KarGroup - Opieka geriatryczna i społeczna dla seniorów

Dodatek szkoleniowy / opieka nad starszymi

Materiał Dydaktyczny

Opieka geriatryczna i społeczna dla seniorów.

Podejście i działalność jednostek opieki geriatrycznej koncentruje się na

realizacji następujących zadań:

Wyżej wymienione zadania realizuje się wg przyjętych zasad opieki geriatrycznej:

1) zasada powszechności - zapewnienie jednakowego dostępu do świadczeń

ochrony zdrowia na równych prawach wszystkim ludziom starszym,

2) zasada jakości – gwarantuje opiekę z zastosowaniem fachowej wiedzy ze

szczególnym uwzględnieniem etyki,

3) zasada dostępności - zakłada bliskość placówek ochrony zdrowia od miejsca

zamieszkania i gwarantuje bezpłatne świadczenia w jej obrębie,

4) zasada kompleksowości – opieranie się na całościowym rozwiązywaniu

problemów społecznych i medycznych,

5) zasada długotrwałości – obowiązek zagwarantowania ciągłości opieki wynikającej

z długofalowości procesu starzenia i przewlekłości chorób.

Działania realizowane w ramach pomocy społecznej regulowane są przez:

ustawę o pomocy społecznej z dnia 12 marca 2004r., rozporządzenie Ministra Polityki

Społecznej z dnia 22 września 2005 r. w sprawie specjalistycznych usług opiekuńczych, a

także rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 23 sierpnia 2012 r. w

sprawie domów pomocy społecznej. Jej celem jest stwarzanie warunków

odpowiadających godności człowieka oraz wspieranie jednostek i rodzin, które znalazły

się w trudnych sytuacjach życiowych.

1


Udzielana pomoc obejmuje: wypłacanie świadczeń pieniężnych, organizowanie

infrastruktury socjalnej, pracę socjalną, diagnozowanie, analizowanie sytuacji i

realizowanie konkretnej pomocy, rozwijanie i doskonalenie nowych form pomocy

społecznej i samopomocy. Realizacja programów opieki nad seniorami i osobami

dotkniętymi niepełnosprawnością koncentruje się na działaniach zmierzających do:

zagwarantowania wymienionym osobom niezbędnej opieki,

maksymalnego wydłużenia okresu sprawności psychofizycznej,

umożliwienia pełnienia ról społecznych osobom starszym.

Zintegrowany program pomocy dla osób starszych i niepełnosprawnych

Polityka zdrowotna (realizowana w obszarze pomocy geriatrycznej) i społeczna

wobec osób starszych wzajemnie się przenikają i uzupełniają, bowiem celem polityki

zdrowotnej jest poprawa jakości życia ludzi starszych wiekiem, a polityki społecznej –

pomoc w zachowaniu samodzielności i kontaktu ze środowiskiem osobom starszym i

niepełnosprawnym, adekwatnie do ich możliwości i potrzeb.

Gwarantowane prawa osób starszych i niepełnosprawnych.

Zapisy o godnym życiu osób w podeszłym wieku i niepełnosprawnych można

znaleźć m.in. w takich dokumentach jak:

Powszechna Deklaracja Praw Człowieka ONZ,

Konwencja Międzynarodowej Organizacji Pracy,

zalecenia Rady UE z 27.07.1992 r. w zakresie ochrony socjalnej i deklaracja z

okazji Europejskiego Roku Starszych Ludzi,

Konstytucja Rzeczypospolitej Polski z 1997 r.

2


ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych z dnia 13 października 1998r. oraz

ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 17

grudnia 1998 r. (z późn. zmianami),

ustawa o ochronie zdrowia psychicznego z dnia 19 sierpnia 1994 r.,

ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz.U. z 2013 r, poz 182 j.t.)

ustawa o kombatantach i ofiarach represji wojennych i okresu powojennego z

dnia 24 stycznia 1991 r.,

ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej

finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027 z późn.

zm.).

Podstawowe prawa seniorów i ludzi niepełnosprawnych wg Organizacji Narodów

Zjednoczonych to:

– Niezależność,

– Uczestnictwo,

– Opieka,

– Samorealizacja,

– Godność.

Główne formy opieki nad osobami starszymi i niepełnosprawnymi.

