت، ئێمه خۆمان به دۆست و هاوپه یمان����ی ئ����ه م هه رێمه ده زانین، س����ه د كادێرمان به ر كیمیاباران كه وتون و ش����ه هید بون، ئه رێ كاكه یه كێك نایه ت بڵێت لیستی ش����ه هیده كانتان كوا )نه ك له گه ڵ ئێران كه ئه وه ش بدرێت حه قی خۆیه تی (، ئه وانه ی به ر كیمیایی كه وتن، با ش����ه هیدانه یان پێبدرێت، ئێمه له هه مو نه هامه تی و كاره ساته كانی ئه م پارچه یه دا به شدار بوین، ئێمه ئه نفالكراومان هه یه ، ش����ه هیدی كیمیابارانم����ان هه یه ، خۆ ده بێت له خێرو بێره كه ش����یدا به ش����دار بین، پ����ازده مانگه هی����چ یارمه تییه كی حزبه كانی رۆژهه اڵت نه دراوه ، ئه و هه مو خێزانه شه هیدی رۆژهه اڵتی كوردس����تان هه ن ده س����تكورت و هه ژارن، خۆ ئه م ده س����ه اڵته پێش����تر له سه ر پاره خه وتبون ده بو هاوكاریه كیان بكردنایه .

عه‌بدواڵی‌‌موهته‌دی‌:‌براوه‌ی‌شه‌ڕی‌داعش‌ئێرانه‌

هه رێمی كوردستان به میدیاو حکومه ت و

په رله مان و حزبه کانه وه به رامبه ر

به رۆژهه اڵتی كوردستان

كه مته رخه من

ئه وه ی كه به ڕواڵه ت دیاره و هه مو كه س

ده یبینێ ، پارتی دورتره له ئێران،

ئێمه دوریی یه كێتی و پارتی و

هه رێمه كه ش له ئێران به باشتر ده زانین و له به رژه وه ندی ئه م

هه رێمه شدایه

عه بدواڵی موهته دی

(469( سێشه ممه 2015/3/10 19تایبه‌ت

ونبون * ناس���نامه یه كی ژوری بازرگانی س���لێمانی ونبوه به ناوی )هه ڵۆ جه مال صالح( هه ركه س دۆزیه وه بیگه ڕێنێته وه بۆ پرسگه ی

ئاوێنه .* ناس���نامه یه كی ژوری بازرگانی س���لێمانی ونبوه به ناوی )فه رهاد محمد کریم ( هه ركه س دۆزیه وه بیگه ڕێنێته وه بۆ پرسگه ی

ئاوێنه .* ناس���نامه یه كی ژوری بازرگانی س���لێمانی ونبوه به ناوی )ڤیان فایه ق فخری( هه ركه س دۆزیه وه بیگه ڕێنێته وه بۆ پرسگه ی

ئاوێنه .* ناس���نامه یه كی ژوری بازرگانی سلێمانی ونبوه به ناوی )ئازاد جالل حس���ن( هه ركه س دۆزیه وه بیگه ڕێنێته وه بۆ پرسگه ی

ئاوێنه .* ناسنامه یه كی ژوری بازرگانی سلێمانی ونبوه به ناوی )زانا احمد محمد امین( هه ركه س دۆزیه وه بیگه ڕێنێته وه بۆ پرسگه ی

ئاوێنه .

سوپاسنامه

سوپاس و پێزانینی خۆم ئاڕاس���ته ی هه ردو دكتۆری به ڕێز "د.محه مه د ئه مین عه لی عومه ر – پس���پۆڕی نه شته رگه ری گشتی " و "د.جوان ئه حمه د ساڵح – پسپۆڕی نه خۆشییه كانی ژنان" ده كه م، كه به وپه ڕی دڵس���ۆزییه وه به س���ه ركه وتویی نه ش���ته رگه رییان بۆ ئه نجام���دام، هیوای ته م���ه ن درێژی و

سه ركه وتن له كارو ژیاندا بۆ ده خوازم.به یان زاهیر

پیرۆزه

پیرۆزبایی له "ئیحسان و شاگوڵ" ده که ین به بۆنه ی له دایکبونی کۆرپه چاوگه شه که یانه وه ، به و هیوایه ی ته مه نی درێژبێت و

به نازی دایک و باوک گه وره بێت.

ستافی ئاوێنه

به داخه وه كه له به ر كۆمه ڵێك هۆو ئه گه ر، وێڕای ئه وه ی له ده س����تپێكدا كۆششێكی زۆریش����م كرد كه منیش بتوان����م ل����ه م به ره یه دا له گ����ه ڵ برا پێش����مه رگه كانی دیك����ه ئ����ه م رۆڵه ببینم، به اڵم به داخ����ه وه ئه م هه له م بۆ نه ڕه خس����ا، له وانه ی����ه كۆمه ڵێك هۆكاریش له پش����ت ئه مه بێت. به اڵم به شێوه یه كی گش����تی ئه م شه ڕانه ی ئه مدوایی����ه زیان����ی گ����ه وره و گرانی لێكه وته وه ، ئه و پۆله شه هیدانه ی كه له م شه ڕانه دا شه هید بون، به ڕاستی خه س����اره تێكی گه وره ب����و بۆ هێزی له ش����ه ڕه كانی ره نگه پێش����مه رگه ، دیكه ی به رگریدا به س����ااڵن ئه وه نده ئه م نه دابو، شێوازی خه ساره ته مان پێشمه رگه شێوازێكی بۆ شه ڕكردنه نوێ بو، ئه و چه ك و ته قه مه نیانه ی كه به شێوه یه ك بو دوژمناندا له ده ستی به كارهات له به ره كانی جه نگدا له گه ڵ ناوچ����ه جوگرافیه كان����ی ناوچه كانی شه ڕه كه ئه مانه وایان كرد ئه م شه ڕانه زۆر گران بن له سه رشانی پێشمه رگه ، یه ك ش����ت لێره دا به دیم كرد ئه وه یه ئه و سیستمه ی كه له ساڵی )1992( بۆ پێش����مه رگه داتاش����را تاس����اڵی (2014( واتا بۆ ماوه ی )22( ساڵ، چ ل����ه ڕوی تێكه ڵكردنی ئ����ه م هێزه له چوارچێوه ی وه زاره تی پێشمه رگه و ئه و سیستم و ئه و ئیداره ی كه بۆ ئه م هێزه هه بو، به ڕاس����تی سه قه تی ئه م سیس����تمه ی له م ش����ه ڕه دا نیشانداو بینیمان كه سیس����تمێكی ناته واو و س����ه قه ت بو، هه روه ها قاره مانیه كان ك����ه له به ره كان����ی ش����ه ڕدا بینیمان له الیه ن پێشمه رگه ، من پێم وایه ئه م ئازایه ت����ی و قاره مانیه تیه زیاتر كاره تاكه كه سیه كان بو، ئازایی و نه به ردی پێشمه رگه كان بو هه ركه سێك له الی خۆیه وه ، یان هه ندێك له فه رمه نده كان له پله كانی خواره وه توانیان كه رۆڵی له و ش����ه ڕانه دا راس����ته وخۆ خۆیان ببینن، تا ئێس����تاش س����ه ركه وتنی گه وره به ده ستهاتوه ، به اڵم دوباره ی ده كه مه وه كه زیاتر هۆكاری ئازایه تی ئه و تواناو كۆشش����ه ب����وه كه له نێو خ����ودی پێش����مه رگه كاندا هه بو، كه له دێرزه مانه وه كورد به م س����یفه تانه

