ISI KANDUNGAN

1.0 PENGHARGAAN……………………………………………………………………..2

2.0 PENGENALAN………………………………………………………………………..3

3.0 PERBEZAAN BAHASA ISYARAT MALAYSIA DAN KOD TANGAN BAHASA

MELAYU……………………………………………………………………………….4

4.0 KESIMPULAN…………………………………………………………………………9

5.0 RUJUKAN……………………………………………………………………………...10

1 | P a g e

1.0 PENGHARGAAN

Pertamanya, setinggi-tinggi kesyukuran dipanjatkan ke hadrat Allah S.W.T

kerana dengan limpah kurnia dan keizinan dari-Nya, kerja kursus pendek ini telah

berjaya disempurnakan. Selawat dan salam buat junjungan besar Nabi Muhammad

S.A.W dan para sahabat.

Setinggi-tinggi penghargaan dan ucapan terima kasih diucapkan kepada

pensyarah saya, Dr. Shahrul Arbai’ah bt Othman kerana telah banyak memberi

nasihat, tunjuk ajar dan bimbingan kepada saya sehingga saya berjaya

menyempurnakan kerja kursus ini.

Setinggi-tinggi penghormatan dan penghargaan buat ibu saya, Maimun binti

Ali dan ayah saya, Syed Mohamad Kher bin Syed Shith di atas dorongan dan

semangat yang diberikan sepanjang saya menjalankan kerja kursus ini. Ucapan

jutaan terima kasih terutamanya kepada sahabat perjuangan daripada kelas G4.1

(Pendidikan Khas masalah Pendengaran) kerana telah banyak memberikan

sokongan moral kepada saya serta tidak lupa kepada sahabat-sahabat serumah

iaitu Basirah, Azwin, Shikin dan ‘Atiqah di atas jasa baik yang telah diberikan selama

ini.

Akhir sekali, ucapan terima kasih kepada sesiapa sahaja yang terlibat secara

langsung atau tidak langsung dalam memberi sumbangan kepada kerja kursus

pendek saya.

2 | P a g e

2.0 PENGENALAN

Bahasa isyarat merupakan kaedah komunikasi yang menggunakan

pergerakan tangan, badan dan bibir untuk menyampaikan maklumat dan melahirkan

maksud kata-kata seorang penutur. Bahasa Isyarat digunakan secara meluas oleh

kebanyakan orang pekak di Malaysia. Walaubagaimanapun, terdapat perbezaan

antara bahasa isyarat mengikut tempat dan lokasi. Bagi orang biasa, ia boleh

dikatakan sebagai loghat atau dialek tempatan.

Di Malaysia terdapat dua jenis bahasa isyarat yang utama digunakan secara

meluas iaitu Bahasa Isyarat malaysia (BIM) dan Kod tangan Bahasa Melayu

(KTBM). Untuk membezakan dua jenis bahasa isyarat ini bolehlah dikatakan

bahawa BIM lebih kepada percakapan harian biasa manakala KTBM lebih kepada

bahasa yang biasa digunakan dalam penulisan dan rasmi

Bahasa Isyarat Malaysia (BIM) ialah bahasa yang tulen bagi Orang Pekak

Malaysia. BIM juga merupakan bahasa ibunda dan bahasa istimewa bagi Orang

Pekak Malaysia. BIM digunakan dan diterima pakai oleh Orang Pekak Malaysia

secara meluas. Bahasa yang dibukukan oleh Persekutuan Orang Pekak Malaysia

(MFD) pada tahun 2000 mengandungi 1000 isyarat-isyarat yang digunakan oleh

orang pekak untuk tujuan komunikasi dan penterjemahan. Persekutuan Orang

Pekak Malaysia (2003).

