TƏQDİM EDİRLƏR

Rəşad Məmmədov Mətanət Hacızadə

Məsim Məmmədov Günel Muradzadə

Röyal İmanov Selcan Fərəcova

Orxan Vəlixanlı Sürəyya Verdiyeva

ONLINE ALIŞ-VERİŞvə onun müsbət və mənfi cəhətləri

• Ümumi məlumat• Azərbaycanda online ticarət

• E-ticarətin inkişaf mərhələləri• Statistik məlumatlar

• Araşdırmanın məqsədi• Online aliş-verişin spesifikası

• Məhsul kateqoriyası• Online alış-verişin qəbul edilməsi

• Online aliş-verişin çətinlikləri• Axtarışın xüsusiyyətləri• Tanınma və populyarlıq

• Ödəniş üsulları• Çatdırılma üsulları

• Online aliş-verişin mənfi cəhətləri• Online aliş-verişin müsbət cəhətləri

MÜNDƏRİCAT

Onlayn alış-veriş internetdə satmaq və bu xidmətdən yararlanmaq deməkdir. Yəni, malı dükan-bazarda deyil, internet üzərindən sərgiləyirlər, sən də saytda rəsimlərini, haqqında məlumatlarını gördüyün hər hansı bir malı bəyənirsən və sifariş edirsən.

Onlayn ticaret anlayışı ilk dəfə 1990-cı ildə meydana çıxıb. İnternetin inkişafı ilə online ticaret anlamı da təbliğ olunmağa başlandı. Hər gün bir az da rahatlıq axtaran insanlar bu fürsətdən məmnunluqla yararlandılar. Sadəcə internet və kompyuter kifayət edirdi ki, özünü alış-veriş mərkəzində hiss edəsən.

İlk onlayn mağazalardan biri olan amazon.com bu sahədə ilk ciddi addımı atdı, onlayn alış-verişi populyarlaşdırdı. Adıçəkilən portal indi nəhəng elektron ticarət məkanı və hərracına çevrilib.

"Amazon"ı geridə qoyan da var. "eBay" onlayn hərrac sistemi artıq dünyanın ən böyük onlayn dükanına çevrilib.

ÜMUMI MƏLUMATİnternetdə alış-veriş nədir, necə olur?

AZƏRBAYCANDA ONLINE-TİCARƏT

Mövcud qanun bu sahədə fəaliyyət göstərən sahibkarın və bu xidmətdən yararlanan insanların hüququnu müdafiə edir. 10 may 2005-ci il tarixli “Elektron ticarət haqqında" Azərbaycan Respublikasının qanununda electron ticarətin təşkilini, həyata keçirilməsini, qanunvericiliyin şərtləri və bu şərtlərin pozulduğu halda sahibkarın daşıdığı məsuliyyətdən bəhs edilir.

Azərbaycan qanunları elektron ticarəti dəstəkliyir

E-TİCARƏT İNKİŞAF MƏRHƏLƏLƏRİGoldenPay, Azərbaycanda ilk onlayn ödəmə xidməti provayderi kimi Visa (Verified by

Visa) və MasterCard-dan (MasterCard SecureCode) lazımi onlayn təhlükəsizlik sertifikatları aldıqdan sonra 2008-ci ilin dekabr ayında fəaliyyətə başlamışdır. Dörd aydan sonra HOTNET GoldenPay sisteminə qoşulan ilk şirkət oldu. Sonradan sistemə yüzlərlə şirkətlər qoşulub və GoldenPay Azərbaycanda e-ticarətin tətbiqində böyük rol oynamışdır.

2009-2010 - giftshop.az topshop.az e-ticaret saytlarının görsənməyə başlaması qurucularınında amerika təhsilli olması (yeni yeni mezun olub gelmisdiler)

2011-2012 - bazara- vipbarands.az branstore.az sirketlerin daxil olmaları2012 - Türkiyənin e-tohum şirkətinin azərbaycan gəlib seminar keçirməsi 2012 - Startup weekendlərin keçirilməsi2013 - High Tech parkın qurulması və startuplara dəstək olması 2013 - Kitabevim.az saytinin qurulması2012 - Nuush.az sitesinin qurulması2012 - Bakuzmoz.az kitab saytinin qurulması 2013 - Dövlətin informasiya və texnologiyalar ili 2012 - Yenifikir müsabiqəsinin keçirilməsi elan edilməsi və bu işlərin sürətlənməsinə

dəstək olunması, davamli olaraq İnformasiya texnologiyalar sərgilərinin keçirilməsi