ناسراوه .ئاوێنه : به بڕوای تۆ پێویست نه بو ئه و فه رمانده سه ربازیانه ی به رپرسن له شكستی شه نگال روبه روی دادگایی

كردن ببنه وه ؟به ته نه����ا بارزان����ی: ئه ده����ه م به كارهێنانی وش����ه ی ش����ه نگال له م پرسیاره دا ره نگه دروست نه بێت، من له و باوه ڕه دام له هه ر به ره یه كی شه ڕ، كاتێك ك����ه فه رمانده یه ك نه توانێت رۆڵ����ی خ����ۆی ببینێت ده ب����ێ ئه م فه رمانده یه له و ش����وێنه دا نه مێنێت، جا ه����ه ر س����زایه كی ب����ۆ دابنرێت، ئ����ه م س����زایه ش به هه ر ش����ێوه یه ك ك����ه سیس����ته م، له چوارچێ����وه ی سیس����تمێك هه یه به ناوی سیستمی لێپرس����ینه وه ، ئی����دی به پێ����ی ئه و سیستمه له كۆتاییدا چاوپۆشی له هیچ فه رمانده ی����ه ك نه كرێت، بۆ؟ چونكه ئه م����ه وه كو به ڕێوه به رێكی گش����تی له ش����وێنێكی ئی����داری و وه زاره تێكی خوێن و به ڵكو نی����ه ، خزمه تگوزاری گیانی ده یان و س����ه دان له به رده ستی ئ����ه و فه رمانده یه ی����ه . ئه گ����ه ر م����ن هه ڵه یه ك����ی مادیم ك����رد، ره نگه ئه و هه ڵه مادییه به شێوه یه ك له شێوه كان پڕبكرێته وه ، به اڵم كه هه ڵه یه كم كرد بوه ه����ۆی ئ����ه وه ی چه ندین كه س گی����ان له ده س����ت ب����ده ن و چه ندین رۆح له ناو بچن، ئی����دی ئه م رۆحانه ناتوانرێت دوب����اره زیندو بكرێنه وه . بۆیه هه ڵه ی فه رمانده سه ربازیه كان له به ره كانی شه ڕدا جا له هه ركوێیه ك جێگه ی ش����ێوه یه ك به هی����چ بێت، نیه و ده بێت چاوپۆشی چاوپۆش����ی

لێنه كرێت. به ڵ����ی له هه مو به ره كاندا كه موك����وڕی هه بو، من له پرس����یاری پێش����ودا نه مویس����ت به م ش����ێوه یه ئاماژه به وه بده م كه له شكرێك یان هێزێك له ماوه ی 22 ساڵ دروستكرا، به اڵم له ش����نگال تاجه له وال بۆماوه ی 2 كاتژمێ����ر نه یتوانی به رگری بكات و زۆربه ی شوێنه كانی له ده ستدا. ئه مه

له ده ستپێكی هێرشه كان بو.كورد ئ����ه وه ن له گ����ه ڵ ئاوێن����ه : به شداری رزگاركردنی موسڵ بكات؟

ئه دهه م بارزانی: به هیچ شێوه یه ك له گه ڵ ئه وه نیم.