Menurut Abdullah Yusoff (1996) Kod Tangan Bahasa Melayu (KTBM) adalah

bahasa isyarat yang menggunakan seluruh anggota termasuk mimik muka semasa

berkomunikasi. Bahasa Isyarat dicipta untuk orang pekak. KTBM adalah menurut

asas-asas dan tatabahasa serta prinsip-prinsip Bahasa melayu sebagaimana yang

didengar, diperbualkan, ditulis, dibaca dan difahami . Penurunan KTBM ini ke dalam

bahasa tulisan sedikitpun tidak mengalami sebarang perbezaan dalam struktur dan

semantik Bahasa Melayu. Kementerian Pendidikan Malaysia (1985). KTBM dapat

membantu kanak-kanak pekak membentuk ayat yang betul, menggunakan kod-kod

yang sama bagi perkataan yang sama. Melalui KTBM akan dapat menggalakkan

kanak-kanak menulis perkataan-perkataan setelah kod untuk semua jenis kata

dipelajari, Melalui KTBM matapelajaran Bahasa Melayu kanak-kanak pekak lebih

mudah untuk dipelajari dan difahami.

3 | P a g e

3.0 PERBEZAAN BAHASA ISYARAT MALAYSIA DAN KOD TANGAN BAHASA MELAYU

BIM adalah kaedah komunikasi yang sesuai untuk pendidikan dan komunikasi

kanak-kanak yang mempunyai tahap kecatatan pendengaran lebih daripada 70 dB.

Tetapi ia tidak sesuai digunakan bagi pelajar yang mempunyai tahap pendengaran

yang ringan dan sederhana kerana bahasa isyarat ini tidak memerlukan juru isyarat

untuk bertutur. Maka hal ini tidak membantu pelajar dalam mendengar dan

memahami bunyi-bunyi bahasa. Manakala untuk KTBM pula ia sesuai digunakan

oleh semua tahap kehilangan pendengaran tidak kira yang mempunyai tahap

pendengaran ringan, sederhana, teruk dan sangat teruk. Hal ini kerana KTBM

merujuk kepada penggunaan kod yang disampaikan melalui isyarat bagi mewakili

wakil setiap kata bahasa Melayu. Hal ini bermakna guru menggunakan pelbagai

media iaitu isyarat, lisan dan lakonan semasa pengajaran untuk disesuaikan dengan

kebolehan pelajar yang mempunyai pelbagai tahap pendengaran. Oleh itu, pelajar

yang pekak sederhana dan ringan berpeluang mendengar bunyi bahasa dan mereka

yang pekak teruk dapat memahaminya melalui bahasa isyarat. Mereka juga lebih

faham apabila guru menggunakan pelbagai media semasa pengajaran.

Dalam pada itu, di dalam KTBM terdapat pengejaan jari. Pengejaan jari

bermaksud menggunakan abjad (pelajar perlu menguasainya) dan mengeja setiap

perkataan yang hendak diperkatakan. Oleh itu, setiap kosa kata perlu dieja dengan

betul dan cekap supaya komunikasi dapat berlaku. Jari mengambil alih peranan

mulut untuk mengeja. Isyarat-isyarat yang mewakili abjad perlu dikuasai dengan

cekap. Ejaan jari adalah digunakan untuk nama khas seperti nama orang, nama

tempat, nama institusi dan alamat. Juga digunakan secara meluas bagi perkataan-

perkataan yang tiada Kod Tangan. Ejaan jari adalah digabungkan dengan

penggunaan kod tangan. Ejaan jari mempunyai tiga aspek iaitu penyampaian ejaan

jari ialah penggunaan gerakan fizikal bagi menyampaikan maklumat melalui huruf-

huruf gerakan tangan. Seterusnya penerimaan ejaan jari ialah penggunaan gerakan

pandangan mata bagi menerima maklumat melalui huruf-huruf gerakan jari. Aspek

ketiga ejaan jari, mestilah diingatkan selalu yang ejaan jari ini digunakan bagi

tambahan kepada pertuturan dan bacaan bibir. Pendekatan ini dapat memahirkan

pelajar dalam ejaan perkataan. Mereka dapat mengecam bentuk perkataan dan

mempertalikannya dengan makna yang hendak disampaikan. Mereka perlu juga

4 | P a g e

mengeja apa-apa yang mahu diperkatakan. Pelajar perlu menguasai abjad dan

mengeja setiap perkataan yang hendak diperkatakan. Oleh itu, setiap kosa kata

perlu dieja dengan betul dan cekap supaya komunikasi dapat berlaku. Jari

mengambil peranan mulut untuk mengeja.