Zinstytucjonalizowana formy opieki w systemie opieki zdrowotnej

Obejmuje wszelkie działania realizowane w:

oddziałach szpitalnych dla przewlekle chorych, które zapewniają całodobową

opiekę lekarską i pielęgniarską dla tych seniorów i niepełnosprawnych, którzy nie

wymagają już intensywnego leczenia, ale stan zdrowia jest przeciwwskazaniem do

wypisu do domu. Pobyt w tego typu placówkach jest bezpłatny;

3


zakładach Opiekuńczo-Leczniczych (ZOL) – znajdują tu miejsce ludzie, którzy fazę

leczenia szpitalnego mają już za sobą. Pobyt, w zależności od stanu zdrowia, trwa

maksymalnie do 6 miesięcy, częściowo finansowany przez państwo;

Zakładach Pielęgnacyjno-Opiekuńczych (ZOP) – są przeznaczone dla seniorów i

niepełnosprawnych, których stan nie wymaga stałego nadzoru lekarskiego, ale

potrzebują oni długotrwałych zabiegów pielęgniarskich, których nie można wykonywać

w warunkach opieki domowej. Koszty świadczeń w ramach tych form opieki są

finansowane przez NFZ i częściowo pacjenta, ewentualnie gminę (koszty

zakwaterowania i wyżywienia pokrywa osoba zainteresowana tą formą opieki).

Opieka paliatywna

Przeznaczona jest dla nieuleczalnie chorych, w końcowym stadium choroby i

ostatnim okresie życia oraz ich opiekunów i rodzin. Opieka paliatywna obejmuje

zwalczanie bólu trudnego do opanowania i innych objawów somatycznych. Ponadto

nastawiona jest na łagodzenie cierpień psychicznych, duchowych i wspomaganie rodziny

chorych, nie tylko w czasie trwania choroby, ale i po ich śmierci. Aby otoczyć seniora i

osobę niepełnosprawną opieką paliatywną wymagane są:

Opieka paliatywna prowadzona jest przez:

hospicja stacjonarne - dla pacjentów wymagających stałej specjalistycznej opieki

medycznej, kierowanych tu przez lekarzy ubezpieczenia zdrowotnego. Wyodrębnione są

hospicja dla dzieci i dorosłych.

hospicja domowe - zazwyczaj z wypożyczalnią specjalistycznego sprzętu. Zajmują

się szkoleniem rodziny w pielęgnacji i postępowaniu z chorym. Przeznaczone dla

chorych, którzy otrzymali skierowanie od lekarzy ubezpieczenia zdrowotnego,

pracowników socjalnych, zgłaszani są przez rodzinę lub inne osoby. W tej formie opieki

również wyodrębnia się hospicja dla dzieci i hospicja przeznaczone dla dorosłych;

4


poradnie medycyny paliatywnej - przeznaczone są dla pacjentów chorujących na

choroby nowotworowe z zakończonym leczeniem przyczynowym, których należy objąć

leczeniem przeciwbólowym i wsparciem. Poradnie udzielają wskazówek dotyczących

ordynacji leków (w tym leków przeciwbólowych), gwarantują badania z katalogu lekarza

podstawowej opieki zdrowotnej, wydawanie zaleceń i wykonywanie zabiegów

leczniczych, orzecznictwo i opiniowanie o stanie zdrowia pacjenta. itp.

oddziały medycyny paliatywnej przy szpitalach

Poniżej przedstawiono rozmieszczenie ośrodków opieki paliatywnej dziennej oraz

zespołów wsparcia (za: K. Pietruk, M. Pankowska, Opieka nad osobami

niepełnosprawnymi i niesamodzielnymi, Fundacja Hospicjum Onkologiczne im. Św.

Krzysztofa, s. 33).

5


Opieka domowa w systemie opieki zdrowotnej

Obejmuje ona:

świadczenia lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, które są kluczowe w opiece

nad osobami starszymi i z niepełnosprawnością. Lekarze pomagają ludziom z tej grupy

społecznej w przychodniach, gabinetach, lub na wizytach domowych;

świadczenia pielęgniarek środowiskowych podstawowej opieki zdrowotnej –

zwykle obejmują kompleksową opiekę pielęgniarską nad zadeklarowanymi

potrzebującymi, którzy wymagają udzielania systematycznych świadczeń pielęgniarskich

realizowanych w warunkach domowych i nie są objęci długoterminową domową opieką

pielęgniarską. Pielęgniarki otaczają opieką mieszkańców domu pomocy społecznej w

zakresie:

długoterminową domową opiekę lekarską nad przewlekle chorymi seniorami i

niepełnosprawnymi przebywającymi w domu, wymagającymi systematycznej,

intensywnej opieki pielęgnacyjnej udzielanej w warunkach domowych. Realizowana jest

ona we współpracy z lekarzem rodzinnym i pielęgniarką rodzinną/środowiskową. Zakres

świadczeń oferowanych w tego typu opiece obejmuje: edukację zdrowotną osób

objętych opieką oraz członków ich rodzin, pomoc w rozwiązywaniu problemów

zdrowotnych łącznie z pozyskiwaniem sprzętu medycznego i rehabilitacyjnego

niezbędnego do egzystowania chorego seniora;

opiekę nad seniorami z niewydolnością oddechową, którzy wymagają stosowania

inwazyjnej, prowadzonej przy pomocy respiratora bądź nieinwazyjnej ciągłej lub

okresowej terapii oddechowej. Zapewnia ona odpowiednie warunki domowe razem ze

szkoleniem rodziny (opiekunów) w zakresie obsługi aparatury medycznej i udzielania

pierwszej pomocy w sposób zapewniający bezpieczeństwo pacjenta podczas terapii oraz

fachową pomoc profesjonalnej pielęgniarki.