ئاوێن����ه : رۆڵی توركی����ا به رامبه ر به داعش و به هه رێمی كوردستان چۆن

ده نرخێنن؟ ئه دهه م بارزانی: من رۆڵی توركیاو هه ر واڵتێك كه بیه وێت له م ده ڤه ره دا له هاوكاری جگ����ه بكات، ته ده خول پێشمه رگه ، ئه ویش به پێی پێویستی، ئی����دی فراوانتر له مه ته ده خولی هه ر ده ڤه ره كه مان من ب����ۆ ده وڵه تێ����ك میلله ته ی ئ����ه م ئاینده ی به زیان����ی ده بین����م و ئه مه ش یه كێك����ه له خاڵه مه ترس����یداره كان كه زۆر لێیده ترسم بۆ ئێس����تاو بۆ داهاتوێك����ی نزیكی ئ����ه م میلله ت����ه و ئه م واڵت����ه ش. من ئه م����ه م گوتوه و ئێس����تاش دوباره ی ده كه مه وه ، كه زۆرجار له سه ركرده سیاس����یه كانی كورستان ده بیستین و ده ڵێن كه ئێستا پێشمه رگه له جیاتی هه م����و دونیای ئازاد ش����ه ڕی تیرۆر ده كات و ش����ه ڕی ك����ردوه و قاره مانی نوان����دوه ، خوێنی به خش����یوه ، هیچ گومان له س����ه ر ئ����ه م بابه تانه نیه ، به اڵم ئایا له كۆتاییدا ته نها ش����تێك ب����ۆ ئێم����ه ده مینێته وه كه پاش����ان قاره مان ده س����تانخۆش، پێمانبڵێن ب����ون، به رگریت����ان كرد، داعش����تان وه ستاندو نه تانهێشت پێشڕه وی زیاتر بكات، به اڵم ئێوه به شێكن له و خاكه كه پێیده ڵێن عێراق، فه رمون له گه ڵ برا عه ره به كانی دیكه ، ده بێت خۆتان چاره سه ری كێشه كانی خۆتان بكه ن! بۆیه ئه م ته ده خوله ده ره كیانه ی كه ده كرێ����ت چ توركیا بێت و چ ئه مریكا بێت و چ شوێنه كانی دیكه ، كه چه ندین واڵت لێ����ره دا كارده كه ن، هاتنی هه ر یه كێك له مانه بۆ ئاینده بارگرانیه كه له سه رش����انی ئ����ه م میلله ته . ئه وه ی م����ن لێیده ترس����ێم و گوت����م جێگه ی ترس����ه ئه وه یه كه س����به ینێ هه مو شته كان له ده ست ئێمه ش ده ربچێت و ده س����ه اڵت بكه وێته ده ستی هه ندێك الیه نی دیكه و فه رمان به سه ر ئێمه دا بكه ن و شته مان به سه ره وه باربكه ن و ئه وكات����ه ش چاره نی����ه و بڵێن ئه مه ئه مری واقیعه .من زۆر باس����ی عێراق ناكه م، ب����ه اڵم له وانه یه له ئێس����تادا هه ندێك الیه ن له عێراقدا سه رپه رشتی ته واوی به ره كانی شه ڕو سیاسه تیش هی����وادارم بۆیه له به غ����دا، بك����ه ن به هاتنی هه ندێ����ك واڵتی دیكه ، ئه و دۆخه ی كه له عێ����راق و به غدا هه یه ، هه ولێریش له س����ه ر به هه مان شێوه

فه رز نه كرێت.ئاوێنه : ئای����ا له هه یمه نه ی ئێران و قاسمی س����لێمانی به س����ه ر عێراق و

ناوچه كه دا نیگه رانن؟ئه وه ده بێ����ت بارزانی: ئه ده����ه م لێ����ك جیابكه ینه وه عێ����راق عێراقه و ئێره كوردس����تانه ، ل����ه و بابه تانه ی كه په یوه س����تن به عێ����راق، من لێی نیگه ران نیم و كاری خۆیانه ، ئه مه ش ل����ه و روانگه یه وه دێت ك����ه زۆرجار ئاماژه م پێكردوه من خۆم به عێراقی نه بینیوه و خۆش����م به عێراقی نازانم، ئه گه ر بێینه س����ه ر حه قیقه ت كه تۆ ئاماژه ت بۆ ئێران ك����رد، من ده ڵیم ئه گه ر پش����تیوانی ئێران نه بوایه بۆ به غدا ره نگه حكومه ت����ی به غدا به و شێوه سیس����تمه و سوپای ئێستا كه عه بادی له زاری خۆیه وه باس����ی كرد

كه چ ج����ۆره س����وپایه كه و له پێش ئ����ه و ته نها له ی����ه ك ش����وێندا)50( ه����ه زار بندیواریان هه ب����و، گه نده ڵی ئه م س����وپایه ی داپۆش����یوه ، ئیدی س����وپایه كی ئاوا ناتوانێت شه ڕێكی به رگری بكات، م����ن پێموایه ئه گه ر ئێران نه با بۆ به رگریكردن له به غداو ئێستا له وانه یه له شوێنه كانی دیكه ، پایته ختی عێراقیش ش����ارێكی دیكه

بوایه نه ك به غدا.ئاوێنه : پێشتر تۆ راتگه یاندبو كه پێویس����ت ناكات كورد شه ڕی داعش ب����كات، ئایا ئه وه نده ی ئ����اگادار بن توركیا یان ئێران رۆڵیان هه بو له وه ی كه ئاڕاسته ی هێرشه كانی داعش رو