Dalam pada itu, BIM ialah bahasa yang tulen digunakan bagi orang pekak

Malaysia yang merupakan bahasa ibunda mereka. Dengan menggunakan BIM,

orang pekak mampu berkomunikasi sesama mereka dan dapat memberikan kesan

pemahaman yang baik antara satu sama lain. BIM juga mempunyai peraturan dan

tatabahasanya yang tersendiri. Hal ini demikian kerana bentuk komunikasi orang

pekak dilakukan menggunakan sistem yang sama dan dipamerkan anggota tubuh,

iaitu tangan. Di samping itu, menurut Zaizatul Azma (2008), KTBM merupakan salah

satu bahasa isyarat yang digunakan oleh orang pekak untuk berkomunikasi dalam

tatabahasa bahasa Melayu yang baku. KTBM digunakan untuk menterjemahkan

lisan (suara) kepada visual (tangan) dalam tatabahasa bahasa Melayu. Walaupun

KTBM jarang digunakan oleh orang pekak namun Jabatan Pendidikan Khas telah

menekankan penggunaan KTBM agar golongan pekak menggunakan KTBM untuk

menguasai bahasa Melayu kerana BMKT yang dihasilkan oleh jawatankuasa kerja

komunikasi seluruh tidak hanya merupakan komunikasi yang dilakukan dengan

isyarat tangan, malahan menitikberatkan asas-asas tatabahasa dan prinsip-prinsip

bahasa Malaysia. Apabila BMKT ini digunakan dalam bentuk bahasa tulisan,

bahasa tersebut sama dengan bahasa orang yang tidak pekak, baik daripada sudut

tatabahasa mahupun semantik

BIM merupakan bahasa isyarat natif orang pekak yang dibentuk dan

digunakan dalam kalangan orang pekak di sesuatu komuniti. Bahasa isyarat natif

seperti BIM ini mendukung ciri-ciri tersendiri bahasa bercorak manual-visual. Walau

bagaimanapun, bahasa isyarat yang diwujudkan tidak semestinya sama di antara

satu masyarakat dengan masyarakat lain khususnya jika kedua-dua masyarakat itu

jauh jaraknya antara satu sama lain dan tiada hubungan di antara orang-orang

pekak di kedua-dua tempat (Goh & The, 1993). Contoh bahasa isyarat natif ialah

bahasa isyarat Amerika atau America Sign Language (ASL). Di Negara kita, bahasa

isyarat natif yang digunakan dalam komunitit orang pekak sejak berpuluh-puluh

tahun lalu telah dikumpulkan oleh Persekutuan Orang Pekak Malaysia dan

dinamakan Bahasa Isyarat Malaysia. Manakala KTBM pula merupakan isyarat kod

5 | P a g e

tangan yang berkhidmat untuk sesuatu bahasa verbal. Sesetengah isyarat tangan

KTBM yang diguna pakai diubah suai daripada isyarat natif orang pekak, BIM dan

ditambah juga isyarat-isyarat yang dicipta untuk melambangkan kata-kata berlainan

dalam bahasa verbal. KTBM juga merupakan komponen daripada komunikasi

seluruh yang harus diucapkan serentak dengan ekspresi muka, gerakan bibir

(bersuara) dan penggunaan ejaan jari untuk kata-kata yang tiada isyarat. Menurut

Abdullah, 2004 KTBM tidak dianggap sebagai suatu bahasa sebaliknya, ia lebih

merupakan kod ciptaan.

