Ratownictwo chemiczne i ekologiczne.Stosowanie sorbentów do usuwania

skażeń.

Ratownictwo chemiczne

Organizacja ratownictwa chemicznego obejmuje zespół działań planistyczno - organizacyjnych i stosowanie technik ratowniczych niezbędnych do ratowania środowiska oraz wszelkich innych czynności podejmowanych w celu ratowania życia i zdrowia ludzi w wyniku likwidacji bezpośrednich zagrożeń stwarzanych przez toksyczne środki przemysłowe lub inne niebezpieczne materiały chemiczne.

Ratownictwo ekologiczne Organizacja ratownictwa ekologicznego obejmuje zespół działań planistyczno – organizacyjnych i stosowanie technicznych zabezpieczeń niezbędnych do ratowania środowiska oraz stosowania środków neutralizujących ograniczających lub eliminujących powstałe skażenie.

Organizacja ratownictwa chemicznego i ekologicznego obejmuje :1) rozpoznawanie zagrożeń oraz ocenę i prognozowanie ich rozwoju oraz skutków dla ludzi i środowiska,2) analizowanie powstałych awarii oraz katastrof chemicznych i ekologicznych,

3) ratowanie życia ludzi i zwierząt zagrożonych skażeniem substancją niebezpieczną,4) identyfikację substancji stwarzającej zagrożenie w czasie powstałego zdarzenia,5) prognozowanie rozwoju skażenia środowiska i ocenę rozmiarów zagrożenia oraz zmian wielkości strefy zagrożenia dla ludności,6)  dostosowanie sprzętu oraz technik ratowniczych do miejsca zdarzenia i rodzaju substancji stwarzającej zagrożenie,7) przepompowywanie i przemieszczanie substancji niebezpiecznej do nowych lub zastępczych zbiorników,

8) obwałowywanie lub uszczelnianie miejsc wycieku substancji niebezpiecznej,9) ograniczanie parowania substancji niebezpiecznej,10) zatrzymanie emisji toksycznych środków przemysłowych,11) stawianie kurtyn wodnych,12) neutralizację substancji niebezpiecznej substancjami chemicznymi,13) związywanie substancji niebezpiecznej sorbentami,14) stawianie zapór na ciekach lub obszarach wodnych zagrożonych skutkami rozlania substancji toksycznych hydrofobowych,15) zbieranie substancji niebezpiecznej z powierzchni wody lub gleby.

Ratownictwo chemiczne i ekologiczne w ramach systemu prowadzą odpowiednio wyposażone, specjalistyczne grupy ratownicze różnych podmiotów, wchodzących w skład KSRG ( Krajowy System Ratowniczo-Gaśniczy)

Stosowanie sorbentówStosowanie sorbentów jest przydatne nie tylko w likwidacji skażeń na powierzchni wód, ale również w usuwaniu małych skażeń gruntowych gdy niemożliwe jest stosowanie zbierania mechanicznego, lub w sytuacjach gdy należy usunąć pozostałości toksycznej cieczy i dokładnie oczyścić teren skażony po uprzednim zastosowaniu zbierania mechanicznego, a także w celu zapobiegania jej dalszemu rozprzestrzenianiu się poprzez budowanie sorbentowych wałów osłonowych.W każdym z tych przypadków zużyte sorbenty wraz z zaabsorbowaną substancją należy przygotować do transportu (do miejsca ich neutralizacji lub spalenia), poprzez zamknięcie w szczelnych pojemnikach.

Obok zbierania mechanicznego stosowanie sorbentów jest najczęściej stosowana metoda postępowania w czasie likwidacji skażeń spowodowanych przez ciekłe TSP – toksyczne substancje przemysłowe.Sorbentami mogą być wszystkie substancje posiadające zdolność zatrzymywania toksycznych cieczy wewnątrz przestrzeni porów (absorpcji), lub na swojej powierzchni (adsorpcja), jak również wykorzystujące obydwa zjawiska jednocześnie. Niejednokrotnie w masie sorbentowej wymienionym zjawiskom fizycznym mogą również towarzyszyć reakcje chemiczne, wspomagające proces neutralizacji TSP.

Najbardziej dostępnym rodzajem sorbentów jak również bardzo skutecznym są sorbenty naturalne, które mogą być stosowane w postaci luźnej, snopków , mat, balotów, zapór, poduszek. Zatrzymana za pomocą nich ciecz o ile jest palna może być łatwo zlikwidowana poprzez spalenie. Najlepszymi właściwościami odznacza się tu torf, który po dodatkowej obróbce powiększania hydrofobowości odznacza się najwyższą skutecznością. W warunkach nadzwyczajnych zagrożeń celowym jest wykorzystanie lokalnych zasobów surowcowych takich jak postrzępiona makulatura, szmaty, skórzane wióry, które można również zaliczyć do naturalnych sorbentów organicznych. Zdolność zatrzymywania cieczy przez sorbenty naturalne jest znacznie większa od sorbentów nieorganicznych.