له كورد بكات؟ئه دهه م بارزانی: من له كاتێكدا ئه و قس����ه م كردوه ، كه داعش ته داخولی كوردس����تانی نه كردبو، من ئێستاش مه س����ه له ی داعش وه ك ملمالنێیه ك ده بین����م له به ینی ه����ه ردو مه زهه بی سونه و ش����یعه ، ئه وكاته ی كه داعش ه����ات دو پارێزگای گرت، موس����ڵ و تكریت و نزیكی كوردس����تان نه بوه وه من ته نها گوتم و دوباره ی ده كه مه وه كه تاكو دۆخه كه به م ش����ێوه یه یه و نه كردوه ، كوردس����تانیان ته داخولی ده بێت ئێمه بۆ هیچ الیه نێكی دیكه ی عه ره بی چ ش����یعه بێت چ س����ونه ، خوێنی كورد نه ڕێژین، خوێنی كورد ده بێت ته نها بۆ خاكی كوردس����تان و له سه ر خاكی كوردستان بێت، ده بێت بڕژێت بۆ به رگری له خاك. سه باره ت به بڕگه ی دوه می پرسیاره كه شت من ناتوانم الیه نێك به ته نیا ده ستنیشان بكه م، ب����ه اڵم هیچ گومانی تێدا نیه ، خودی داعش، بیرۆكه و رێكخس����تن و پش����تیوانیه كانی داع����ش و چه ك����ی داع����ش و له ئێستاش����دا به ڕێوه بردنی به خۆی تایب����ه ت ش����تێكی داعش، نیه ، داعش هێزێكی دروس����تكراوه ، هێ����ز كه س����انێك وه ك ده وڵ����ه ت و له پشت پشتی داعشه وه ن، پشتیوانی لێده كه ن و به ڕێوه ی ده به ن، ده ستوری پێده ده ن، ئه و بیرۆكه چه وتانه ی كه له م رێكخستنانه دا به دیده كرێن، ته نها بۆ به الڕێدا ب����ردن و به هه ڵه دا بردنی كۆمه ڵێك كه س����ه ، ئه و كه سانه ی كه بێئاگان له بابه ته ئایینی و فیقهیه كان. سه رانی داعش سود له بێئاگایی ئه و كه س����انه وه رده گرن و بۆ ئامانجێكی دیاركراو به كاریده هێنن، كه كه سانی زۆر گه وره تر له پش����ت داعشن. ئایا ب����ۆ ته نها س����ه یری توركی����او ئێران ده كرێ����ت، پێتوایه ئایا ئ����ه و هێزه ئێران توركی����او به توان����ای ته نی����ا دروست ببێت، ئایا ئه مریكا به هه مو ئ����ه و توانایه ی ك����ه له دونیادا هه یه ، نه یده زانی رێكخراوێكی ئاوا له دۆخی رێكخستندایه و په ره به رێكخستنه كانی خ����ۆی ده دات؟ ئای����ا نه یده زانی كه له س����نوره كانی س����وریا به مشێوه یه كارده كه ن؟ بینیمان له چاوتروكانێكدا له سنوری عێراق و توركیاش تێپه ڕین و به چه ند هه زار كه س����ێكه وه هاتن )4 ت����ا 5( فه یله قی عێراقی كه به خودی چه كی ئه مریكیه كان پڕچه ك كرابون، به ده ستی ئه و چه ند هه زار چه كداره ی داعش توانه وه و بونی����ان نه ما! ئایا له توان����ای هه واڵگری ئه مریكادا نه بو به ر له مه بگرێت؟ ته نانه ت به النیكه م نه هێڵێ����ت هه مه ره كان����ی ئه مری����كا بكه ونه ده س����تی داع����ش؟ ئه مریكا له كوێ بو؟ رۆژئ����اوا له كوێ بو؟ تا بگاته ئه و واڵت����ه ی ده وروبه ر كه تۆ باس����یان ده كه ی؟ من پێموایه ئه مه كۆتاییه كه شی یارییه كی سیاس����یه ، له ده س����ت ئێمه دا نیه . بۆته یاریه كی گ����ه وره ی نێوده وڵه تی، ئه وه ی رۆڵی هه ره الوازی هه یه له به ده س����تهێنانی ده س����تكه وته كانی پاش ئه م شه ڕه ، م����ن پێموایه ته نه����او ته نها كورده . له وانه ی كه ده یانه وێت ده س����تكه وت

به ده ستبهێنن، ش����ه ڕه ئه م له دوای پێگ����ه ی كورد ل����ه م ده س����كه وتانه له هه م����وی الوازتره ، چونك����ه ئێمه له چوارچێ����وه ی عێراق����ی فیدراڵین، كه ته نه����ا ئێمه ی ك����ورد پێمانوایه عێراق فیدراڵیه ، ئێوه گوێتان لێبوه عه بادی بڵێت عێراق فیدراڵیه ؟ ئایا وه زی����ره كان گوتویان����ه ؟ ته نها ئێمه له گ����ه ڵ واڵتێكی به ناو فیدراڵین، من ئه ركی سه رشانی سه ركرده پێموایه سیاسیه كانی ئێستای كورده ، ده بێت ئه م شتانه بۆ میلله ت رونبكرێنه وه ، هه بێ����ت، ش����ه فافیه ت ده بێ����ت گومانیش����ی تێدا نی����ه هه مو ده زانن ك����ورد رۆڵی س����ه ره كی هه یه ، به اڵم ئایا چ زه مانه تێك پاش ئه م ش����ه ڕه بۆ كورد، بۆ ئه م قوربانیدانه ی كورد هه یه ؟ ئه وه گرنگه كه هه ڵوه سته ی

له سه ر بكرێت.ئاوێنه : به بڕوای ئێوه هاتنی حه شدی ش����ه عبی بۆ ناوچ����ه جێناكۆكه كان

مه ترسیی له خۆده گرێت؟ئه دهه م بارزانی: ئه گه ر ش����ته كان بێ����ت و ب����ه رده وام به مش����ێوه یه كورد ش����ه ڕكردنی بۆ سیس����تمێك له گه ڵ ئ����ه م رێكخراوه تیرۆریس����ته له واڵت����ه زه مانه تێ����ك داده نرێ����ت، زلهێزه كان ئه وانه ی كه رۆڵیان هه یه له م ناوچه یه به دروستی وه رنه گیرێت، ته نها ئێمه به چه ند وش����ه ی زاره كی و ده س����ت له پش����تدانێك و ئافه ری����ن و قارمانن و به و وش����انه ئیكتفا بكه ین، پێموای����ه زه ره ره گه وره كه لێره دایه . كورد سیاسی سه ركردایه تی ده بێت زه مانه تانه ئ����ه م پێیبكرێت، ئه گه ر به ده س����تبهێنێت، پاش����ان شه ڕێكی جدی بكات، پاش����ان ئه و خه ساره ته بدات، به اڵم ئێمه زۆر ش����تمان كرد زه مانه تێك هه بێت، هی����چ بێئه وه ی ئه گه ر هیچ زه مانه تێكیش هه یه با بۆ ئه و میلله ته باس بكرێت، ئه گینا من ده ڵێم هی����چ زه مانه تێك نیه . ئه گه ر ئه م زه مانه ته نه بێ����ت هه روه ك ئه و كۆنگره یه ی كه له له نده ن كرا، كورد فه رام����ۆش ده كرێت. بینیمان دوای كۆنگره كه ی له نده ن له س����ه رۆكایه تی به یاننامه یه ك هه رێمی كوردستانیش ده ركرا بۆ كورد بانگهێش����ت نه كرا، ببه خش����ین و هه ندێك ئێمه خوێ����ن بۆ به پیاهه ڵدانه وه دیك����ه كه س����ی خۆیان باس����ی بكه ن؟ له وه اڵمی ئه م به یاننامه ی����ه دا ئه مه ریكا گوتی به ڵێ ئێم����ه عه ب����ادی به نوێن����ه ری عێراق ده زانین، عێراق����ی عه ره بی و عێراقی كوردستانیش، ئه مه وه اڵمه كه یان بو! دیسان ده گه ڕێینه وه سه ر ئه و خاڵه ی كه گوتم ئه مه جێگه ی مه ترس����یه بۆ

