กรุงเทพมหานคร  ส�ำนักพิมพ์มติชน  2556

ซาดิกZADIG OU LA DESTINÉEHistoire orientale

Voltaire เขียน

Moreau Le Jeune ภาพ

วัลยา วิวัฒน์ศร แปล

ซาดิก 19

ณ กรุงบาบโิลนในรชัสมยัพระเจ้ามอ็บดาร์ ยงัมชีายหนุม่คนหนึง่ 

นามว่าซาดิก  เป็นคนรูปงามแต่ก�าเนิด  สง่าด้วยการศึกษาอบรม 

แม้จะมั่งคั่งในทรัพย์สิน  ทั้งยังหนุ่มแน่น  ทว่ารู้กุมสติ  มิทะเยอ 

ทะยานมักใหญ่ใฝ่สูง  มิดึงดันว่าตนน้ันเป็นฝ่ายถูกอยู่เสมอ  อีก 

ทั้งยังเข้าใจและยอมรับข้อบกพร่องของเพื่อนมนุษย์  คนทั้งปวง 

พากันประหลาดใจที่ชายหนุ่มซ่ึงเปี่ยมด้วยสติปัญญาผู้นี้มิเคย 

กล่าววาจาถากถางบุคคลอื่นที่พูดจาเลื่อนลอยไม่ปะติดปะต่อหรือ 

สับสนวุ่นวาย  แม้เป็นค�าอาฆาตมาดร้ายบุ่มบ่าม การลงความเห็น 

อันโง่เขลา  การล้อเลียนอย่างหยาบคายหารสนิยมมิได้  กระทั่ง 

การกล่าวถ้อยและตอบค�าอันปราศจากความหมายซึ่งในกรุง 

บาบิโลนนี้เรียกกันว่าบทสนทนา  เขาก็มิแสดงอาการเยาะหยัน 

แต่ประการใด

1คนตาเดียว

20 วัลยา วิวัฒน์ศร แปล

  ซาดิกเคยอ่านในคัมภีร์เล่มแรกของศาสดาโสโรอัสเตอร์ว่า 

ความรักตัวเองเปรียบประดุจลูกโป่งที่เป่าลมจนเต็ม  เม่ือถูกเข็ม 

แทงย่อมมีลมแรงพุ่งออกมา  เขาจึงมิเคยหลงตัวจนดูถูกอิสตรี 

หรือคิดวางตนเป็นนายเหนือเหล่านาง  เขาเป็นผู้มีใจกว้าง  ด้วย 

เหตทุีเ่ขายึดถือค�าสอนอนัส�าคญัยิง่ข้อหนึง่ของศาสดาโสโรอัสเตอร์ 

ที่ว่า  ‘เมื่อเจ้ากิน  จงเจือจานแก่ฝูงสุนัข  แม้พวกมันจะกัดเจ้าก ็

ตามที’  เขาจึงมิหวั่นเกรงที่จะช่วยเหลือคนพวกไม่รู ้คุณ

  นอกจากนี้  เขายังมีความคิดฉลาดเฉลียวเท่าที่มนุษย์จะ 

พึงมี  กล่าวคือ  เขาคบหาสมาคมจ�าเพาะแต่บัณฑิตย์  แม้เขาจะ 

รอบรู้วิทยาการของชาวคัลเดียโบราณ ก็หาได้ละเลยความเป็นไป 

ของธรรมชาติซึ่งคนทั่วไปพึงรู้  เขารู้เรื่องอภิปรัชญาเท่าๆ  กับบุค 

คลทุกวัย  คือ  รู้เพียงน้อยนิด  เขาเชื่อม่ันว่าหนึ่งปีประกอบด้วย 

สามร้อยหกสิบห้าและอีกหน่ึงเสี้ยววัน  แม้จะมีความเห็นใหม่ที่ 

ต่างไปก็ตาม  เขายังเชื่อด้วยว่า  ดวงอาทิตย์เป็นศูนย์กลางแห่ง 

จักรวาล คร้ันพระผู้ใหญ่แจ้งแก่เขาด้วยท่าทีดูถูกเหยียดหยามว่า 

เขามีความรู้สึกนึกคิดที่ผิดพลาด  อีกทั้งการเชื่อว่าดวงอาทิตย์ 

หมุนรอบตัวเอง  และ  1  ปีมี  12  เดือนนั้น  ถือเป็นการประกาศ 

ตนเป็นปฏิปักษ์ต่อรัฐ  ซาดิกก็นิ่งเฉย มิได้แสดงอาการโกรธหรือ 

หย่ิงยะโสแต่ประการใด