6


Instytucjonalna opieka w systemie pomocy społecznej

Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (t.j.: Dz. U. z 2013 r. poz. 182

j.t.) wymienia w swoich zadaniach wspieranie osób i rodzin w wysiłkach zmierzających

do zaspakajania potrzeb i umożliwiania godnego życia oraz poprawy jego jakości, ale

obowiązek ten w przypadku wieku lub niepełnosprawności scedowany jest na rodzinie, a

dopiero później na pomocy społecznej. Te formy opieki obejmują:

pobyt w Domach Pomocy Społecznej – jest on całodobowy, przeznaczony dla

osób starszych które z powodu wieku, choroby lub niepełnosprawności nie mogą

samodzielnie egzystować w codziennym życiu i nie mogą liczyć na pomoc ze strony

rodziny. Opiekę w DPS- ach sprawują zespoły terapeutyczne, które gwarantują:

rehabilitację, pielęgnację, usługi opiekuńcze, terapię zajęciową, psychoterapię.

Domy Opieki Społecznej zapewniają: całodniowe wyżywienie, miejsce zamieszkania,

odzież i obuwie, utrzymanie czystości, pomoc w podstawowych czynnościach życiowych,

pielęgnację, pomoc w utrzymaniu higieny osobistej, pranie odzieży, środki czystości i

higieny osobistej mieszkańcom, zaspokajanie potrzeb religijnych, opiekę lekarską;

specjalistyczne usługi opiekuńcze lub posiłek, świadczone w: środowiskowych

domach samopomocy, dziennych domach pomocy, schroniskach i domach dla

bezdomnych;

rodzinnych domach pomocy świadczonych całodobowo przez osobę w jej miejscu

zamieszkania.

Domowa opieka nad świadczona w systemie pomocy społecznej

Sprawowana jest przez wykwalifikowanych opiekunów. Może przyjąć formę:

usług opiekuńczych – obowiązkowa pomoc świadczona w miejscu zamieszkania,

której celem jest umożliwienie osobom starszym i niepełnosprawnym prawidłowe

funkcjonowanie w środowisku zamieszkania. Zakres tych usług ma charakter

gospodarczy i pielęgnacyjny.

7


specjalistycznych usług opiekuńczych dla osób z zaburzeniami psychicznymi -

obejmują czynności polegające na uczeniu i rozwijaniu umiejętności niezbędnych do

samodzielnej egzystencji.

Opiekun prawny i faktyczny dla osoby starszej i niepełnosprawnej.

Całościowa Ocena Geriatryczna.

Całościowa Ocena Geriatryczna (COG) przeprowadzana jest przez zespół

terapeutyczny złożony z: lekarza, pielęgniarki, psychologa, rehabilitanta, pracownika

socjalnego, we współpracy z rodziną pacjenta. To złożony proces diagnostyczny, w

którym ocenia się sytuację biologiczną, psychiczną i społeczną seniora, pod kątem stanu

czynnościowego, zdrowia fizycznego, poziomu funkcji umysłowych i sytuacji socjalno-

środowiskowej. Pozwala ona dobrać optymalną formę opieki dla seniora.

Całościowa Ocena Geriatryczna pozwala na wykrycie wszelkich zaburzeń,

odchyleń od normy i może być prowadzona u seniora, niezależnie od miejsca

sprawowania opieki. Jest standardowym narzędziem w podejściu geriatrycznym do

starszego pacjenta. Oprócz ustalenia zakresu zaburzeń zdrowia, pomaga wskazać

priorytety, potrzeby i możliwości zapewnienia dalszego leczenia, pielęgnacji, rehabilitacji

i opieki, by zapewnić optymalną jakość życia seniorom.

COG stosuje się na etapie rozpoznania, a następnie powtarza systematycznie, by

określić postęp zmian w czasie i ocenić ryzyko zagrożenia brakiem samodzielności osoby

starszej. Ocenę tę powinno się zastosować także w odniesieniu do opiekuna seniora.

Całościowa Ocena Geriatryczna w odniesieniu do osoby starszej obejmuje:Uzupełnia się ją o badanie wiedzy i umiejętności pacjenta w zakresie samoopieki.

Całościowa Ocena Geriatryczna w odniesieniu do opiekuna obejmuje:

8


Ocena przeprowadzana u opiekuna pozwala określić wydolność opiekuna i możliwości

realizacji zadań c

POSTĘPOWANIE Z PODOPIECZNYMI W CHOROBACH UKŁADUNERWOWEGO I ZABURZENIACH PSYCHICZNYCH.