ئێمه .رێككه وتننامه ی باس����ی ئاوێن����ه : پارت����ی و له نێ����وان س����تراتیجی یه كێتی ، بپرس����ین به ب����ڕوای تۆ ئه و رێككه وتننامه ی����ه بایه خی ماوه یان

له ڕاستیدا كۆتایی هات و مرد؟ئه ده����ه م بارزانی: من ك����ه له ناو ب����وم، پارتیش����دا س����ه ركردایه تی رامگه یاندوه ، باسمكردوه و چه ندجار ك����ه م����ن هی����چ ش����تێك له مه تن و ناوه ڕۆكی ئه م رێكه وتنه س����تراتیژیه نازان����م، نه مبینیوه و نه ده زانم چیه و نه به چ شێوه یه كه . ئه وه ی كه هه بو له نێوان پارت����ی و یه كێتیدا دابه زینی به یه ك����ه وه ب����و له هه ڵبژاردن����ه كان و دابه شكردنی ده سه اڵت بو كه هه میشه رێككه وتنامه ی به پێی رایانده گه یاند س����تراتیژیه ، به اڵم ئێس����تا پێموایه وه كو ده س����ه اڵته ئه م دابه شكردنی خ����ۆی نه ماوه ، به یه ك����ه وه دانابه زن له هه ڵبژاردن، كه سانی دیكه هاتون و ش����ه ریكن له ده سه اڵتدا، گومانی تێدا نیه ئه گ����ه ر ه����ه ردوالش نه یانه وێت

واقیع گۆڕانكاری كردوه . ئاوێن����ه : ب����ه ڕای تۆ له ئێس����تادا له گه ڵ پارتی په یوه ندی پته وكردنی

گ����ۆڕان به پێویس����تتر ده زان����ی یان له گه ڵ یه كێتی ؟

ئه دهه م بارزانی: من ناتوانم له بری پارتی رایه ك ب����ده م، به اڵم پێموایه ش����تێكی باش����ه هه م����و الیه نه كانی كوردس����تان له پێناوی كوردس����تان بێ����ت و ب����اش په یوه ندیه كانی����ان به یه كگرتن و رێكه وتن پێشده كه وین.

له غیاب����ی پێتانوانیی����ه ئاوێن����ه : تاڵه بانی����دا، نه وش����یروان مس����ته فا ل����ه و ناوچه یه ی كه به زۆنی س����ه وز

ناوده برێت كه سی به هێزو یه كه مه ؟نه وشیروان كاك بارزانی: ئه دهه م رۆڵی هه بوه له خه باتی رزگاریخوازی كوردی����دا، له وكاته ش ك����ه جێگری بو، یه كێت����ی گش����تی س����كرتێری كه س����ێكی دیار یان كه س����ی دوه می نێ����و یه كێت����ی بوه ، ل����ه و ده ڤه ره دا رۆڵی خۆی هه ب����وه ، چ له رابردو، چ له م����اوه ی دروس����تبونی بزوتنه وه ی گۆڕانیش دیس����ان له و زۆنه دا رۆڵی خۆی هه یه . ب����ه اڵم من ناتوانم بڵێم ك����ه رۆڵ����ی یه كه می هه ی����ه له زۆنی س����ه وزدا، چونكه پاش هه ڵبژاردنی پارێ����زگاكان هه ندێك ش����تمان بینی ك����ه به پێی ئیس����تحقاقی هه ڵبژاردن ده بوایه پارێزگار له بزوتنه وه ی گۆڕان بێ����ت، به اڵم ئ����ه وه نه ك����را، لێره دا ئای����ا ده توان����ی بڵێی رۆڵ����ی یه كه م یان س����ه ره كی هه یه ؟ ئه مه جێگه ی

پرسیاره .ئاوێنه : زۆرجار ره خنه له سیاسه تی نه وتی هه رێم ده گیرێ����ت، ئایا ئێوه تێبینی و سه رنجتان هه یه له سه ر ئه و له سایه ی سیاس����ه تی نه وتییه ی كه ئاشتی هه ورامی و نێچیرڤان بارزانیدا

په یڕه و ده كرێت؟ئه دهه م بارزانی: من پێموایه نه وت موڵكی هه م����و میلله ته ، منیش یه ك دو جار به دۆستایه تی له گه ڵ وه زیری س����امانه سروش����تیه كان دانیشتوم، به دۆكیۆمێن����ت ش����تی كۆمه ڵێ����ك به س����یدی و به نوس����راو خس����توه ته به رده س����تم، ئێستاش الی من هه یه ، له روكه شدا ئه وه ی كه دیاره كۆمه ڵێك نه وتدا به شێوه یه كی له بواری ش����ت له وانه ی����ه رێكخ����راوه ، رێكوپێ����ك له ڕوی كۆمپانیاكانی كه متر كێش����ه نه وت ده رهێنان����ی به دواداگ����ه ڕان و نه وتی جوگرافی نه خش����ه ی له سه ر كوردس����تان رێكخراون، به اڵم كه م و زیاد م����ن ده ڵێم ده بێت ئه م بابه تانه به پێی ده س����تور چاره س����ه ر بكرێن و هه مو بێت و ریشه یی چاره سه ریه كی ش����تێك له ش����وێنی خۆی دابنرێت و هه مو كه سێك بتوانێت ئه م بابه تانه ببینێ����ت، ئه گینا هه میش����ه جێگه ی ره خن����ه ده بێت و الیه ن����ه كان ره خنه ده گ����رن، ره خنه یان گرت����وه ، جگه هه قیقه تێكه كه نه وت، له بۆریه كانی من خۆش����م بینیومه له كاتی سه فه ر كردن، ئ����ه م هه مو تانك����ه ره نه وته له هه مو رێگاكان چ بۆ ئه و س����نور چ بۆ ئه م س����نور رێگه یان گرتوه ، ئه و هه مو نه وته به و شێوه یه ده چێت به م تانكه رانه ، پرس����یاری الی خه ڵكێك دروس����تكردوه ، به راست پرسیارێكی دروسته كه كاتێك ته نگه ژه یه ك دێت بۆ ئێم����ه ناتوانین وه كو ده ڵێین به و هه مو كاره ی كه له چه ند ساڵی رابردو كراوه موچه ی مانگێك دابین بكه ین؟ ئه مه كۆمه ڵێك پرسیارن له بیرو زه ینی یان ده بوایه دروستبون، خه ڵكانێك ده بێت زۆر زۆر شه فافتر ئه م بابه تانه بۆ خه ڵك و بۆ میلله ت رونبكرێنه وه . هه روه ها من به باشی ده بینیم نه وتی كوردستان ده ربهێنرێت و بفرۆشرێت و بایه خی پێبدرێت، به اڵم تاكو داهاتی ئ����ه و نه وته له ده س����تی به غدا بێت و قوفڵی ئه و نه وته له ده س����تی به غدا