Sesungguhnya, dilihat daripada perspektif sejarah, perbezaan dari segi

sejarah penerbitan modul-modul antara KTBM dan BIM, didapati KTBM merupakan

modul yang terawal diterbitkan. Modul-modul kod tangan telah diusahakan oleh

guru-guru untuk tujuan pengajaran dan pembelajaran. Hasil isyarat tangan yang

terkumpul akhirnya diterbit pada tahun 1985 oleh Kementerian Pelajaran sebagai

Bahasa Malaysia Kod Tangan Jilid 1. Dengan itu, isyarat-isyarat tangan dalam

KTBM telah tersebar luas melalui sekolah-sekolah khas. Murid-murid pekak yang

telah mempelajari isyarat-isyarat tangan tersebut telah menggunakannya mengikut

sistem sendiri selepas mereka melibatkan diri dalam masyarakat. Ujaran isyarat

tangan mereka mempunyai pola ayat tersendiri tapa mengikuti sistem bahasa

Melayu seperti yang dituntut oleh KTBM. Manakala, BIM pula hanya dapat

dubukukan pada tahun 2000 melalui usaha Persekutuan Orang Pekak Malaysia.

Dengan itu, tidak dapat dielakkan sesetengah isyarat tangan dalam BIM juga

digunakan dalam KTBM. Namun, Pada tahun 2003 isyarat-isyarat untuk kegunaan

informasi teknologi maklumat telah dibukukan oleh MFD untuk membolehkan kanak-

kanak pekak berinteraksi dengan ahli-ahli lain dalam keluarga. Persekutuan Orang

Pekak Malaysia (2003) menyatakan BIM merangkumi komunikasi, pendidikan,

sosial, sukan, budaya, agama, ekonomi dan politik.

Perbezaan utama BIM dan KTBM terletak pada ujarannya. KTBM mengikut

sistem bahasa melayu sepenuhnya seperti konsep yang didukungnya. BIM pula

mempunyai pola yang sesuai dengan cirinya sebagai bahasa bukan verbal yang

mengutamakan penyampaian dan penerimaan makna secara manual visual. Sistem

pengujaran BIM membolehkan maksud dapat disampaikan dengan mudah secara

visual. Dengan ini, BIM sesuai dijadikan sebagai bahasa komunikasi dalam kalangan

orang pekak dan juga untuk tujuan penyampaian maklumat khusus untuk golongan

6 | P a g e

majority orang pekak yang gagal menguasai bahasa verbal. Walau bagaimnapun,

BIM tidak sesuai digunakan untuk tujuan pengajaran bahasa kerana BIM bersifat

umum dan tidak menyeluruh. Tetapi, KTBM sesuai digunakan untuk tujuan

pengajaran bahasa, hal ini kerana KTBM mengandungi isyarat yang mempunyai

imbuhan awalan “me”, “per, “ter” iaitu bentuk terikat yang dicantumkan pada kata

dasar dalam proses pembentukan kata. Imbuhan yang dicantumkan itu

menyebabkan perubahan fungsi tatabahasa. Imbuhan terdiri daripada empat jenis

awalan, akhiran, sisipan dan apitan. Murid-murid hendaklah diberitahu tentang

penggunaan dan perubahan ejaan pada awalan “me” dan “pe” yang bertukar

menjadi “men(pen)”, “mem(pem)”, “meng(peng)”, “meny(peny)”. Walaupun demikian,

semua awalan menggunakan huruf pertama seperti huruf “m” untuk awalan “me”,

huruf “p” untuk awalan “pe” dan huruf “t” untuk awalan “ter”.

Seterusnya, dalam KTBM juga terdapat kata ringkas iaitu perkataan-

perkataan dalam Bahasa Melayu yang diringkaskan dari dua, tiga atau lebih menjadi

satu perkataan sahaja seperti: Pawagam daripada panggung wayang gambar.

Semua perkataan ringkas ini tidak diberi kod tetapi dieja kecuali pada perkataan-