Zdolność zatrzymywania cieczy przez sorbenty naturalne jest znacznie większa od sorbentów nieorganicznych. Wynosi ona od kilku części wagowych dla trocin, kory liści i igliwia do kilkudziesięciu części wagowych dla odpowiednio spreparowanego torfu. Sorbenty nieorganiczne można stosunkowo łatwo pozyskać z dziedziny budownictwa i ciepłownictwa. Stosuje się tam maty szklane, które można stosować w naturalnej postaci, wełnę mineralną (maty, poduszki i taśmy), oraz pumeks stosowany do celów izolacyjnych w postaci granulek i ułomków. Sorbenty nieorganiczne (tonące) odznaczają się możliwością długoterminowego przechowywania, oraz szeroką dostępnością dla służb ratowniczych.

W stosowaniu sorbentów należy się kierować następującymi zasadami:- Stosunek masy stosowanych sorbentów do masy rozlanej cieczy powinien wynosić 1:1;- Ze względu na konieczność krótkiego kontaktu z toksyczną cieczą szybko zbierać nasycony sorbent;- Do zbierania dużych plam stosować mechaniczne urządzenia zbierające;- Do zbierania małych plam stosować środki podręczne - wiadra, szufle;- W czasie silnych wiatrów nie stosować sorbentów sypkich;- Sorbenty skonfekcjonowane (maty, taśmy, poduszki) rozkładać na powierzchni plamy;

- Sorbenty skonfekcjonowane syntetyczne po wyciśnięciu stosować wielokrotnie;- Nie stosować sorbentów organicznych pochodzenia naturalnego do zbierania substancji żrących, agresywnych chemicznie i utleniających ze względu możliwości gwałtownych reakcji i nieobliczalnych skutków;- W przypadku nieznanych substancji stosować suchy, czysty piasek;- W przypadku chlorowcowęglowodorów stosować obojętnie chemicznie sorbenty nieorganiczne oraz organiczne pochodzenia naturalnego;

- W przypadku rozlewu palnych rozpuszczalników niewęglowodorowych (estry, alkohole, aldehydy, ketony) nie stosować zbierania mechanicznego lecz palne sorbenty pochodzenia naturalnego;- Przy dużych rozlewach sorbenty stosować jako środek pomocnicy i doczyszczający. Zebraną mechanicznie i za pomocą sorbentów toksyczną ciecz poddaje się niszczeniu lub neutralizacji. Zostaje ona przetransportowana w szczelnych naczyniach do miejsca spalenia, które należy przeprowadzić z dala od miejsca awarii i osiedli ludzkich. Transport niebezpiecznej substancji wraz z nasyconym sorbentem, musi być odpowiednio oznaczony.

Wyznaczenie rejonu spalania musi nastąpić w porozumieniu z Wojewódzkim Inspektoratem Ochrony Środowiska (WIOŚ). Spalanie to dokonuje się na metalowych tacach, bez kontaktu z podłożem małymi porcjami nie przekraczającymi 5 kilogramów.Warunkiem wyboru spalania jako sposobu niszczenia toksycznej cieczy jest całkowita pewność że produkty spalania nie będą zawierały toksycznych substancji gazowych.

Zebraną mechanicznie i za pomocą sorbentów toksyczną ciecz w niektórych okolicznościach poddaje się neutralizacji na z dala położonych wylewiskach.

Zostaje ona wówczas przetransportowana w szczelnych naczyniach do miejsca neutralizacji i tam wylana do odpowiednio przygotowanego zawczasu miejsca. Taką metodę stosuje się zwłaszcza w przypadkach dużych rozlewów gruntowych, szczególnie w stosunku do substancji żrących (kwasy mineralne, ługi alkaliczne), oraz konieczności szybkiego usuwania cieczy z miejsca awarii. W takich przypadkach należy niezwłocznie przystąpić do organizowania wylewiska, które następnie po zakończeniu akcji w rejonie awarii neutralizuje się. Wyznaczenie miejsca do takiego wylewiska może nastąpić tylko w porozumieniu z właściwym Inspektoratem Ochrony Środowiska.

Pytania otwarte:

1. Jakie włśnosci fizyko-chemiczne musi posiadaś substancja używana jako sorbent? 2. W jaki sposób neutralizuje się zużyte sorbenty?

Literatura:

1.Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrzych I Administracjiz dnia 18 lutego 2011 r. w sprawie szczegółowych zasad organizacji

krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego

2. Strona internetowa Instytutu Adeviq Spin, www.ratownictwo.chem.pl

3. Strona internetowa Komendy Głównej Państwowej Strazy Pożarnej, www.straz.gov.pl

Dziękujemy za uwagę

mgr inż. Aleksandra Fertacz