بێت وه زعی كورد هه رئاوا ده بێت.ئاوێنه : تۆ ب����اس له وه ده كه ی تا قوفڵه ك����ه له ده س����تی به غ����دا بێت،

ب����ه اڵم بینیم����ان كاتێ����ك قوفڵه كه كه وته ده ستی كورد و نه وتی فرۆشت به سه رهات ئاوای بارودۆخی میلله ت كه ئێس����تا له ب����ێ بودجه ی����ی و بێ پێیانوایه زۆرێكی����ش موچه ی����دان، حكومه ت����ی هه رێم، به تایبه ت خودی نێچیرڤان بارزانی و ئاش����تی هه ورامی په له یان ك����رد له فرۆش����تنی نه وت،

تۆش پێتوانییه ؟ئه دهه م بارزان����ی: ئه مه واقعێكه ، م����ن ناتوانم ئین����كاری لێبكه م، ئه م دو بابه ته به یه كه وه به س����تراون ئه و كاته ی كه گوتمان نه وت ده فرۆشین ی����ان ده مانگوت نه وت ده فرۆش����ین، ئه گه ر بمانزانیبایه كێشه یه كی گه وره له مه سه له ی بودجه بۆ ئێمه دروست ده بێت، ئه وكاته نه وتمان فرۆش����تبا كه چه ن����د بودجه له به غدا دێت ئێمه بودجه یه ئه م به رانبه ر بمانتوانیبایه توشی بفرۆشین و نه وته كه ی خۆمان كێش����ه یه كی دارای����ی نه بین. كاتێك كه كێش����ه مان دروستكرد یان كێشه بۆ ئێمه دروس����تكرا، پاش����ان بێین و بڵێی����ن هۆیه ك����ه ئه مه ب����و چونكه نه وتمان فرۆشت، ئایا فرۆشتنی ئه م نه وته گه یش����تۆته ئه و ئاسته هه مو بكات؟ دابین ئێمه پێداویستیه كانی ئه گه ر كه س����ێك له وه اڵمدا پێمبڵێت نه خێرو)4( ساڵی دیكه ره نگه بگه ینه ئه و ئاسته ، ئه وه منیش له به رانبه ردا پێیده ڵێم ده بوایه دوای )4( س����اڵی دیكه ئه و بڕیاره ت دابا نه ك ئێستا. ئه وكات����ه ی ك����ه بتوانی����ت له كاتی دروس����تبونی هه ر كێشه یه ك له سه ر پێی خۆت بوه ستی، له بواری ئابوریدا نیمچه سه ربه خۆییه كت هه بێت، یان بتوانیت ته ئمینی هه ندێك شت بكه ی، من لێره دا زۆربه ی ئه و ش����تانه ش بۆ ناگه ڕێنمه وه ، هونه ری����ه كان هۆی����ه له وانه ی����ه هه ندێك بڕیاری سیاس����ی بن، بڕیاری هه ڵه ی سیاس����ی درابن، كه ئ����ه و دۆخ����ه ی خوڵقان����د. ئه م كێشه یه نه ك ته نها كێشه ی ئێمه یه ، تۆ ئه گه ر س����ه یری بك����ه ی بودجه ی كوردستان نه دراوه ، به اڵم بۆ عه بادی نه یتوانی����وه بانك����ه كان پ����ڕ له پاره بهێڵێته وه ؟ كێشه كه ته نها لێره نیه كێشه كه له به غداشه . ئه مانه پێموایه كۆمه ڵه شتێكن له وانه یه زۆر بڕیاری سیاسی له پش����تیانه وه بێت، بۆ زۆر گۆڕان����كاری دیكه ش ل����ه م ده ڤه ره ، بینیش����مان له پڕێك نرخی نه وت بۆ نی����وه دابه زی، من وای بۆ ده چم كه زۆر به رنامه ی سیاس����ی له پشت ئه م بابه تان����ه وه هه بێ����ت، هه ندێكجار بۆ الوازكردنی هه ندێك الیه ن، هه ندێكجار بۆ ئه وه ی پێیانبڵێن ئیوه نه تانتوانی بیكه ن ده بێت ئێم����ه بێین بیكه ین. به هه ندێكیش بڵێن بۆتان نیه بیكه ن. كه سانی دیكه بێن و شوێنی زۆر شتی له گۆڕه پانه كه دا ئێس����تا كه دیكه ی

هه یه بگرنه وه .ئاوێنه : تا چه ند له ئه دای حكومه ت و به رانب����ه ر هه رێ����م س����ه رۆكایه تی به قه یران����ی دارای����ی و روبه ڕبونه وه ی

داعش رازیت؟ئه ده����ه م بارزان����ی: وه اڵمم نیه بۆ ئه م پرسیاره ت، وه اڵم نه دانه وه كه ش له چوارچێوه ی ئازادیه وه دێت، وه ك ئه وه ی تۆ ئازادی له پرس����یار كردن،