perkataan yang lazim digunakan seperti cikgu digunakan “c”. Perkataan

pergandaan (kata ganda) iaitu bentuk kata yang dihasilkan dengan menggandakan

atau mengulangi kata dasar sama ada kata ganda tersebut diulang secara

keseluruhan atau pada bahagian-bahagian tertentu dengan imbuhan atau tanpa

imbuhan. Contohnya budak-budak. Manakala perkataan berganda sebahagian

seperti lelaki. Berganda Sama, semua perkataan berganda sama ini diulang kod

perkataan yang mula-mula. Contoh, orang-orang. Berganda Tak Sam ialah semua

perkataan berganda tak sama ini menggunakan kod dasar dan huruf awal

daripada kata seperti “kuih-muih” kod kuih dan huruf “m”. Berganda Separuh iaitu

semua perkataan berganda separuh ini hendaklah didahulukan dengan huruf awal

dan diikuti dengan kod dasarnya seperti “lelaki” huruf “l” dan kod laki. Dalam

KTBM juga terdapat perkataan berganda dan berpenambah iaitu semua perkataan

ini dilakukan seperti kata berganda sama, iaitu diulang kod dasarnya dengan diberi

awalan atau akhiran pada mana-mana kata yang berkenaan. Contohnya tulis

menulis, berlari-lari, buah-buahan.

Menurut Saadiah Ahmad (2009), KTBM adalah satu bahagian daripada

prinsip Komunikasi Seluruh (KS). Kombinasi bahasa isyarat, kod ejaan jari dan

7 | P a g e

pertuturan digunakan. KTBM memberi penekanan kepada pembelajaran Bahasa

Melayu, melalui kod dan bukan menukar kod kepada bahasa. KTBM adalah cara

mempelajari Bahasa Malaysia dengan menggunakan kod-kod tertentu. KTBM

membantu dalam tulisan dan pertuturan bagi membantu dalam menentukan orang

pekak dapat menggunakan Bahasa Melayu dengan betul. KTBM sangat penting

untuk memperkukuhkan pencapaian dalam mata pelajaran Bahasa Melayu. Saadiah

Ahmad (2009) juga menyatakan mempelajari KTBM lebih menarik dan pergerakan

tangan lebih senang. Kegunaan kod lebih mudah daripada melatih murid-murid

bertutur. Petuturan memerlukan pengetahuan yang mendalam tentang bunyi dan

bagaimana sesuatu perkataan disebut untuk mengeluarkan suara, sedangkan orang

pekak sendiri tidak berupaya mendengar suara mereka. Manakala BIM tidak

mempunyai tatabahasa yang lengkap seperti KTBM iaitu imbuhan awalan dan

imbuhan akhiran. Tatabahasa antara BIM dengan KTBM adalah berbeza.

Perbezaan tatabahasa ini merupakan gejala utama yang memperlihatakan bahawa

bahasa tulisan murid-murid pekak sukar difahami, yang berakibat daripada

terdapatnya pengaruh BIM ke dalam penulisan Bahasa Melayu yang dihasilkan oleh

murid-murid pekak. Saadiah Ahmad (2009)

Mula-mulanya, KTBM yang digunakan dalam sistem pendidikan kita diharap

dapat menjadi media pengantar untuk murid-murid pekak menguasai bahasa

Melayu. Setiap elemen dalam ujaran bahasa Melayu dapat diucapkan sepenuhnya

dalam KTBM. Konsep KTBM ini memang idea. Namun, dari segi pelaksanaan

masalah cara pengucapan KTBM timbul apabila dalam pengucapan sesuatu ayat

yang lengkap, terlalu banyak kod yang perlu dibuat. Seperti ayat “ Saya berasa

sangat sedih apabila melihat seorang pak cik tua terbaring di tepi bangunan “

apabila diucapkan dalam KTBM, terdapat 20 kod semuanya. Di samping itu,

sesetengah kod tangan dalam KTBM dicipta tanpa mempedulikan maksud isyarat itu

dari segi visual. Misalnya, satu perkataan pelbagai makna dalam bahasa Melayu,

hanya diberikan satu kod dan sengaja mengabaikan perbezaan maknanya. Hal ini

akan menimbulkan kekeliruan dan menyebabkan orang pekak tersilap tafsir. Apabila

murid pekak menggunakan BIM mereka dapat meminimumkan penggunaan isyarat

kerana konsep BIM hanya mengisyaratkan perkataan-perkataan penting sahaja

tanpa mementingkan struktur ayat betul atau salah kerana BIM memberi makna

terus sama ada secara ekspresif atau reseptif.