Postępowanie w chorobach układu nerwowego

Udar mózgu

Najpoważniejszą chorobą naczyniową jest udar mózgu. W Europie każdego roku

występuje milion nowych zachorowań na udar, z czego większość dotyka osób po 70-ym

roku życia. Udar mózgu prowadzi do zaburzenia czynności mózgu, które utrzymują się

dłużej niż 24 godziny i nie mających innej przyczyny niż naczyniowa.

Następstwa wystąpienia udarów to najczęściej:

Postępowanie z chorym po udarze mózgu wymaga odpowiednich umiejętności

pielęgnacyjnych w zakresie:

prawidłowego układania chorego,

zapobiegania infekcjom dróg moczowych, powikłaniom oddechowym,

profilaktyki odleżyn i odparzeń,

zapobiegania powstawaniu przykurczów i zakrzepów.

Opiekun osoby po udarze powinien jej zapewnić regularną zmianę pozycji ciała,

dostęp do łóżka, szafki, krzesła, przemieszczanie się z wykorzystaniem wózka, balkoniku,

lub innego urządzenia wspomagającego, aktywizować do samodzielnego utrzymania

higieny ciała, ubierania się, spożywania posiłków, zadbać o udzielenie jej niezbędnej

pomocy w tym zakresie.

Udar bardzo często powoduje zaburzenia w komunikacji werbalnej, dlatego opiekun

powinien w miarę możliwości pojąć sposób komunikowania się podopiecznego, lub

9


wypracować własny. Wskazane jest również, by nawiązywał i podtrzymywał kontakt z

chorym i podejmował działania aktywizujące go do nawiązywania kontaktu.

Zespoły otępienne

Definiuje się je jako trwałe pogorszenie uprzedniego poziomu intelektualnego, z

towarzyszącymi zaburzeniami w sferze emocjonalnej, komunikacji i ruchowej. Otępienie

ma charakter przewlekły i zazwyczaj postępuje. Najczęstsze jego postaci to choroba

Alzheimera, otępienie w chorobie Parkinsona, otępienie naczyniopochodne, otępienie z

ciałami Lewego.

Początek choroby wiąże się zwykle z – często niepozornym - upośledzeniem

pamięci wydarzeń bieżących, za to z doskonale zachowaną pamięcią zdarzeń odległych.

Postępując choroba prowadzi do zaburzeń w procesach postrzegania, językowych,

planowania i myślenia abstrakcyjnego. W zaawansowanych stadiach spotkać się można z

zaburzeniami zachowania, a także agresją, brakiem apetytu, zaburzeniami zwieraczy,

iluzorycznymi wytworami, zaburzenia w chodzeniu, aż do całkowitego unieruchomienia.

Postępowanie z podopiecznym z zespołem otępiennym wymaga:

Choroba Parkinsona charakteryzuje się triadą objawów:

– sztywność mięśniowa,

– spowolnienie ruchowe,

– drżenie.

Postępowanie pielęgnacyjne w tej chorobie opiera się przede wszystkim na

systematycznym podawaniu leków i ćwiczeniach usprawniających, zsynchronizowanych

z potrzebami chorego.

Choroba Huntingtona, czyli pląsawica jest uwarunkowana genetycznie.

Charakteryzuje się nasilonymi, mimowolnymi ruchami i postępującym otępieniem. Z

czasem objawy nasilają się, prowadząc do nader częstych upadków, zaburzeń połykania i

mowy.

10


Zadania pielęgnacyjno-opiekuńcze, jakich wymagają zespoły otępienne sprowadzają

się do:

dostosowania zakresu opieki w zależności od stopnia zaawansowania zespołu,

niesprawności podopiecznego i współtowarzyszących objawów i innych chorób,

wypracowania sposobów postępowania w przypadku nagłych agresywnych i

psychotycznych zachowań i zaburzeń snu.

Postępowanie w zaburzeniach psychicznych

Majaczenie

To jedno z najczęściej spotykanych powikłań psychiatrycznych u osób w wieku

starszym. Jest to stan zaburzonej świadomości i towarzyszących mu zmian w zakresie

percepcji. Rozwija się w dość krótkim okresie czasu, a typowymi objawami są:

Majaczenia mogą być spowodowane czynnikami organicznymi typu:

zaburzenia wodno-elektrolitowymi,

infekcje – głównie neuroinfekcje,

niewydolność wątroby lub nerek,

urazy czaszkowo-mózgowe.

Majaczenia mogą trwać kilka godzin lub dni i dość szybko ustępują po usunięciu czynnika

wywołującego, ale w wieku podeszłym wiążą się ze zwiększoną śmiertelnością.