منیش ئازادم وه اڵم نه ده مه وه .ئاوێنه : ئێستا باس����ی چه كدانانی په كه كه پێتوایه له ئارادایه ، په كه كه چه ك دابنێت كارێكی چاك ده كات؟

ئه ده����ه م بارزانی: م����ن پێموانیه په كه كه له هی����چ بارودۆخێكدا چه ك دابنێت، نه له ئێس����تادا بۆ پرۆسه ی ئاش����تی و ن����ه له پ����اش پرۆس����ه ی دانانێت، ئاش����تیش، په كه كه چه ك مان����ه وه ی په كه ك����ه به مش����ێوه یه ، به هۆی چه كه كانیه وه بوه ، هه ركاتێك په كه كه بكه وێته پرۆسه ی ئاشتی بێ

چه ك ئه مه كۆتایی زۆر شته .

ئه‌دهه‌م‌بارزانی‌:‌دوای‌راپه‌رین‌ئه‌ندامانی‌حزبه‌كان...‌پاشماوه‌

ئازادیه‌كان‌له‌كابینه‌ینوێدا‌به‌ره‌و‌كوێ؟!

‌فه‌رمان‌ڕه‌شاد ‌

یه‌كێك‌له‌باس���ه‌‌هه‌ره‌‌گه‌رمه‌كانی‌ئێس���تای‌ش���ه‌قامی‌كوردی‌بابه‌تی‌ئه‌زمونی‌حكومه‌تی‌بنكه‌فراوانی‌هه‌رێمی‌كوردستانه‌،‌خه‌ڵك‌ئێستا‌به‌مافی‌خۆی‌ده‌زانێت‌دوای‌زیاتر‌له‌شه‌ش‌مانگ‌له‌پێكهێنانی‌ئه‌و‌حكومه‌ته‌‌هه‌ڵوه‌سته‌یه‌ك‌بكات‌و‌خاڵه‌‌ئیجابی‌و‌سلبیه‌كانی‌لێكبداته‌وه‌،‌ئه‌وه‌شی‌به‌گه‌رمی‌سه‌رنجی‌له‌سه‌ر‌ده‌رده‌ربڕدرێت‌پرسی‌چاكسازیه‌‌ئابوریه‌كانه‌،‌به‌تایبه‌ت‌كه‌‌بزوتنه‌وه‌ی‌گۆڕان‌ئیداره‌ی‌وه‌زاره‌تی‌دارایی‌و‌ئابوری‌به‌ده‌س���ته‌،‌به‌اڵم‌له‌ڕاستیدا‌بابه‌تێكی‌تر‌له‌ئارادایه‌‌كه‌‌كه‌متر‌الی‌به‌الدا‌ده‌كرێته‌وه‌و‌له‌واقیعیشدا‌بابه‌تێكی‌جێی‌بایه‌خ‌و‌گرنگیپێدانه‌،‌ئه‌ویش‌پرسی‌

مه‌ودای‌ئازادیه‌كانه‌‌دوای‌راگه‌یاندنی‌كابینه‌ی‌نوێ.ده‌بێت‌بپرس���ین:‌پێكهێنانی‌كابینه‌ی‌بنكه‌ف���راوان‌چ‌خزمه‌تێكی‌به‌فراوانكردنی‌ڕوبه‌ری‌ئازادیه‌كان‌كردوه‌؟‌به‌تایبه‌ت‌له‌زۆنی‌‌زه‌رد‌كه‌‌ماوه‌یه‌كه‌‌پێش���ێلكاریه‌كان‌به‌رامبه‌ر‌به‌ئازادی‌زیاتر‌بوه‌،‌ئایا‌ش���ه‌راكه‌تی‌س���ه‌رجه‌م‌الیه‌نه‌كان‌له‌حوكمڕانی،‌هیچی‌له‌ئه‌قڵیه‌تی‌حیزبه‌‌ده‌سه‌اڵتداره‌كانی‌پێشو‌گۆڕیوه‌‌به‌وه‌ی‌وه‌ك‌خاوه‌نماڵی‌