  ด้วยเหตุที่ซาดิกบริบูรณ์ด้วยทรัพย์สมบัติ  เขาจึงมีเพื่อน 

มากหน้าหลายตา  เขายงัถงึพร้อมด้วยพลานามยั มวีงหน้าอนัชวน 

มอง ความคดิความอ่านกเ็ทีย่งตรงตัง้อยูใ่นทางสายกลาง  ดวงจติ 

ซื่อสัตย์และฝักใฝ่ในทางดี  เขาจึงเชื่อว่าตนควรมีความสุขได้

ซาดิก 21

  ซาดิกมีข้อผูกพันที่จะแต่งงานกับเซมีร์ผู้งามวิไล  และเกิด 

ในตระกูลสูงส่งอันพรั่งพร้อมด้วยทรัพย์ศฤงคาร  คุณสมบัติทั้ง 

สามประการนี้ท�าให้นางเป็นที่หมายปองอันดับหนึ่งแห่งกรุงบาบิ 

โลน  ซาดิกจงรักและภักดีต่อนาง  เซมีร์ก็หลงใหลคลั่งไคล้ตัวเขา 

  แต่แล้ว  ขณะใกล้ถึงก�าหนดอันเป็นมงคลที่จะได้อยู่ร่วม 

กัน  ทั้งสองเดินเกี่ยวก้อยผ่านใต้แนวต้นปาล์มริมฝั่งแม่น�้ายูเฟร 

ติสมุ่งสู่ประตูเมืองบาบิโลน พลันก็ประจันหน้ากับเหล่าบุรุษพร้อม 

อาวุธอันได้แก่ดาบและธนู  ชายฉกรรจ์พวกนี้เป็นสมุนชายหนุ่ม 

นามออร์ก็อง  หลานลุงของมนตรีผู้หนึ่งซ่ึงถูกเสี้ยมสอนจากเหล่า 

ข้าในส�านักแห่งปิตุลาว่า  ตนนั้นทรงสิทธิ์ที่จะกระท�าสิ่งทั้งปวงตาม 

อ�าเภอใจ

  ออร์ก็องมิใช่ชายหนุ่มงามสง่าหรือเปี ่ยมคุณสมบัติเช่น 

ซาดิก  แต่หลงทะนงตนว่าเด่นกว่าซาดิกด้วยประการทั้งปวง  จึง 

เคืองแค้นที่เซมีร์มิมีจิตปฏิพัทธ์ต่อเขา  ความอิจฉาริษยาอันเกิด 

แต่การหลงตนนี้ท�าให้คิดไปว่าเขารักนางสุดหัวใจ  จึงประสงค์จะ 

ฉุดคร่านาง  เหล่าผู้มุ่งร้ายกรูเข้ายื้อยุดฉุดกระชากเซมีร์อย่างไม ่

ปรานีปราศรัย  นางถึงแก่บาดเจ็บจนหลั่งเลือด

  นิจจาเอ๋ย  นางผู้ซึ่งฝูงพยัคฆ์ร้ายแห่งเทือกเขาอิมาอุสก็ยัง 

จะใจอ่อนยามได้ยลพักตร์  นางได้แต่ส่งเสียงครวญคร�่าเสียดแทง 

ถึงชั้นฟ้า พร�่าร�าพันว่า

  “ภัสดาสุดที่รักของข้าเอย  เขาจะพรากข้าไปจากท่านผู้เป็น 

สุดบูชาเสียแล้ว”

  นางมิได้ใส่ใจต่อภัยที่กล�้ากรายตน ทว่าพะวงถึงแต่ซาดิก 

ซาดิก 23

ผู้เป็นที่รักเท่านั้น  ในยามน้ัน  ซาดิกก็ปกป้องคุ้มครองนางอย่าง 

สุดก�าลัง  ด้วยความเก่งกาจและความรักที่มีต่อนางเป็นแรงหนุน 

แม้จะมีทาษช่วยต่อสู้เพียงสองคน  แต่เขาก็ขับไล่ออร์ก็องและ 

เหล่าสมุนให้เตลิดหนีไป  ซาดิกพาเซมีร์ซ่ึงสิ้นสติสมปฤดี  เลือด 

เปื้อนเปรอะไปท่ัวตัว  กลับมายังคฤหาสน์ของนาง  ครั้นเซมีร์ลืม 

ตาขึ้นเห็นผู้ที่ปกป้องคุ้มครองตน นางก็กล่าวแก่เขา

  “โอ้  ซาดิก  ข้านี้รักท่านประหน่ึงภัสดา  ข้าบูชาท่านในฐานะ 

ผู้ประทานเกียรติยศและชีวิตคืนแก่ข้า”