Najczęściej u seniorów wywołane są: urazami ośrodkowego układu nerwowego,

udarami, alkoholizmem, współistniejącymi chorobami przewlekłymi, np.

nowotworowymi, cukrzycą, niedożywieniem, przyjmowanymi lekami, zakażeniami,

wysoką gorączką, chorobami niedokrwiennymi i zawałem serca, zapaleniem płuc lub

trzustki, otępieniem.

Majaczenia w otępieniu zazwyczaj objawiają się:

11


– prostymi „szablonami ruchowymi” np. niespokojnymi ruchami rąk, ucieczkami,

agresją,

– zaburzeniami językowymi,

– zanikami pamięci,

– zmianami rytmów dobowych.

Majaczenie alkoholowe u seniorów pojawia się zwykle w 1-4 dniu od zaprzestania

picia, ze szczytem w trzeciej dobie, a objawami sugerującymi jego występowanie są:

Wyróżnia się cztery podgrupy majaczenia:

majaczenie ze zwiększoną aktywnością,

majaczenie mieszane,

majaczenie niezmienione,

majaczenie zmniejszone.

Wystąpieniu majaczenia sprzyjają także pewne leki, np. antyhistaminowe,

przeciwbólowe, steroidy.

Depresja

Jest reakcją jednostki na różnorodne sytuacje społeczne oraz relacje interpersonalne,

która nacechowana jest emocjonalnie i psychologicznie. Depresja charakteryzuje się:

Gdy dochodzi do ich nasilenia lub zwiększenia częstości występowania tych objawów,

następuje upośledzenie funkcjonowania pacjenta. Zaburzenia o podłożu depresyjnym

dotykają około 15% populacji osób powyżej 65 roku życia. Czynniki wywołujące ryzyko

wystąpienia depresji:

Wiek XX przyniósł gwałtowny wzrost zachorowań na depresję, co tłumaczy się życiem w

narastającym stresie, uwarunkowaniami kulturowymi, podziałami społecznymi,

niewłaściwą dietą, przewlekłymi chorobami, uzależnieniami od alkoholu, narkotyków,

wstrząsami politycznymi.

12


Wśród osób starszych depresja może mieć postać depresji agitowanej, która

wiąże się z przeżywaniem silnego lęku i niepokojem psychoruchowym oraz z dużym

ryzykiem samobójstwa. Seniorzy cierpiący na depresję często zgłaszają objawy

somatyczne typu: uporczywe bóle brzucha, głowy, przewlekłe objawy bólowe.

Jeżeli u seniora lub osoby niepełnosprawnej opiekun zauważa:

– częste albo codzienne obniżenie nastroju z poczuciem smutku lub pustki,

– utratę zainteresowań lub brak przyjemności z wykonywania jakichkolwiek

czynności,

– niemal codzienne zaburzenia snu – zwykle bezsenność,

– wzrost lub spadek masy ciała bez stosowania diet,

– pobudzenie lub obniżenie napędu, niepokój,

– częste uczucie zmęczenia lub utraty energii,

– obniżone poczucia własnej wartości, sprawności myślenia, koncentracji lub

podejmowania decyzji,

– nawracające myśli o śmierci lub myśli samobójcze związane z planami lub

próbami,

powinien zgłosić je lekarzowi, członkom rodziny, opiekunowi prawnemu. Do

rozpoznania depresji dużej konieczne jest stwierdzenie obecności objawu 1 i/lub 2 i

przynajmniej czterech spośród pozostałych objawów. Epizod dużej depresji może trwać

sześć miesięcy lub dłużej, z nawrotami lub przewlekłym przebiegiem.

Depresja mała (subdepresja, depresja subkliniczna lub podprogowa) różni się od

dużej

nasileniem oraz liczbą objawów i częściej występuje w populacji osób starszych.

Czynnikami przyśpieszającymi rozwój depresji jest przede wszystkim stres i pogorszenie

stanu zdrowia fizycznego. Depresja może upośledzać odpowiedź immunologiczną, co

zwiększa ryzyko zgonu osób dotkniętych tym schorzeniem. Depresja często

13


współwystępuje z otępieniem, co utrudnia właściwą diagnozę i podjęcie skutecznego

leczenia.

REHABILITACJA RUCHOWA OSÓB W PODESZŁYM WIEKU

Tendencja do starzenia się społeczeństwa pociąga za sobą wzrastającą

niepełnosprawność ludzi, dlatego wszelkie działania zmierzające do promocji zdrowia i

profilaktyki mają ogromne znaczenie dla utrzymania i podnoszenia sprawności osób

starszych. Odpowiednie programy fizjoterapeutyczne, terapie w środowisku wodnym,

mogą przyczynić się do zmniejszenia ograniczeń funkcjonalnych wśród seniorów.