بێ‌ڕكابه‌ر‌مامه‌ڵه‌‌نه‌كه‌ن‌و‌الیه‌نه‌كانی‌تر‌به‌میوان‌نه‌زانن؟!ئه‌وه‌ی‌به‌خێرایی‌چاوێك‌به‌س���ه‌ر‌پێشێلكاریه‌كانی‌ئه‌مدواییه‌‌بخشێنێته‌وه‌‌هه‌ست‌ده‌كات‌ئه‌نجامه‌كان‌دڵخۆشكه‌ر‌نین،‌بۆ‌نمونه‌‌ده‌ستگیركردنی‌چاالكوانی‌سیاسی‌"حس���ێن‌ساڵح"‌له‌زاخۆ،‌له‌سۆران‌له‌سه‌ر‌خۆپیش���اندان‌دو‌مامۆستای‌قوتابخانه‌‌فه‌رمانی‌گواس���تنه‌وه‌یان‌بۆ‌ده‌رچو،‌له‌دهۆك‌رۆژنامه‌نوس‌)س���ه‌باح‌ئه‌تروشی(‌به‌هۆی‌ره‌خنه‌ی‌له‌سیاس���ه‌تی‌هه‌رێم‌خرایه‌‌زیندان،‌دۆس���یه‌ی‌رۆژنامه‌نوس‌نیاز‌عه‌زیز‌له‌هه‌ولێر‌كه‌‌له‌س���ه‌ر‌كاری‌رۆژنامه‌نوس���ی‌گیراوه‌‌هیچ‌به‌ره‌و‌پێشوه‌چونی‌به‌خۆوه‌‌نه‌بینیوه‌،‌ئه‌مه‌‌چه‌ند‌نمونه‌یه‌كه‌‌و‌ده‌كرێت‌قس���ه‌‌له‌سه‌ر‌حاڵه‌تی‌تریش‌بكرێت.‌ئه‌وه‌ی‌لێره‌‌پرس���یاره‌‌جه‌وهه‌ریه‌كه‌یه‌:‌الیه‌نه‌كانی‌پێش���وی‌ئۆپۆزسیۆن‌كه‌‌ئێستا‌به‌ش���ێكن‌له‌حكومه‌ت‌چیان‌بۆ‌ئه‌و‌پرسه‌‌گرنگه‌‌كردوه‌؟‌الیه‌نه‌كان‌له‌‌سه‌ر‌چاكس���ازی‌ئابوری‌ره‌نگه‌‌بتوانن‌پاساو‌بهێننه‌وه‌‌چونكه‌‌دۆخه‌‌ئابوریه‌كه‌ی‌هه‌رێم‌ده‌كرێت‌تا‌ڕاده‌یه‌ك‌به‌هۆكار‌سه‌یر‌بكرێت‌بۆ‌دواكه‌وتنی‌چاكسازی،‌به‌اڵم‌ئایا‌نه‌گۆڕانی‌ئه‌قڵیه‌تی‌پاوانخوازی‌حیزبه‌كانی‌ده‌سه‌اڵتداری‌پێشو،‌چ‌بیانوێكی‌هه‌یه‌؟!‌تا‌ئێستاش‌زه‌ره‌یه‌ك‌له‌و‌دیتنه‌یان‌كه‌م‌نه‌بۆته‌وه‌‌به‌وه‌ی‌سه‌رده‌می‌زۆنی‌زه‌ردو‌سه‌وز‌به‌س���ه‌رچوه‌!‌ئه‌وه‌ی‌گرنگه‌‌و‌پێویس���ت‌ده‌كات‌ئێمه‌‌داوای‌وه‌اڵمی‌ج���دی‌بكه‌ین‌ئه‌وه‌یه‌‌بزوتنه‌وه‌ی‌گۆڕان‌وه‌ك‌پێكهێنه‌رێكی‌س���ه‌ره‌كی‌حكومه‌تی‌هه‌رێم‌چۆن‌س���ه‌یری‌بابه‌تی‌به‌رده‌وامی‌پێشلكاریه‌كانی‌ئازادی‌سیاسی‌ده‌كات؟‌په‌رله‌م���ان‌چ‌رۆڵێكی‌له‌و‌بواره‌‌هه‌یه‌؟!‌راس���ته‌‌ده‌بێ‌س���ه‌باره‌ت‌به‌ئازادیه‌كان‌كۆمه‌ڵگه‌ی‌مه‌ده‌نی‌و‌میدیاو‌ش���ه‌قام‌فش���ار‌دروس���ت‌بكه‌ن،‌به‌اڵم‌نابێت‌رۆڵی‌حیزبه‌‌سیاسیه‌كانیش‌نادیده‌‌بگیرێت،‌چونكه‌‌دواجار‌ئه‌وان‌ڕه‌نگرێژی‌سیاسه‌تی‌

حكومه‌ت‌ده‌كه‌ن.یه‌كێك‌له‌فاكته‌ره‌‌س���ه‌ره‌كیه‌كانی‌ئه‌وه‌ی‌به‌ش���ێكی‌ده‌نگده‌ران‌له‌هه‌ولێرو‌دهۆك‌پاڵپش���تی‌بزوتنه‌وه‌ی‌گۆڕانیان‌ك���ردوه‌‌ئه‌وه‌بو‌له‌پاڵ‌چاكس���ازیه‌‌ئابوریه‌كاندا،‌چاكس���ازی‌ئه‌منی‌و‌سیاس���ی‌و‌ئازادیه‌كانی���ش‌بكرێت،‌له‌دوای���ن‌هه‌ڵبژاردن‌بۆ‌یه‌كه‌مجار‌گۆڕان‌له‌بادینان‌بوه‌‌خاوه‌نی‌كورس���ییه‌كی‌ئه‌نجومه‌نی‌پارێزگا،‌به‌اڵم‌ئه‌گه‌ر‌بزوتنه‌وه‌ی‌گۆڕان‌هه‌مان‌هه‌ڵه‌ی‌یه‌كێتی‌و‌یه‌كگرتو‌دوباره‌‌بكاته‌وه‌‌به‌وه‌ی‌هه‌ڵوێس���تی‌جدی‌له‌به‌رامبه‌ر‌پێش���ێلكاریه‌كانی‌ئازادی‌و‌مافی‌مرۆڤ‌نه‌نوێنێت،‌

ئه‌وه‌‌له‌جێی‌فراوان‌بونی‌بازنه‌ی‌ده‌نگه‌كانی،‌به‌ره‌و‌پوكانه‌وه‌‌ده‌چێت.راس���ته‌‌چاكس���ازیه‌‌ئابوریه‌كان‌بۆ‌ئه‌و‌قۆناغه‌ی‌كوردس���تان‌گرنگه‌‌به‌اڵم‌ئه‌گه‌ر‌هاوته‌ریب‌نه‌بێت‌له‌گه‌ڵ‌چاكس���ازی‌سیاسی‌و‌پرس���ی‌ئازادیه‌كان،‌ئه‌وا‌بێگومان‌

پرۆسه‌یه‌كی‌ناته‌واو‌ده‌بێت‌و‌ئامانجه‌‌گه‌وره‌كه‌ی‌خۆی‌ناپێكێت.

نوێنه‌ری‌ئاوێنه‌‌له‌ئه‌وروپاشوان‌حه‌مه‌‌ـ‌نه‌رویج004799004729

hamashwan.awene@yahoo.noAweneکوا‌لێکۆڵینەوەی‌یاسایی‌لەخوێنی‌کاوه‌‌گه‌رمیانی،‌سەردەشت‌عوسمان،‌سۆرانی‌مامە‌حەمە،‌عەبدولستار‌تاهیر

خاوه‌نی‌ئیمتیاز:‌کۆمپانیای‌ئاوێنه‌سه‌رنوسه‌ر:‌سه‌ردار‌محه‌مه‌د

‌ریکالم