  ดวงฤทัยแห่งนางใดเล่าจักแจ่มกระจ่างเทียบฤทัยของเซมีร ์

โอษฐ์อันชวนจุมพิตใดเล่าจักเอื้อนเอ่ยความรู ้สึกอันเต็มตื้นใน 

หัวใจได้ทัดเทียมโอษฐ์แห่งนาง  สิเนหาวาจานี้เกิดจากความรักอัน 

ยิ่งใหญ่และความผูกพันอันอ่อนหวานแนบแน่น  ซึ่งหญิงพึงมีต่อ 

ชายผู้จักเป็นสามีตน  บาดแผลของนางอยู่เพียงผิวเนื้อ  นางจึง 

หายสนิทดีในไม่ช้า

  ทว่าซาดิกได้รับบาดเจ็บอย่างน่าเกรงภัย  แผลจากธนูใกล ้

ดวงตานั้นลึกนัก  เซมีร์สวดวิงวอนเทพเจ้าทั้งหลายทั้งปวงให้รักษา 

บุรุษผู้เป็นสุดที่รัก นัยน์เนตรนางหล่อท้นด้วยอัสสุชลทุกทิวาราตรี 

นางเฝ้ารอคอยวันเวลาที่นัยน์ตาซาดิกจะได้ชื่นชมสรรพสิ่ง  ทว่า 

ดวงตาข้างนั้นเกิดเป็นพิษบวมเป่งจนน่าหวาดหวั่นยิ่ง

  ซาดิกส่งคนไปเชิญหมอแอร์แมสผู้ยิ่งใหญ่ถึงเมมฟิสเมือง 

หลวงแห่งประเทศไอยคุปต์  แพทย์เดินทางมาพร้อมขบวนเกียรต ิ

ยศยาวเหยียด

  ครั้นตรวจอาการคนเจ็บแล้วเขาก็ประกาศว่า  ซาดิกจักต้อง 

24 วัลยา วิวัฒน์ศร แปล

สูญเสียดวงตาข้างนั้น  เขาบวกเลขผานาฑีก�าหนดวันเวลาที่การณ์ 

เลวร้ายนี้จะอุบัติเสียด้วยซ�้า

  “ถ้าเป็นนัยน์ตาข้างขวา”  หมอแอร์แมสกล่าว  “ข้าย่อม 

รักษาให้หายได้  แต่บาดแผลที่ตาซ้ายนั้นมิอาจบ�าบัดเป็นแน่แท้”

  ชาวบาบิโลนทุกผู้ทุกนามแสดงความเห็นใจในชะตาชีวิต 

ของซาดิก  พร้อมกับยกย่องชมเชยวิทยาการอันล�้าลึกของหมอ 

แอร์แมส

  สองวันต่อมา  อาการเป็นพิษนั้นปะทุออกมาเอง  ซาดิกจึง 

หายสนิท

  แอร์แมสแต่งหนังสือขึ้นเล่มหน่ึง  พิสูจน์ให้เห็นประจักษ ์

ว่าซาดิกมิบังควรหายเจ็บในครั้งนี้

  ซาดิกไม่เหลือบแลหนังสือเล่มนั้นแต่อย่างใด

  ทันทีที่กายกลับฟื้นคืนก�าลังพอจะออกจากบ้านได้  เขาก็ 

เตรียมตัวไปเยือนนางผู้เป็นความหวังแห่งความสุขในชีวิต  และ 

ก็เพ่ือนางเท่านั้นที่เขาปรารถนามีดวงตาครบทั้งสองข้าง

  เซมีร์ไปพักผ่อนที่ชนบทได้สามวันแล้ว  ซาดิกจึงตามไป 

ระหว่างทางเขาได้ข่าวว่าหญิงงามนางนี้ป่าวประกาศแก่คนทั่วไป 

ว่า  นางนั้นชิงชังรังเกียจคนที่มีตาข้างเดียวอย่างมิอาจแปรเปลี่ยน 

ความรู้สึกได้  และนางเพิ่งวิวาห์กับออร์ก็องคืนเดียวกันนั้น

  เมื่อรู้ข่าว  ซาดิกทรุดร่างลงหมดสติ  ความทุกข์โถมทับทวี 

จนเจียนตาย  เขาล้มเจ็บอยู่นานวัน  ทว่าที่สุดก็ใช้เหตุผลตริตรอง 

จนเอาชนะความโศกเศร้าได้  ความโหดร้ายที่เขาเผชิญระหว่าง 

ทุกข์หนักกลับกลายเป็นเครื่องปลอบใจ

ซาดิก 25

  “ในเมือ่ตวัข้านัน้”  ซาดกิกล่าว  “ต้องทกุข์สาหสัจากอารมณ์ 

ของหญิงที่ได้รับการอบรมจากราชส�านัก  ข้าจึงควรแต่งงานกับ 

หญิงชาวเมืองธรรมดาจะดีกว่า”

  เขาเลือกอาซอรา  หญิงนางน้ีฉลาดหลักแหลม  และเกิดใน 

ตระกูลดี  เขาแต่งงานด้วยนาง  มีชีวิตสมรสที่หวานหอมอันเนื่อง 

มาแต่ความผูกพันสมานฉันท์เป็นเวลาหนึ่งเดือน ถึงกระนั้นก็ตาม 

เขาได้สังเกตว่า  อาซอราค่อนไปทางส�ารวย นางยังมักเห็นว่าหนุ่ม 

รูปงามเป็นผู้มีสติปัญญาและคุณธรรม