Prowadzenie bardziej aktywnego trybu życia, czy regularne uprawianie wszelkich

form aktywności fizycznej, w tym ćwiczeń aerobowych i oporowych, zdecydowanie

usprawnia pracę układu oddechowego, krążenia i układu mięśniowo - szkieletowego i

optymalizuje samopoczucie seniorów.

Motoryka osób starszych.

Jedną z najbardziej widocznych i przykrych konsekwencji starości jest obniżenie

zdolności do poruszania się i rosnące z wiekiem trudności w nabywaniu nowych

umiejętności ruchowych. Taka sytuacja często prowadzi do zwiększonego ryzyka

upadków.

Starzejące się osoby, które zachowują dość aktywny tryb i nie są dotknięte

żadnymi poważnymi schorzeniami, wykazują większą zdolność do wykonywania zadań

ruchowych na poziomie wyższym, aniżeli ich schorowani rówieśnicy.

Na aktywność fizyczną osób starszych wpływają:

14


Podeszły wiek bardzo różnicuje motoryczność osób w tej grupie społecznej – od

tych obłożnie chorych, po osoby reprezentujące tak wysoki poziom sprawności fizycznej,

że startują w zawodach w różnych konkurencjach sportowych

Znacznej poprawie uległa sytuacja starszych kobiet, a to za sprawą hormonalnej

terapii zastępczej, która opóźnia procesy starzenia się i podnosi ich sprawność fizyczną,

która zdecydowanie częściej utrzymuje się na wysokim poziomie aż do późnej starości.

Kobiety są bardziej aktywne i to na tyle, że poziom ich sprawności przewyższa

niejednokrotnie sprawność mężczyzn.

Ogólne ćwiczenia ruchowe dla seniorów.

Proces starzenia organizmu wpływa na obniżenie zdolności motorycznych, wzrost

niepewności, a niekiedy nieprzewidywalności w wykonywaniu ruchów. W rzeczywistości

pogorszeniu ulegają praktycznie wszystkie zdolności motoryczne i gibkość. Niezwykle

istotne w przypadku utrzymania i przywracania sprawności motorycznej jest jak

najwcześniejsze jej rozpoczęcie, systematyczność i powtarzalność w jak najdłuższym

czasie.

Podejmując jakąkolwiek aktywność ruchową, osoby starsze powinny dokładnie:

Ogólny stan psychomotoryczny osób starszych określa się za pomocą

różnorakich testów oceniających, szczegółowo sprawdzających:

równowagę ciała,

ryzyko upadków i podatność na urazy narządów ruchu

chód seniora,

zdolności do wykonywania prostych czynności.

Mając wszystkie te dane, można ustalić indywidualny program ćwiczeń i zajęć

ruchowych, nie zaprzestając w trakcie całego procesu usprawniania monitorować stan

15


seniora, a w razie jakichkolwiek niekorzystnych zmian w organizmie – modyfikacji

procesu.

Udział w zajęciach ruchowych, ich dobór, uzależnia się od:

Rodzaj oraz wielkość obciążeń wysiłkiem fizycznym uzależnia się od:

Rozpoczynając i prowadząc rehabilitację ruchową seniorów, należy pamiętać o

stopniowym dawkowaniu wysiłku – osoby prowadzące siedzący tryb życia rozpoczynają

od krótkich serii ćwiczeń, przechodząc stopniowo do dłuższych i bardziej wysiłkowych.

Rehabilitację tej grupy wiekowej powinno się prowadzić wielopłaszczyznowo -

skupiać się na głównym problemie, by jak najszybciej przywrócić optymalną sprawność

w zakresie podstawowych czynności życiowych, a następnie kolejno przywracać

sprawność w zakresie czynności bardziej złożonych.

Dużą popularnością cieszą się ćwiczenia dla seniorów z elementami jogi, tańca,

gimnastyki. To właśnie gimnastyka jest jedną z najbardziej wszechstronnych form

ćwiczeń, która znacząco może przyczynić się do poprawy gibkości i równowagi ciała.

Gimnastyka seniorów obejmują ćwiczenia, która wzmacniają zarówno kości

(osteoporoza), jak i mięśnie (np. dna miednicy dla kobiet borykających się z

nietrzymaniem moczu).

Obserwuje się także wzrost zainteresowania ćwiczeniami, które oddziałują na

zasadzie umysł – ciało i podkreślają świadomą kontrolę ruchów ciała. Sprzyja to

zwiększeniu elastyczności, wytrzymałości oraz wzmocnieniu mięśni. Takie formy ruchu

poprawiają stan zdrowia osób starszych bez ryzyka pogłębienia istniejących już

zaburzeń, a ponadto pozytywnie wpływają na funkcje poznawcze osób starszych.