E-TİCARƏT İNKİŞAF MƏRHƏLƏLƏRİ2012 - Qafqaz Universiteti Texnoparkin qurulması2013 - Yeni fikir müsabiqəsinin elan edilməsi 2013 - Shopera.az tərəfindən E-ticaret master klass keçirləmsi qafqaz universitetinde

oldu türkiyənin ən böyük e-ticaret sitelerinin idarəçiləri gəlmişdi, məsələn markafoni.com 2013 - Artıq böyük mağazalar belə öz şirkətlərinə online hissəsəni əlavə edirlər

məsələn Avis aptekdən online sifariş edə bilirsiz.2014 - Qanun nəşriyyat artıq öz kitabalrını mağazalardan əlavə olaraq online site

qurub oradada satış edir.2013 - Dünyaca məşhur kargo şirkəti Aramex azərbaycan bazarına daxil oldu2014 - Xarici investisyala www.kaymu.az online alış verış sitesi quruldu Bütün bunlar hamısı online bazarın yaxın gələcəkdə Azərbaycan bazarında önəmli bir

paya göstərir.

eco.az – Azərbaycanda ilk fermer məhsulları üzrə internet mağazasıdır

•2013-cü ildə elektron ticarətin həcmi 2,6 milyon manat təşkil edib. •Bu ötən 2012-ci ilə nisbətən 1,6 dəfə artım deməkdir. •Azərbaycanda elektron ticarət ümumi ticarətin 4% təşkil edir (bu rəqəm

Amerikada 80%, Avropada isə 60%-dir). •Ölkəmizdə 5 milyon insanın plastik kartı var, bu kartların 80% yalnız maaş

kartlarıdır, digər 20% kart isə onlayn bazar üçün kifayət etmir.•Əhali onlayn rejimi vasitəsilə sifariş verdikləri istehlak mallarının 82,6 %

hüquqi, 17,4 % fiziki şəxslərin ticarət şəbəkələrindən alıb. •Elektron ticarət dövriyyəsinin 89,6 % qeyri-ərzaq malları təşkil edib.

•2014cü ilin 7 ayında (yanvar-iyul) elektron pərakəndə ticarət dövriyyəsinin həcmi ötən ilin yanvar-iyul aylarına nisbətən 10,2 % artaraq 1,5 milyon manat təşkil edib.

STATİSTİK MƏLUMATLARAzərbaycan Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına əsasən

Araşdırmanın məqdəsi:

• Azərbaycan istehlakçılarının online alış-verişə münasibətini təhlil etmək

• Online ticarətin ümumi mənfi və müsbət tərəflərini müəyyən etmək

ARAŞDIRMANIN MƏQSƏDİ...................................................... 43 %

.................................... 57 %

200 nəfər

ONLINE ALIŞ-VERİŞ SPESİFİKASI

• edənlər

• etməyənlər

• < 18 yaş

• 18 – 30 yaş

• 30 – 45 yaş

• tələbə

• işləyən

82 %18 %

4 %83 %

13 %

37 %

58 %

(sorguda iştirak edənlərin ümumi sayının % nisbəti)Sorguda iştirak edənlər barədə məlumatlar

• şəxsi biznes 5 %

MƏHSUL KATEQORIYASI

• Məişət texnikası və elektronika

• Kitab və jurnallar

• Ev və ofis əşyaları

• Avia və dəmiryol biletləri

• Geyim və ayaqqabı

• Hədiyyə və suvenirlər

• Kosmetika və parfumeriya

• Bank, maliyyə və sığorta xidmətləri

• Uşaq əşyaları və oyuncaqlar

• Səyahət biletləri, viza və otel sifarişləri

• Kommunal, telefon və internet ödənişləri

• Yeyinti məhsulları və dərmanlar

25 %

22 %

7 %

12 %

59 %

27 %

13 %

17 %

8 %

19 %

33 %

0 %

(sorguda iştirak edənlərin ümumi sayının % nisbəti)

Hansı məhsul/xidmətləri Online sifariş edirsiniz?

ONLINE ALIŞ-VERİŞİN QƏBUL EDILMƏSIOnline alış-verişi daha çox hansı saytlardan edirsiniz?

Xarici internet mağazalar xeyrinə deyirlər:

• daha geniş çeşid• daha yüksək keyfiyyət• daha ucuz qiymət

• yerli saytlardan• xarici saytlardan

• hər ikisindən

24 %34%44 %

ONLINE ALIŞ-VERİŞ ÇƏTİNLİKLƏRİ

• bədən ölşüsünün uyğun gəlib-gəlməməsi

• məhsulun “canlı” görünüşünün təsvir edilməməsi

• lazımı olan ölçünün olmaması

• online mağazanın interfeysi

• heç bir problemlə üzləşməyənlər

(sorguda iştirak edənlərin ümumi sayının % nisbəti)Hansı cətinliklərlə üzləşmisiniz?