8 | P a g e

4.0 KESIMPULAN

KTBM dapat membantu kanak-kanak pekak membentuk ayat yang betul,

menggunakan kod-kod yang sama bagi perkataan yang sama. Melalui KTBM akan

dapat menggalakkan kanak-kanak menulis perkataan-perkataan setelah kod untuk

semua jenis kata dipelajari, Melalui KTBM matapelajaran Bahasa Melayu kanak-

kanak pekak lebih mudah untuk dipelajari dan difahami.

BIM memberi makna terus sama ada secara ekspresif atau reseptif. BIM

adalah bahasa orang pekak. BIM digunakan sebagai bahasa pengantara

Persekutuan Orang Pekak. Ia mempunyai struktur ayat tersendiri dan tidak

menyerupai mana-mana bahasa. Bahasa isyarat yang berbentuk visual

mengutamakan perkara-perkara yang dilihat dahulu sebagai permulaan kepada

sesuatu ayat seperti bahasa isyarat Amerika (ASL). BIM menggunakan konsep

abjad sebelah tangan. BIM memudahkan komunikasi sesama orang pekak namun

BIM tidak sesuai untuk bahasa penulisan orang pekak berbanding komunikasi

seluruh dan KTBM.

Maka, BIM dan KTBM mempunyai kepentingan yang tersendiri. BIM tidak

seharusnya dipinggirkan. Begiru juga dengan KTBM. Untuk kefahaman pengajaran

diterang dengan menggunakan BIM tetapi untuk pengajaran Bahasa dan subjek lain

KTBM digunakan.

Oleh itu, seharusnya pelajar pekak dan guru serta pihak yang terlibat

hendaklah bergandingan bahu dan bekerjasama dalam memantapkan lagi kosa kat

bahasa isyarat untuk BIM dan KTBM agar pelajar pekak dapat menguasai bahasa

dan pengajaran lain dengan sempurna.

9 | P a g e

5.0 RUJUKAN

Abdullah Yusoff (2004). Kepentingan Ejaan Jari Dalam Komunikasi Pelajar

Pekak. Kuala Lumpur : Bahasa dan Pendidikan. 38-40.

Abdullah Yusoff (2010) Mengiktiraf Bahasa Isyarat Orang Pekak. Kuala Lumpur :

Bahasa Dan Masyarakat. 43-46

Abdullah Yusoff (2006). Komunikasi Warga Pekak. Kuala Lumpur: Bahasa dan

Masyarakat, Dewan Bahasa. 48-51

Abdullah Yusoff dan Che Rabiaah Mohamed (2004). (t.t) Penguasaan Bahasa

Melayu dalam Kalangan Murid Pekak: Suatu Sorotan dari Perspektif Linguistik

Jurnal Dewan Bahasa Dicapai pada 31 Julai 2012 dari

http://www.angelfire.com/journal2/abdullahyusoff/penguasaan_bhs.html.

Goh, & Teh, (1993) Bahasa Tulisan Pelajar Pekak: Analisis Struktur Sintaksis

Ayat Berdasarkan Teori Tatabahasa Transformasi Genaratif. Kuala Lumpur:

Dewan Bahasa Dan Pustaka. 32-26

Hasan Baseri Budiman (2008). Semiotik Dalam Bahasa Isyarat. Kuala Lumpur :

Agenda Bahasa, Dewan Bahasa. 18-20

Kementerian Pendidikan Malaysia (1985). Komunikasi Seluruh Bahasa Melayu

Kod Tangan. Jilid 1, Kuala Lumpur:Dewan Bahasa Dan Pustaka. 38-39

Mohamad Sofee Razak (2008) Memperkasakan Bahasa Isyarat. Kuala Lumpur.

Agenda Bahasa, Dewan Bahasa. 22-23

Saadiah Ahmad (2009). Pengenalan Kepada Kod Tangan Bahasa Melayu

(KTBM): Open Universiti Malaysia Kuala Lumpur.

Zaizatul Azma Zainon Hamzah (2008) Bersatu Dalam Bahasa : Agenda Bahasa,

Kuala Lumpur : Dewan Bahasa. 30-31

10 | P a g e

11 | P a g e