Rehabilitacja ruchowa seniorów zasadza się na 3 podstawowych rodzajach

ćwiczeń:

16


Ćwiczenia siłowe spowalniają tempo utraty masy i siły mięśni, ale nie zatrzymują

tego procesu, który postępuje stopniowo wraz z wiekiem. Często wykorzystuje się je w

utrzymywaniu wysokiej sprawności w zdrowych seniorów. Trening siłowy polega na

wykonywaniu ruchu przeciwko oporowi, który wywierany jest przez przeciwdziałającą

siłę, a przykładem jest podnoszenie ciężarów. Do tego typu treningu należy podchodzić z

dużą ostrożnością i dopuszczać seniorów, u których nie stwierdzono przeciwwskazań do

tego typu aktywności. Seniorzy powinni ćwiczyć 2–3 razy w tygodniu po 20 minut, a po

każdej sesji zalecany jest jeden dzień odpoczynku. Ludziom starszym zaleca się treningi

składające się z 8 rodzajów ćwiczeń, przede wszystkim na mięśnie barków, ramion, nóg,

ud i kręgosłupa.

Trening wytrzymałościowy zwiększa zdolność do wykonywania długotrwałych

wysiłków dynamicznych i najchętniej jest realizowany w postaci:

marszu i nordic walkingu,

pływania.

Cały czas intensywność wysiłku należy monitorować za pomocą pomiaru częstości

skurczów serca. Tego rodzaju ćwiczenia wytrzymałościowe można prowadzić codziennie

(osoby zdrowe), lub nie częściej niż co drugi dzień (osoby o obniżonej wydolności

fizycznej).

Korzyści z regularnych treningów wytrzymałościowych:

Ćwiczenia aerobowe i siłowe są najbardziej wymagające i nie mogą podejmować ich

seniorzy z ograniczoną motorycznością.

Ćwiczenia rozciągające, tzw. stretching i gimnastyka tego typu, powinny być

prowadzone codziennie przez ok. 5–10 minut i zawsze należy poprzedzić je rozgrzewką,

która w przypadku osób starszych powinna być dłuższa i bardziej stopniowana.

Korzyści oraz przeciwwskazania do podejmowania ćwiczeń ruchowych

17


Regularna i długotrwała aktywność fizyczna:

Dużo lepsze efekty profilaktyczne i rehabilitacyjne regularnej aktywności fizycznej

uzyskują ci seniorzy, którzy zapoczątkowali aktywność już w okresie dzieciństwa, a nie

dopiero w wieku podeszłym. Zaniechanie regularnej rehabilitacji i udziału w zajęciach

ruchowych prowadzi do utraty zdobytych sprawności i korzyści.

Ćwiczenia ruchowe w najczęstszych problemach osób starszych.

Najbardziej dokuczliwe dolegliwość u osób w starszym wieku to: zwyrodnienia

stawów (kolanowych, biodrowych, kręgosłupa), nadciśnienie tętnicze, osteoporoza,

zaburzenia równowagi, choroba niedokrwienna serca. W zależności od stopnia nasilenia

i rodzaju dolegliwości dobiera się odpowiednie ćwiczenia ruchowe.

Choroba zwyrodnieniowa stawów obniża sprawność ruchową, utrudnia

funkcjonowanie w życiu codziennym. Głównym objawem choroby zwyrodnieniowej

stawów jest ból, który zwykle pojawia się na początku ruchu, a ustępuje w chwilach

spoczynku. Rozwój choroby wiąże się z ciągłym bólem, a stany zaawansowane prowadzą

do zniekształceń w obrębie stawów. Celem podejmowanej aktywności ruchowej jest

zminimalizowanie bólu, zwiększenie zakresu ruchu w stawach oraz zapobieganie

powstawaniu zniekształceń.

Wskazane jest, by przy tej dolegliwości rozpocząć od ćwiczeń redukujących masę ciała –

w celu odciążenia stawów oraz ćwiczeń zwiększających zakres ruchu w stawach.

Kolejnym problemem wieku podeszłego jest osteoporoza. Powoduje one znaczne

ubytki w gęstości tkanki kostnej, zwiększając ich kruchość, co przyczynia się do

szczególnej podatności na złamania, a w najgorszym wypadku do inwalidztwa.

18


Innymi dolegliwościami podeszłego wieku są choroba niedokrwienna serca i

nadciśnienie tętnicze. Wraz z wiekiem pojawiają się również zaburzenia w zakresie

działania układu ruchu oraz choroby układu nerwowego, które wywołują zaburzenia

równowagi ciała. Jest to o tyle niebezpieczne, że konsekwencją tego mogą być upadki.

Udowodniono, że regularna aktywność ruchowa obejmująca: ćwiczenia oddechowe,

równoważne, kształtujące, rozciągające, prowadzi do poprawy równowagi i polepszenia

jakości chodu.

Ćwiczenia ruchowe dla seniorów w wodzie.