AXTARIŞIN XÜSUSİYYƏTLƏRİOnline alış-verişi daha çox harda izləyirsiniz?

• WEB sayt /Online mağazada

• İnstagram

• Facebook

63%

26 %

33 %

TANINMA VƏ POPULYARLIQ

Vipbrands.az 54 % Brandstore.az 30 %

Besmart.az 52 % Flame.az 2 %

Maqazin.az 2 % Comprador.az 7 %

Osc.az 1 % Kidstore.az 21 %

Kaymu.az 16 % Megamart.az 6 %

Hesabli.com 59 % Mouse.az 2 %

Onlineshopping.az 28 % Aromat.az 27 %

Topdanal.az 2 % Premiumoutlet.az 17 %

Shopera.az 11 % Digishop.az 2 %

(sorguda iştirak edənlərin ümumi sayının % nisbəti)

Yerli online alış-veriş saytlarından hansınları taniyirsiniz?

ÖDƏNİŞ ÜSULLARIOnline alış-veriş etdiyiniz zaman ödənişi nece həyəta keçirirsiniz?

• Nağd• Nağdsiz (ödəniş kartı ilə)• Əvvəlcədən məbləğin 50% ödəməklə

23 %63 %3 %

• Sonda tam ödənişlə 22 %

ÇATDIRILMA ÜSULLARIHansı çatdırılma üsullarına üstünlük verirsiniz?

• Mağazanın kuryer xidməti

• Yerli və beynəlxalq poçt xidməti

• Beynəlxalq kuryer xidməti

33%

37 %

31 %

• Təyin edilmiş təhvil-təslim nöqtəsində 19 %

ONLINE TİCARƏTİN MƏNFİ CƏHƏTLƏRİİstehlakçılar baxımından

• İnternet istifadəçilərinin az olması• Kargo şirkətlərinin az olması• Kargo şirkətlərinin baha olması və rəqabət

olmaması• İnsanlarda ödəniş kartlarının az olması• Ödəniş kartı olan insanlar istifadə edə

bilməməsi • Regionlarda e-ticaret anlayışının çox zəif

olması və faəliyyət göstərən e-ticaret saytının olmaması

• Regionlarda interntləşmənin zəif getməsi• Azərbaycan bazarının kiçik olması• Asiya dövlətlərinində ümumilikdə əşyaya

toxunub baxmaq hissinin daha güclü olması• İnsanlarada birdən online alaramda məhsul

gəlib çıxmasa vəya qırılsa itisə qısa olaraq güvənsizliyin olması

ONLINE TİCARƏTİN MÜSBƏT CƏHƏTLƏRİİstehlakçılar baxımından • İnternetdəki bir çox məhsul arasından özünə

ən uyğun məhsulu müqayisə etmək, seçim və sürətli satın alma əməliyyatını həyata keçirmək imkanı

• Evdən, iş yerindən və ya hər hansı bir yerdən internetə qoşularaq zaman və məkan fərqi olmadan, hər zaman hər yerdən alqı-satqı həyata keçirmə imkanı

• İnternetdə alqı satqı asanlaşır və əyləncəyə ‐cevrilir

• Zamana qənaət• Məhsul çeşidinin bol olması • Spesifik məhsullara olan tələbin qarşılaşması• Qiymətin aşağı olması real mağazayla

müqayisədə• Xarici bazarlarda olan məhsulların təmin

edilməsi

ONLINE TİCARƏTİN MÜSBƏT CƏHƏTLƏRİ

Firmalar baxımından• İnternet sayəsində firmalar

müştərilərinə dünyanın hər yerində 7 gün 24 saat xidmət edə bilirlər

• İnternetdə virtual mağaza açmağın maya dəyəri real bir mağaza açmağın maya dəyərindən olduqca aşağıdır

• Daha sürətli məhsul istehsalı, test edilməsi və müştəri tələblərinin müəyyən edilməsi mümkün olduğundan müştərilərin tələbləri daha tez təmin olunur

• Səmərəli məhsul tanıtma, məhdudiyyətsiz əlaqə imkanları sayəsində, qlobal istehlakçı şəbəkəsilə firmalar yüksək satış həyata keçirə bilirlər

TƏŞƏKKÜR EDİRİK!