Środowisko wodne stwarza korzystne warunki wszechstronnego oddziaływania

na organizm człowieka, dlatego regularny wodny trening zapewnia zdrowie, kondycję,

odporność immunologiczną. Terapeutyczne oddziaływanie wody na organizm człowieka

wynika ze specyficznych właściwości tego środowiska. Jednym z nich jest ciśnienie wody,

które wzmacnia wydech i wzmaga pracę mięśni, zwiększając elastyczność głównie

przepony. W wyniku rozciągnięcia przykurczonych mięśni wydechowych wzrasta

pojemność życiowa.

Kolejnym specyficznym czynnikiem wody jest jej lepkość, która pozytywnie stymuluje

receptory, odpowiedzialne za napięcie nerwowo-mięśniowe. Aktywność w wodzie działa

niemal jak drenaż limfatyczny –pozwala szybciej usuwać szkodliwe produkty przemiany

materii.

Biorąc pod uwagę czynnik termiczny wody, należy pamiętać, że ciepła woda:

Dla odmiany zimna woda:

Metody fizjoterapeutyczne bez udziału wody powodują szybsze zmęczenie i

znaczne dolegliwości bólowe, nie mówiąc o zniecierpliwieniu ćwiczeniami W przypadku

prowadzenia aktywności ruchowej w warunkach wodnych u osób starszych nie zaleca

19


się wykonywania określonej grupy ćwiczeń. W rehabilitacji seniorów w wodzie należy

unikać:

ćwiczeń ze zbyt częstą zmianą pozycji w szybkim tempie,

ruchów zbyt zamaszystych,

prostowania głowy przez duże odgięcie w tył,

ćwiczeń wymagających długotrwałego unoszeniem kończyn górnych ponad

głową,

ćwiczeń opartych na długotrwałym wstrzymywaniu oddechu.

O ile nie ma przeciwwskazań do aktywności ruchowej w wodzie, to jest znakomity

sposób na redukowanie powstałych zaburzeń, odzyskiwania równowagi psychofizycznej

organizmu i droga do odnowy biologicznej oraz redukcji stresu ludzi w podeszłym wieku.

Najczęstsze problemy związane z aktywnością osób starszych w wodzie

Rozpoczynając aktywność ruchową w wodzie starsze osoby potrzebują przede

wszystkim oswojenia psychicznego, tak, aby przebywanie w środowisku wodnym

stanowiło dla nich przyjemność. Należy również pamiętać, że nawet niewielki wysiłek

może stanowić zagrożenie życia, dlatego należy odpowiednio dobrać rodzaj i wielkość

wysiłku fizycznego.

W wodzie problem osobom w podeszłym wieku mogą sprawiać:

Uwzględniając lęki i obawy seniorów, należy im okazać cierpliwość, zrozumienie,

uważnie ich słuchać i nie robić niczego wbrew woli podopiecznego. Ponadto osoby w

starszym wieku należy odpowiednio motywować do ćwiczeń, mówiąc o faktycznych

korzyściach z podjęcia tego typu aktywności, akcentując np. poprawę lub zachowanie

optymalnego poziomu sprawności fizycznej, wzrost siły mięśniowej stabilizującej stawy,

poprawę samopoczucia.

20


Ćwiczenia w wodzie w najczęstszych dolegliwościach wieku podeszłego

U ludzi w podeszłym wieku częstymi przyczynami niepełnosprawności są

zaburzenia równowagi, zaburzenia funkcji chodu i upadanie, których konsekwencją są

poważne złamanie, które niejednokrotnie wymusza reżim łóżkowy i związane z tym

obniżenie sprawności fizycznej. Ważnym problemem wynikającym z upadku, to uczucie

lęku i obawa przed samodzielnym poruszaniem się (tzw. zespół poupadkowy), który

może stać się powodem zmian funkcjonalnych i izolacji społecznej osoby starszej.

Głównym celem aktywności ruchowej osób starszych w wodzie jest:

zmniejszenie nasilenia bólu,

zmniejszenie aktywności stanów zapalnych,

zapobieganie deformacjom stawów,

zapobieganie przykurczom mięśni,

zwiększenie siły mięśniowe,

poprawa zakresu ruchów w stawach.

Terapia w środowisku wodnym wykazuje kojące działanie przeciwbólowe i

relaksujące w poszczególnych dolegliwościach wieku podeszłego.

Ćwiczenia ruchowe w wodzie nie wymagają umiejętności pływania, a praca w grupie z

innymi seniorami sprzyja:

współpracy w sytuacji zadaniowej,

zachowaniu samodzielności

poprawie zdolność koncentracji i zapamiętywaniu,

zachowaniu sprawności manualnej i koordynacji ruchowej,

obniżeniu poziomu stresu w organizmie.

Dziękujemy za uwagę

Firma Szkoleniowa Kar-Group

21

http://szkolenia-kargroup.eu/

Career

KarGroup - Opieka geriatryczna i społeczna dla seniorów